Από την Παλμύρα στο Μόναχο
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Ιγνάθιο Σοτέλο*
Οι γέροι που περάσαμε την πρώτη νιότη μας στον φρανκισμό, στις αρχές της δεκαετίας του ’50, γνωρίζουμε την εμπειρία των λεγόμενων απαγορευμένων βιβλίων. Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Μαδρίτης, δεν μπορούσα να δανειστώ το βιβλίο που χρειαζόμουν για τις σπουδές μου στη Φιλοσοφία και αναγκαζόμουν να απευθυνθώ στον λογοκριτή, που ήταν πάντα ένας ιερέας.
Η διαδικασία ήταν χρονοβόρα, καθώς έπρεπε να εξηγώ τους λόγους που χρειαζόμουν αυτό το βιβλίο. Αν έλεγα ότι προοριζόταν απλώς για την απόλαυσή μου, η άρνηση ήταν δεδομένη. Θυμάμαι ορισμένα βιβλία που, όσες εξηγήσεις και να έδινα, πάντα μου τα αρνιόντουσαν. Ένα από αυτά ήταν «Τα Ερείπια της Παλμύρας», του κόμη ντε Βολνέ (1757- 1820). Μόλις εγκαταστάθηκα βέβαια στη Γερμανία, καταβρόχθισα τα απαγορευμένα βιβλία με τη μεγαλύτερη λαχτάρα.
Τα «Ερείπια της Παλμύρας» έμειναν χαραγμένα στη μνήμη μου ως ένα από τα πιο επικίνδυνα βιβλία. Και είναι ένα εξαίρετο παράδειγμα της κριτικής δύναμης του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα, τόσο απέναντι στην κοινωνία (για την οποία ζητούσε ελευθερία και ισότητα) όσο και απέναντι στη θρησκεία, την οποία χαρακτήριζε εργαλείο κυριαρχίας και ελέγχου. Πολύ πριν από τον Φόιερμπαχ, ο κόμης ντε Βολνέ έγραφε: «Δεν είναι ο Θεός που έπλασε τον άνθρωπο κατ’ εικόνα του, είναι ο άνθρωπος που τον απεικόνισε κατά τη δική του».
Για τον κόμη ντε Βολνέ, όλα τα κοινωνικά δεινά απορρέουν από την απληστία ή από την άγνοια. Αν όμως ο άνθρωπος είναι ο υπαίτιος των δεινών του- δεν πρέπει να τα θεωρούμε με κανέναν τρόπο τιμωρία του Θεού -, είναι και ο μόνος που μπορεί να τα θεραπεύσει. Για τον σκοπό αυτό, το καλύτερο είναι να επιτευχθεί η μέγιστη ανεκτή κοινωνικο- οικονομική ανισότητα, αφού η απόλυτη ισότητα, όπως και η μέγιστη ανισότητα, ακυρώνουν την ελευθερία.
Διαβάζω πως η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος κατέστρεψε τους ναούς του Μπελ και του Μπάαλ Σαμίν στην αρχαία Παλμύρα, γεγονός που φέρνει στη μνήμη μου όλα όσα σημαίνει για μένα αυτή η πόλη. Η οργάνωση αυτή είναι σουνιτική, χαρακτηρίζεται από φανατισμό και ωμότητα και είναι προϊόν της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ. Αρχικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να τη χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους. Όταν όμως έγινε φανερό ότι συνιστά απειλή, δεν έμενε άλλος τρόπος από το να την πολεμήσουν. Και για να το κάνουν αυτό, ζήτησαν και τη βοήθεια του Ιράν.
Η ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, ενός δικτάτορα που διοικούσε ένα αρκετά λαϊκό μουσουλμανικό κράτος, αποδείχθηκε καταστροφική. Στο καθεστώς κυριαρχούσαν οι Σουνίτες, οι οποίοι μετά την ανατροπή του στελέχωσαν το Ισλαμικό Κράτος. Είναι πλέον φανερό ότι το φάρμακο είναι χειρότερο από την ασθένεια.
Τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν αποτελούν άμεση συνέπεια της αμερικανικής πολιτικής των τελευταίων 15 ετών, αλλά το κόστος το πληρώνουν τώρα οι Ευρωπαίοι. Σε μια γερασμένη Ευρώπη όμως, με έναν πολύ χαμηλό δείκτη γεννητικότητας, τα μεταναστευτικά ρεύματα θα έπρεπε να αποτελούν ευλογία.
Η καγκελάριος Μέρκελ είχε την τόλμη να τα βάλει με τα συντηρητικά μέσα ενημέρωσης και να δεχθεί χιλιάδες μετανάστες. Σε μια χώρα όπου το 40% των θέσεων επαγγελματικής εκπαίδευσης παραμένουν κενές, η μετανάστευση μοιάζει η μόνη λύση. Ο αριθμός των μεταναστών που θα φτάσουν στη Γερμανία μέχρι το τέλος του έτους μπορεί να πλησιάσει το ένα εκατομμύριο. Ακόμη κι έτσι, υπολογίζεται ότι το 2020 η Γερμανία θα έχει χάσει ένα εκατομμύριο κατοίκους.
Η μετανάστευση αποτελεί ευλογία όμως μόνον όταν η οικονομία λειτουργεί και χρειάζεται ανθρώπους. Αντίθετα, η μετανάστευση αποτελεί βάρος όταν η ανεργία υπερβαίνει το 20%. Ενώ η Γερμανία δέχεται με ενθουσιασμό τους πρόσφυγες που διασχίζουν τα σύνορα για να φτάσουν στη Γη της Επαγγελίας, η Ισπανία διαπραγματεύεται τον ακριβή αριθμό προσφύγων που οι Βρυξέλλες της ζητούν να δεχθεί.
Σε κάθε περίπτωση, οι λαοί έχουν πάψει εδώ και καιρό να είναι σταθεροί και ομοιογενείς. Σε έναν παγκοσμιοποιημένο πλανήτη, διαλύονται τόσο τα γλωσσικά και πολιτισμικά σύνορα όσο και οι κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές. Οι εθνικισμοί που στηρίζονται σε μια γλώσσα, μια ιστορία και έναν πολιτισμό δεν έχουν μέλλον.
Πηγή: El Pais, Αθηναϊκό Πρακτορείο
* Ο Ιγνάθιο Σοτέλο είναι Ισπανός συγγραφέας, καθηγητής και πολιτειολόγος, μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών