Οι Κούρδοι στην Τουρκία, οι Ελληνοκύπριοι στην Κύπρο: Μαθήματα και δεδομένα…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Ουκρανία: Η Αθήνα και η Λευκωσία υιοθέτησαν μια μονομερή πολιτική εξυπηρέτησης των αμερικανικών συμφερόντων, χωρίς ουσιαστικά ανταλλάγματα
Την επομένη της Ανάστασης του Χριστού τεράστια πρόκληση από τον Ερντογάν: Ως τζαμί θα λειτουργεί από σήμερα η ιστορική βυζαντινή Μονή της Χώρας, στην Τουρκία
Του Χρίστου Χριστοφίδη
Την Κυριακή 24 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στην Άγκυρα το 2ο Συνέδριο του Κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) το οποίο αποτελεί ουσιαστικά την πολιτική έκφραση των Κούρδων στην Τουρκία. Το Κουρδικό βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο επίκεντρο των διαφόρων εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Ενδεικτικά και συνοπτικά σημειώνουμε:
* Οι συγκρούσεις στις κουρδικές περιοχές της νοτιανατολικής Τουρκίας έχουν ενταθεί, με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Την ώρα που διεξαγόταν το Συνέδριο κουρδικές πόλεις είτε βρίσκονταν υπό πολιορκία είτε δέχονταν την επίθεση των τουρκικών δυνάμεων. Η συγκεκριμένη περιοχή ουσιαστικά βιώνει μια ανθρωπιστική κρίση η οποία έχει κινητοποιήσει πολλές ευρωπαϊκές (και όχι μόνο) δυνάμεις.
* Το ομόσπονδο κρατίδιο των Κούρδων στο Ιράκ αναδεικνύεται σε παράγοντα σταθερότητας στο Ιράκ και στην ευρύτερη περιοχή, λόγω της μετριοπάθειας και των προσεγμένων κινήσεων της κουρδικής ηγεσίας στο Ιράκ. Αυτές οι κινήσεις περιλαμβάνουν και τις σχέσεις με την Τουρκία.
* Οι Κούρδοι αποτελούν μια βασική παράμετρο στη δύσκολη εξίσωση στη Συρία. Μια συνολική και αποτελεσματική λύση στη Συρία, η νίκη κατά του Ισλαμικού Κράτους και η επανοικοδόμηση της χώρας σε συνθήκες σταθερότητας πρέπει να επιφυλάσσει ρόλο στους Κούρδους της Συρίας. Η ηρωική αντίσταση των Κούρδων της Συρίας στο Κομπανί και αλλού, ο ύποπτος ρόλος τότε της Τουρκίας, αποτέλεσαν αιτίες για εντάσεις στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό οφείλεται κυρίως στις αντιδράσεις του κουρδικού πληθυσμού εντός της Τουρκίας.
Με λίγα λόγια, στην πιο ευαίσθητη περιοχή του πλανήτη αυτή τη στιγμή, όπου είναι στραμμένο το παγκόσμιο ενδιαφέρον, υπάρχει μια παράμετρος η οποία διαδραματίζει σοβαρό ρόλο στις εξελίξεις. Μια παράμετρος που είναι κοινή στο τρίγωνο των εξελίξεων Τουρκία-Συρία-Ιράκ. Αυτή είναι η παράμετρος των εκατομμυρίων των Κούρδων που βρίσκονται στις τρεις αυτές χώρες.
Παρά τον εθνικό χαρακτήρα του κουρδικού κινήματος, αυτό φέρει και έντονα ιδεολογικά χαρακτηριστικά. Το HDP ιδιαίτερα αποτελεί πολιτικό κόμμα που συνδέει τις διεκδικήσεις του για τους Κούρδους με ευρύτερα πολιτικά και ιδεολογικά ζητήματα. Πρόκειται για ένα αριστερό κίνημα, στο οποίο συνυπάρχουν διάφορες τάσεις, μεταξύ των οποίων κάποιες ιδιαίτερα ριζοσπαστικές. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ιστορικά τον ίδιο χαρακτήρα -δηλαδή σύνδεσης εθνικών και ιδεολογικών επιδιώξεων- έχει και το PKK, με έναν πιο έντονο τρόπο ασφαλώς. Το HDP έχει λόγο αντικαπιταλιστικό παρά τις πολύ προσεκτικές διατυπώσεις και τις πραγματιστικές θέσεις που εκφράζει προς τα έξω. Οι κεντρικές ομιλίες και παρεμβάσεις στο Συνέδριο ασχολήθηκαν με την οικονομική κρίση, ως μια καπιταλιστική κρίση. Ασχολήθηκαν με τα οικονομικά προβλήματα συνεπεία της κρίσης και την επίδρασή τους στα ασθενέστερα στρώματα του λαού. Η οικονομία συνδέεται με τη δημοκρατία. Η κρίση στη νοτιοανατολική Τουρκία επηρεάζει την τουρκική οικονομία και αυτός είναι ένας άλλος μοχλός πίεσης κατά της τουρκικής ηγεσίας.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα ζητήματα ισότητας ανδρών και γυναικών. Προσέγγιση ιδιαίτερα ριζοσπαστική για την τουρκική κοινωνία και την ευρύτερη περιοχή. Στο HDP υπάρχει συμπροεδρία ενός άντρα και μιας γυναίκας: του γνωστού Demirtas και της λιγότερο γνωστής Yuksekdag. Στο προεδρείο του Συνεδρίου υπήρχαν τέσσερις γυναίκες και τρεις άνδρες, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη νεολαία και στη συμμετοχή της.
Ο Demirtas στην ομιλία του τόνισε ότι με κανένα βέβαια τρόπο το κόμμα του δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «θρησκευτικό». Αυτά τα χαρακτηριστικά μοντερνισμού και προοδευτικότητας, ιδιαίτερα ελκυστικά και για τη Δύση (τουλάχιστο ένα σημαντικό μέρος της) σε μια περιοχή που απειλείται από τον σκοταδισμό και τον θρησκευτικό φασισμό, προσφέρουν δυνατότητες και προοπτικές στο κουρδικό κίνημα.
Η αποτυχία της πολιτικής των «μηδενικών προβλημάτων»
Αναφορές υπάρχουν και στο κυπριακό από το κουρδικό κίνημα, παρά τις πολύ προσεκτικές διατυπώσεις. Το Κυπριακό εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα κριτικής για την αποτυχία του κυβερνώντος κόμματος να υλοποιήσει τη δέσμευσή του για επίλυση όλων των προβλημάτων με τις γείτονες χώρες, περιλαμβανομένου του Κυπριακού. Τα ανοιχτά προβλήματα της Τουρκίας με τις γειτονικές χώρες αποτελούν πηγή αποσταθεροποίησης και προβλημάτων στο εσωτερικό της χώρας.
Από εκεί και πέρα είναι ξεκάθαρο ότι οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, με το Κουρδικό ως βασική παράμετρο, θα επηρεάσουν και το Κυπριακό. Αυτό θα συμβεί γιατί:
* Πάντοτε τέτοιου είδους προβλήματα επιλύονται σε ένα ευρύτερο πλέγμα διακανονισμού δυνάμεων. Δηλαδή χώρες που δεν είναι (οικονομικά, πολεμικά ή άλλως πώς) ηττημένες, δεν θα δώσουν παντού. Κάπου θα δώσουν κάπου θα πάρουν. Θυμίζουμε το περασμένο Σάββατο τις σκληρές δηλώσεις Μπάιντεν για την «τρομοκρατία» στην Τουρκία, φωτογραφίζοντας το (πιο ριζοσπαστικό) κίνημα των Κούρδων.
* Αυτό το οποίο βιώνουμε αυτή τη στιγμή στην περιοχή μας είναι το περιβόητο «ξαναμοίρασμα του κόσμου σε σφαίρες επιρροής» στα πλαίσια του οποίου θα υπάρξει μοιρασιά μεταξύ παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων. Όλα τα ανοιχτά ζητήματα συσχετίζονται.
* Ανοιχτά ζητήματα που δημιουργούν εντάσεις αποσταθεροποιούν ευρύτερα την περιοχή με επιπτώσεις ευρύτερες.Αναφορές υπάρχουν και στο κυπριακό από το κουρδικό κίνημα, παρά τις πολύ προσεκτικές διατυπώσεις. Το Κυπριακό εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα κριτικής για την αποτυχία του κυβερνώντος κόμματος να υλοποιήσει τη δέσμευσή του για επίλυση όλων των προβλημάτων με τις γείτονες χώρες, περιλαμβανομένου του Κυπριακού. Τα ανοιχτά προβλήματα της Τουρκίας με τις γειτονικές χώρες αποτελούν πηγή αποσταθεροποίησης και προβλημάτων στο εσωτερικό της χώρας.
