Οι εθνικιστές θέλουν να μετατρέψουν την πολιτισμική ποικιλία σε θεμέλιο διαχωρισμού

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Χοσέ Ραούλ Μουλίνο νέος Πρόεδρος του Παναμά: Αγκάθι για τη χώρα η διαφθορά και η οικονομική κρίση

Εκλογές, δημοσκοπήσεις και …άλλα: Οι ευρύτερες θέσεις των Κομμάτων σε πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά θέματα επηρεάζουν και τις θέσεις τους στην άσκηση της εξουσίας

Στο ναδίρ οι σχέσεις Ισπανίας – Αργεντινής: Μετά τις δηλώσεις Ισπανού υπουργού ότι ο πρόεδρος της Αργεντινής παίρνει ναρκωτικά

Του Φερνάντο Σαμπατέρ *

Καθώς είναι της μόδας οι λίστες, θα αρχίσω με εκείνη που περιλαμβάνει όσους μπορούν να αγνοήσουν αυτό το άρθρο επειδή δεν τους αφορά. Είναι αυτοί που, όπως έδειξαν οι τελευταίες εκλογές στην Ισπανία, αποτελούν το πρώτο κόμμα της χώρας, και μάλιστα με διαφορά δύο εκατομμυρίων ανθρώπων από το επόμενο.

Αναφέρομαι φυσικά σε εκείνους που δεν ψήφισαν, είτε επειδή βρίσκονται στο σκοτάδι («τι ξέρω εγώ;») είτε επειδή νομίζουν ότι ανήκουν στην ελίτ («εμένα δεν θα με κοροϊδέψουν, εγώ δεν λαμβάνω μέρος στο παιχνίδι»). Στις εκλογές με τη μεγαλύτερη προσφορά πολιτικών κομμάτων στη σύγχρονη ιστορία της Ισπανίας, δεν βρήκαν τον λόγο να βγουν από το σπίτι τους (εξαιρώ φυσικά τους χιλιάδες που ψήφισαν από το εξωτερικό ή δεν μπόρεσαν να ψηφίσουν λόγω γραφειοκρατικών προβλημάτων). Στην πραγματικότητα, δεν τους αξίζει να ζουν σε μια δημοκρατική χώρα, θα τους αρκούσε ένας σταύλος με τηλεόραση και ADSL. Εκεί θα μείνουν, μέχρις ότου γίνει υποχρεωτική η ψήφος και τους θυμίσει ότι είναι πολίτες.

Ούτε με ενδιαφέρει να απευθυνθώ στην αίρεση αυτών που θέλουν την «αλλαγή», στους εθισμένους ψυχή τε και σώματι σε αυτή την αφηρημένη λέξη. Δεν θέλουν να βελτιώσουν, να τελειοποιήσουν ή να διορθώσουν, μόνο να αλλάξουν. Είτε προς τα εμπρός είτε προς τα πίσω, προς τα δεξιά ή τα αριστερά, τους είναι αδιάφορο. Ο Όντο Μάρκουαρντ, ένας σπουδαίος Γερμανός φιλόσοφος που πέθανε πέρυσι αγνοημένος από τα μέσα ενημέρωσης, έλεγε: «Η προκατάληψη που είναι πιο εύκολο να καλλιεργηθεί, η πιο στεγανή, εκείνη με τις περισσότερες χρήσεις, η μητέρα όλων των προκαταλήψεων, είναι εκείνη που υποστηρίζει ότι κάθε αλλαγή οδηγεί με βεβαιότητα στη Σωτηρία, και όσο περισσότερη αλλαγή τόσο το καλύτερο».

Και φυσικά δεν έχω καμιά σχέση με εκείνους που είναι παγιδευμένοι σε αυτό που αποκαλούν «πραγματισμό», σε εκείνους δηλαδή που πέρα από τους οικονομικούς δείκτες, τον ρυθμό ανάπτυξης, την κοινωνική πρόνοια – όλα αυτά σεβαστά, χωρίς αμφιβολία -, αρκούνται να επαναλαμβάνουν διάφορα κλισέ: Οι νόμοι υπάρχουν για να τηρούνται, η ενότητα της Ισπανίας δεν είναι για πούλημα, συμπαθούμε πολύ τους Καταλανούς, όσο για τους Βάσκους, αυτούς τους λατρεύουμε! Το σημαντικό γι’ αυτούς είναι να μην υπάρχει αναταραχή, όλες οι απόψεις είναι ευπρόσδεκτες και το Σύνταγμα υπάρχει για να εξυπηρετεί όλο τον κόσμο. Αλλιώς, το αλλάζουμε.

