Για ένα άλλο πρότυπο της Ευρώπης
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Tου Αντρέ Μπαράτα *
Όταν το 1962 ο περίφημος φιλόσοφος της επιστήμης Τόμας Κουν προσπάθησε να περιγράψει πώς ακριβώς έγιναν οι επιστημονικές επαναστάσεις, συνειδητοποίησε ότι ακόμη και στις πιο «σκληρές επιστήμες» μια λανθασμένη θεωρία μπορούσε να αντιστέκεται για καιρό στα στοιχεία που οδηγούσαν στην απόρριψή της. Για παράδειγμα, μπορεί να διαπιστωνόταν ότι δεν είναι όλοι οι κύκνοι λευκοί, και παρ’ όλα αυτά να παρέμενε η θεωρία ότι, ναι, όλοι οι κύκνοι είναι λευκοί κι εκείνοι που δεν είναι έχουν απλώς προσβληθεί από μια ασθένεια.
Κάποια στιγμή βέβαια, το χάσμα με την πραγματικότητα γίνεται τόσο μεγάλο, ώστε αρχίζουν να αμφισβητούνται οι βάσεις αυτής της θεωρίας. Και τότε η θεωρία χάνει την ηγεμονία της και αντικαθίσταται από μία άλλη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι μια επιστημονική θεωρία, αλλά παραμένει ένα σχέδιο που υπόκειται σε έλεγχο και επαλήθευση. Μπορεί ένα παλάτι στη Βηθλεέμ ή μια κυβέρνηση στο Βερολίνο να επιμένει πεισματικά στις αρετές της λιτότητας και της κοινωνικής και πολιτικής καθυπόταξης των πληθυσμών. Κάποια στιγμή όμως, η επιμονή αυτή φτάνει στα όριά της. Δεν μπορείς να προσπαθείς επ’ άπειρον να συναρμολογήσεις ένα παζλ με κομμάτια που δεν κολλούν μεταξύ τους, και να το κάνεις αυτό εις βάρος του κοινού καλού.
Η συμφωνία που επιβλήθηκε την περασμένη Κυριακή στην Ελλάδα δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να χαρακτηριστεί σοβαρή. Το λέει ακόμη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που διέπεται τουλάχιστον από τη λογική των πιστωτών. Πρέπει λοιπόν να ακολουθήσουμε το μάθημα του Τόμας Κουν: Να σταματήσουμε να υποστηρίζουμε με κάθε τρόπο μια λανθασμένη θεωρία και να την ξαναστήσουμε από την αρχή σε πιο στέρεες βάσεις. Το μόνο λογικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε σήμερα είναι να επανιδρύσουμε γρήγορα την Ευρωπαϊκή Ένωση σε πιο αξιοπρεπή θεμέλια. Από αυτό εξαρτάται η ευημερία εκατομμυρίων ανθρώπων, και όχι μόνο των Ευρωπαίων.
Η θεωρία που πρέπει να λάβει τη θέση της σημερινής θεωρίας, η οποία επιμένει να τιμωρεί την πραγματικότητα, πρέπει να στηρίζεται σε τρία θεμέλια: Ένα πολιτικό, ένα οικονομικό κι ένα κοινωνικό. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί πρέπει να αποκτήσουν δημοκρατική νομιμότητα, να δημιουργηθεί δηλαδή ένας αυθεντικός ευρωπαϊκός δημόσιος χώρος. Οι ανταγωνισμοί μεταξύ των χωρών- μελών, όπως για παράδειγμα ο δημοσιονομικός ανταγωνισμός, πρέπει να καταργηθούν. Και πρέπει να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, που θα χρηματοδοτείται από έναν κοινό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Στην πορεία αλλαγής των προτύπων της Ένωσης, μερικά πράγματα δεν είναι χρήσιμα. Ένα από αυτά είναι ο μύθος της αυτάρκειας, που αποτελεί ουσιαστικά μια παραλλαγή της λιτότητας. Ένα άλλο είναι ο ισχυρισμός ότι δεν μπορεί να αλλάξει η Ένωση από μέσα, όταν η Ευρώπη κινδυνεύει στην πραγματικότητα να απομονωθεί, να ηττηθεί και να καεί ακριβώς από την εσωτερική ηγεμονία ενός Σόιμπλε. Το βέβαιο είναι ότι αν η Ευρώπη δεν αλλάξει μέσα από μια λογική συζήτηση, θα οδηγηθεί στην καταστροφή.
Πηγή: Publico, ΑΠΕ-ΜΠΕ
* Ο Αντρέ Μπαράτα είναι Πορτογάλος φιλόσοφος και πρώην υποψήφιος βουλευτής.