H απομείωση του χρέους δεν έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στο γερμανικό «θαύμα»
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η Γεωγραφία της Ελλάδος: Η Αθήνα δεν μπορεί να υποχωρεί άλλο, είναι υποχρεωμένη να αντιστρέψει την μέχρι τώρα δυσοίωνη φορά των πραγμάτων…
Με αφορμή την Πρωτομαγιά του 2024: Ποιος είναι ο ρόλος των συνδικάτων; Για να μην απαξιωθεί άλλο το συνδικαλιστικό κίνημα στη συνείδηση των εργαζομένων και της κοινωνίας
Του Ντανίλο Τάινο*
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να διάκειται κανείς θετικά προς την απομείωση του χρέους της Ελλάδας. Ο καθένας έχει τους δικούς του. Οι λόγοι της Αθήνας είναι αυτονόητοι. Οι λόγοι του ΔΝΤ έχουν σχέση με το γεγονός ότι δεν μπορεί να ενισχύεται μια χώρα της οποίας το χρέος δεν είναι βιώσιμο. Οι λόγοι του Φρανσουά Ολάντ συνδέονται με την ιδέα μιας Ευρώπης που είναι ευέλικτη απέναντι στους κανόνες. Οι λόγοι της Άνγκελα Μέρκελ μοιάζουν με το καρότο που προσφέρεται στο τέλος ενός πακέτου μεταρρυθμίσεων.
Υπάρχει ακόμη ένας λόγος, που αναφέρεται συχνά: Tο γεγονός ότι οι σύμμαχοι του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου προχώρησαν το 1953, στο «κούρεμα» του χρέους που είχε συσσωρεύσει η Γερμανία από το 1914 μέχρι τότε. Σύμφωνα με ορισμένες ερμηνείες, η κίνηση αυτή συνέβαλε αποφασιστικά στην αναγέννηση της Ομοσπονδιακής Γερμανίας.
Στις 6 Μαρτίου 1951, ο καγκελάριος Αντενάουερ αποδέχθηκε την ευθύνη της Δυτικής Γερμανίας για τα χρέη του παρελθόντος, καθώς ήθελε να εμφανίσει τη χώρα του ως κληρονόμο του γερμανικού Ράιχ. Και το έκανε, ζητώντας δύο πράγματα. Πρώτον, ότι η πληρωμή του χρέους θα οδηγούσε στην εξομάλυνση των οικονομικών σχέσεων της Δυτικής Γερμανίας με τις άλλες χώρες. Και δεύτερον, ότι θα λαμβανόταν υπόψη η κατάσταση της κατεστραμμένης οικονομίας της χώρας.
Το αντικείμενο της συζήτησης ήταν το χρέος προς το εξωτερικό. Το σημαντικότερο μέρος του κρατικού χρέους ήταν προς τους Γερμανούς πολίτες και το θέμα αυτό είχε λυθεί από το 1948, οπότε ουσιαστικά το χρέος αυτό εκμηδενίστηκε. Έμενε το χρέος του κράτους και των πολιτών προς το εξωτερικό.
Ο Αντενάουερ δέχθηκε να πληρώσει το χρέος του Βερολίνου μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, που ουσιαστικά συνδεόταν με τις αποζημιώσεις που είχαν συμφωνηθεί με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Δέχθηκε να εγκαινιάσει έναν μηχανισμό που επέτρεψε στους πολίτες να πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους στο εξωτερικό, παρακάμπτοντας τους περιορισμούς στην έξοδο του νομίσματος (βρισκόμαστε στην αρχή της δεκαετίας του 50). Δέχθηκε την ευθύνη για το χρέος της Αυστρίας, που είχε ωριμάσει στη διάρκεια του Άνσλους. Και δέχθηκε επίσης να επιστρέψει τις προκαταβολές που είχε λάβει με το Σχέδιο Μάρσαλ.