Κατά τα λοιπά, αν έχει μείνει κάποιος αναγνώστης, θα παραθέσω τις αναγκαίες εξηγήσεις. Πιστεύω ότι είναι αδύνατον να καταπολεμήσουμε με έλλογο και δημοκρατικό τρόπο τις ζημιογόνες ιδεολογίες αν δεν ξεκαθαρίσουμε αυτό που υπερασπιζόμαστε. Ή, ακόμη χειρότερα, αν χρησιμοποιούμε την ίδια γλώσσα μ? εκείνη των ανταγωνιστών μας, τονίζοντας απλώς ότι οι υπερβολές είναι κακό πράγμα ή ότι στο πλαίσιο του νόμου όλα είναι δυνατά. Λέγεται πως είναι αναγκαίο για την κοινωνική ειρήνη να αναγνωρίσουμε ότι η Ισπανία είναι ένα πολυεθνικό κράτος. Μα αυτό είναι προφανές. Στην πραγματικότητα, όλα τα σύγχρονα κράτη είναι πολυεθνικά, στο βαθμό όμως που οι «εθνότητες» αυτές αντιμετωπίζονται ως πολιτισμικές οντότητες. Κάθε πολίτης αναγνωρίζει τον εαυτό του σε μια από αυτές ή προσκολλάται σε αυτή που του ταιριάζει περισσότερο, παρόλο που στις περισσότερες περιπτώσεις δανείζεται στοιχεία και από τις άλλες. Οι «εθνότητες» αυτές μεταβάλλονται διαρκώς, κυρίως χάρις στην πρόσμιξη με μετανάστες, και παρά τις προσπάθειες όσων επιμένουν να κάνουν διάκριση ανάμεσα στους «δικούς μας» και τους «ξένους».

Οι εγχώριοι εθνικιστές, όμως, θέλουν να μετατρέψουν την πολιτισμική ποικιλία σε θεμέλιο του πολιτικού διαχωρισμού. Με άλλα λόγια, μετατρέπουν τους πολιτισμούς σε κρατικά στερεότυπα νέας κοπής, διαφορετικά από το κράτος του κοινού δικαίου. Και αυτό είναι απαράδεκτο. Διότι αυτός ο κατακερματισμός δεν αυξάνει, παρά περιορίζει την ελευθερία του καθενός. Όταν χωρίζεις την εθνικότητα σε πολιτισμικά κουτάκια στα οποία έχεις προσδώσει πολιτικό χαρακτήρα, στερείς από τους πολίτες τη δυνατότητα να διαχειρίζονται τις προσωπικές τους ταυτότητες σε ένα κοινό πλαίσιο που τους υπερβαίνει, αλλά ταυτόχρονα τους υπηρετεί με δημοκρατικό τρόπο. Ο Όντο Μάρκουαρντ, και πάλι, το έχει πει με άψογο τρόπο: «Ισότητα σημαίνει πως όλοι μπορούν να είναι διαφορετικοί χωρίς φόβο».

Οι εθνικιστές ζητούν διάλογο. Δεν είναι εύκολο. Στο δοκίμιό του, με τίτλο «Η τέχνη του διαλόγου», ένα από τα καλύτερά του, ο Μισέλ ντε Μονταίνι υπερασπίζεται τον διάλογο και την αντιπαράθεση, διακηρύσσει ότι προτιμά να συζητά με κάποιον που έχει διαφορετικές απόψεις από τον ίδιο γιατί έτσι μαθαίνει περισσότερα, αλλά προειδοποιεί: «Μου είναι αδύνατο να αντιμετωπίσω καλόπιστα έναν ανόητο, γιατί διαφθείρει όχι μόνο την κρίση μου, αλλά και τη συνείδησή μου».

Εγώ είμαι πάντα με τον Μονταίνι.

Πηγή: El Pais

* Ο Φερνάντο Σαμπατέρ είναι Ισπανός συγγραφέας.