Από εκεί και πέρα είναι ξεκάθαρο ότι οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, με το Κουρδικό ως βασική παράμετρο, θα επηρεάσουν και το Κυπριακό. Αυτό θα συμβεί γιατί:
Πάντοτε τέτοιου είδους προβλήματα επιλύονται σε ένα ευρύτερο πλέγμα διακανονισμού δυνάμεων. Δηλαδή χώρες που δεν είναι (οικονομικά, πολεμικά ή άλλως πώς) ηττημένες, δεν θα δώσουν παντού. Κάπου θα δώσουν κάπου θα πάρουν. Θυμίζουμε το περασμένο Σάββατο τις σκληρές δηλώσεις Μπάιντεν για την «τρομοκρατία» στην Τουρκία, φωτογραφίζοντας το (πιο ριζοσπαστικό) κίνημα των Κούρδων.
Αυτό το οποίο βιώνουμε αυτή τη στιγμή στην περιοχή μας είναι το περιβόητο «ξαναμοίρασμα του κόσμου σε σφαίρες επιρροής» στα πλαίσια του οποίου θα υπάρξει μοιρασιά μεταξύ παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων. Όλα τα ανοιχτά ζητήματα συσχετίζονται.
Ανοιχτά ζητήματα που δημιουργούν εντάσεις αποσταθεροποιούν ευρύτερα την περιοχή με επιπτώσεις ευρύτερες.
O σεβασμός στη διαφορετικότητα διασφαλίζει την ενότητα της Τουρκίας
Το HDP έχει υιοθετήσει μια αποτελεσματική προσέγγιση η οποία προσπαθεί να θέσει το κουρδικό ζήτημα σε μια πολύ ευρύτερη βάση. Σε ένα σημείο κομβικό για την Τουρκία, το σημείο της συζήτησης των συνταγματικών αλλαγών στο σύνταγμα της Χούντας του 1980, οι Κούρδοι δεν θέτουν τα αιτήματά τους στο δίπολο Κούρδοι εναντίον Τούρκων. Αντίθετα. Διακηρύσσουν ότι ο σεβασμός της διαφορετικότητας, σε μια ούτως ή άλλως «πολυπολιτισμική Τουρκία» θα διασφαλίσει την ενότητα της χώρας μακροπρόθεσμα. Αντίθετα, ο αυταρχισμός και η επιθετικότητα του Ερντογάν, μαζί με ενδεχόμενες συνταγματικές αλλαγές συγκεντροποίησης της εξουσίας στα χέρια του ισχυρού άντρα της Τουρκίας θα δημιουργήσει ένα (ακόμη περισσότερο) καταπιεστικό καθεστώς και συνεπακόλουθα φυγόκεντρες τάσεις.
Το κόμμα λοιπόν απευθύνεται για πρώτη φορά τόσο έντονα και ξεκάθαρα σε ολόκληρη την τουρκική κοινωνία, θέτοντας το αίτημα για αποκέντρωση – και ενδεχομένως μια μορφή αυτονομίας των Κούρδων (αν και λέξη απαγορευμένη στην Τουρκία)- σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εκμοντερνισμού και εκδημοκρατικοποίησης της χώρας.
Τα ευρύτερα ζητήματα εκμοντερνισμού και εκδημοκρατικοποίησης περιλαμβάνουν άμεσες αναφορές: στα δικαιώματα των γυναικών, τα δικαιώματα των νέων (πρωταγωνιστών στις γνωστές διαδηλώσεις στη δυτική Τουρκία), τα δικαιώματα των Αλεβιτών, τα δικαιώματα των συριακών πληθυσμών που ζουν στην Τουρκία και άλλων θρησκευτικών και εθνικών μειονοτήτων. Το βασικό δίλημμα που τίθεται ενώπιον του συνόλου των Τούρκων πολιτών είναι εκδημοκρατικοποίηση και αποκέντρωση της εξουσίας, σεβασμός του πλουραλιστικού χαρακτήρα της Τουρκίας, ή αυταρχισμός και δεσποτισμός και περιπέτειες για την τουρκική κοινωνία. Στα πλαίσια αυτά το κουρδικό κίνημα επιχειρεί να καταστεί το πραγματικό αντίβαρο, σε ιδεολογικό και πολιτικό επίπεδο, στο κυβερνών κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν.
«Μας κατηγορούν ως οπαδούς της διχοτόμησης. Εμείς μόνο πολεμούμε τον φασισμό που θα φέρει τη διχοτόμηση της Τουρκίας. Μόνο η δημοκρατία μπορεί να σώσει την Τουρκία», τόνισε ο Demirtas. Εάν αυτό είναι μια κίνηση τακτικής ή μια νέα προσέγγιση μπορεί να φανεί μόνο σε βάθος χρόνου.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο της Λευκωσίας