Έμειναν έξω από τη συζήτηση οι ζημιές που προκλήθηκαν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο: Ύστερα από την εμπειρία των αποζημιώσεων που αποφασίστηκαν στις Βερσαλλίες το 1921, οι Αμερικανοί δεν ήθελαν να προκαλέσουν ασφυξία στη χώρα που γι’ αυτούς θα αποκτούσε κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση του σοβιετικού επεκτατισμού.
Οι συζητήσεις για την απομείωση του γερμανικού χρέους ολοκληρώθηκαν με τη London Debt Agreement. Για τη γερμανική πλευρά, ο Αντενάουερ και ο υπουργός Οικονομικών, Λούντβιχ Έρχαρτ επέλεξαν ως επικεφαλής διαπραγματευτή τον Χέρμαν Αμπς, έναν τραπεζίτη που είχε εμπλακεί στο παρελθόν με τον ναζισμό. Ύστερα από πολύπλοκες διαπραγματεύσεις, όπου έλαβαν μέρος από την πλευρά των πιστωτών 26 χώρες και εκατοντάδες ιδιώτες, υπεγράφη συμφωνία στις 27 Φεβρουαρίου 1953. Σύμφωνα με τον καθηγητή ιστορίας της Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, Τίμοθι Γκινέιν, το γερμανικό χρέος πριν από τον Β? Παγκόσμιο Πόλεμο υπολογίστηκε σε 13,5 δισεκατομμύρια μάρκα, από τα οποία τα 7,7 ήταν του κράτους. Οι τόκοι επ? αυτού υπολογίστηκαν σε 2,6 δισεκατομμύρια. Το χρέος μετά τον πόλεμο έφτανε τα 16,2 δισεκατομμύρια μάρκα, κυρίως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μετά τις διαπραγματεύσεις, το προπολεμικό χρέος μειώθηκε στα 7,5 δισεκατομμύρια και το μεταπολεμικό στα 7. Το μερίδιο του κράτους ήταν 11 δισεκατομμύρια. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της London Debt Agreement, η απομείωση του χρέους ήταν 50%. Σύμφωνα με άλλους υπολογισμούς, ήταν μεγαλύτερη. Η αποπληρωμή του χρέους επεκτάθηκε στα 30 έτη και έγινε χωρίς κανένα πρόβλημα. Το χρέος που αντιστοιχούσε στην Ανατολική Γερμανία είχε συμφωνηθεί να αποπληρωθεί μετά την ενοποίηση, όπως και έγινε. Το «κούρεμα» εδώ ήταν και πάλι 40-50%.
Τι συνέβη λοιπόν στις αρχές της δεκαετίας του 50; Το χρέος των 30 δισεκατομμυρίων που συζητήθηκε στο Λονδίνο αντιστοιχούσε στο 30% του ΑΕΠ του 1950: Δύσκολο να υποστηρίξει κανείς ότι η απομείωσή του έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στο γερμανικό θαύμα που ακολούθησε. Πιο σημαντικό ήταν το ίδιο το Σχέδιο Μάρσαλ, ένδειξη της απόφασης των Ηνωμένων Πολιτειών να εντάξει τη Γερμανία στις μεταπολεμικές ισορροπίες. Κυρίως, όμως, ο Αντενάουερ ήθελε τη συμφωνία για το χρέος, ώστε να νομιμοποιηθεί να ζητήσει την επανένταξη της Γερμανίας στην Κοινωνία των Εθνών και να αποκατασταθεί η πολιτική και οικονομική αξιοπιστία της χώρας του. Ο Έρχαρτ και ο Αμπς αγωνίστηκαν βέβαια για τη μείωση του χρέους. Αλλά ο στόχος τους ήταν πιο φιλόδοξος.
(Πηγή: Corriere della Sera)
*Ο Ντανίλο Τάινο είναι αρθρογράφος και ανταποκριτής στη Γερμανία της Corriere della Sera.
Αθηναϊκό ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ, ΑΘΗΝΑ