Συνέντευξη Κασουλίδη: Δεν συμφέρει στην Τουρκία μη λύση του Κυπριακού σήμερα – Η Άγκυρα έχει πρόβλημα έναντι των γειτόνων της
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Με αφορμή την Πρωτομαγιά του 2024: Ποιος είναι ο ρόλος των συνδικάτων; Για να μην απαξιωθεί άλλο το συνδικαλιστικό κίνημα στη συνείδηση των εργαζομένων και της κοινωνίας
Έρχεται ξανά η ώρα της Κύπρου και της “Αμάλθειας”: Είναι κατά το 50% έτοιμο το τεχνητό λιμάνι που κατασκευάζει ο στρατός των ΗΠΑ στη Γάζα, λέει το Πεντάγωνο
ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ
Ο διεθνής παράγοντας, η ΕΕ και τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας αναμένουν αποτελέσματα στο Κυπριακό. Την ίδια ώρα, η Τουρκία αντιλαμβάνεται πως το ανοικτό Κυπριακό δεν της συμφέρει λόγω και των σημερινών εξελίξεων στην περιοχή και του ρόλου που θέλει να διαδραματίσει.
Αυτό αναφέρει σε συνέντευξή του στον «Φιλελευθερο» ο υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης, περιγράφοντας το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα εξελιχθεί η νέα φάση της διαδικασίας στο Κυπριακό. Την ίδια ώρα, τονίζει πως εάν δεν τηρηθούν οι διαβεβαιώσεις που έχουν δοθεί από την Τουρκία, η Λευκωσία θα αντιδράσει όπως έπραξε τον περασμένο Οκτώβριο. Με την αναστολή, δηλαδή, της συμμετοχής της στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων.
«Είμαι αισιόδοξος ότι η Τουρκία δεν θα παρεμβάλει τέτοια εμπόδια ώστε να μην μπορεί να συνεχίσει η διαδικασία», ανέφερε σημειώνοντας ότι «μπαίνουμε στη φάση που θα κριθούμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και όχι από άλλες εξελίξεις». Αρκούντως ενδιαφέρουσα είναι η απάντηση που δίνει ο Ιωάννης Κασουλίδης στο ενδεχόμενο να ανοίξουν ενταξιακά κεφάλαια της Τουρκίας. Το θέμα, όπως προκύπτει από την τοποθέτηση του είναι ανοικτό. Ο υπουργός αναφέρεται και στη συνομιλία που είχε με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
-Ο κ. Άιντα προκάλεσε κρίση, ένα 24ωρο μετά την ανακοίνωση της επανέναρξης των συνομιλιών. Οι διευκρινίσεις του δεν ανατρέπουν ούτε την ουσία ούτε και τις εντυπώσεις. Δεν τίθεται θέμα εμπιστοσύνης; Θα δεχθούμε τις διευκρινίσεις του και προχωράμε;
-Μας δόθηκαν εξηγήσεις προφορικά από τον κ. Άιντα και ακολούθησε η δήλωση του εκπροσώπου του, που δόθηκε στη δημοσιότητα αργότερα το ίδιο βράδυ, όπου θεωρεί ότι η συνέντευξή του δεν αποδόθηκε σωστά και έχει παρερμηνευτεί, κάτι που τον οδήγησε να χειριστεί τα επίμαχα σημεία εξ υπαρχής. Ως εκ τούτου, για μένα η συνέντευξη είναι πλέον ξεπερασμένη και ως μη γενόμενη. Εμείς τώρα θα επικεντρωθούμε στις διαπραγματεύσεις που ακολουθούν. Στο τραπέζι των συνομιλιών θα κριθεί η πολιτική βούληση έκαστης πλευράς. Η πρόοδος που παράγεται εκεί θα καθορίζει την περαιτέρω πορεία, και δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο.
–Σας αρκούν οι διαβεβαιώσεις που έχει δώσει η Άγκυρα μέσω του κ. Έσπεν Μπαρθ Άιντα, ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία των διαπραγματεύσεων;
-Εάν δεν τηρηθούν οι διαβεβαιώσεις, γνωρίζουμε ποιες θα είναι οι ενέργειες της Τουρκίας και γνωρίζει η Τουρκία ποιες θα είναι οι δικές μας. Θα είναι οι ίδιες με αυτές του περασμένου Οκτωβρίου. Αλλά δεν πιστεύω ότι με τη σημερινή κατάσταση θα υπάρξει επίδειξη ανευθυνότητας από την Τουρκία και επανάληψη των όσων συνέβησαν τον περασμένο Οκτώβριο.
– Τι έχει αλλάξει τώρα σε σχέση με την προηγούμενη φορά;
– Νομίζω ότι έχει καταστεί σαφές σε ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα ότι πρέπει να υπάρξει θετικό αποτέλεσμα. Όλοι αναμένουν αποτέλεσμα. Αναμένει διακαώς η Ευρωπαϊκή Ένωση όπως και τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας αποτέλεσμα. Πέραν τούτων, η Τουρκία αντιλαμβάνεται ότι το ανοικτό Κυπριακό δεν της συμφέρει λόγω και των σημερινών εξελίξεων στην περιοχή. Η Τουρκία αυτή τη στιγμή έχει πρόβλημα έναντι των γειτόνων της και δεν μπορεί να ασκήσει τον ρόλο που επιθυμεί να διαδραματίσει. Ο κυριότερος λόγος είναι ασφαλώς η δική της στάση και συμπεριφορά έναντι των γειτόνων της, αλλά υπάρχει και το Κυπριακό, το οποίο αποτελεί ένα εμπόδιο. Ήδη έχουν δημοσιευθεί στην Τουρκία αναφορές που αναγνωρίζουν τον ρόλο που διαδραματίζει η Κύπρος και οι επιτυχίες που έχει στην περιοχή.
– Είσαστε αυτή τη φορά πιο αισιόδοξος καθώς εκτιμάται ότι οι διάφορες συγκυρίες θα οδηγήσουν την Τουρκία να επιλέξει μια συμφωνία στο Κυπριακό;
– Δεν θέλω να είμαι αισιόδοξος μέχρι εκείνου του σημείου. Είμαι αισιόδοξος ότι η Τουρκία δεν θα παρεμβάλει τέτοια εμπόδια ώστε να μην μπορεί να συνεχίσει η διαδικασία. Νομίζω ότι μπαίνουμε στη φάση που θα κριθούμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και όχι από άλλες εξελίξεις.
– Δίνεται η εντύπωση από τους Τούρκους αλλά και από τα Ηνωμένα Έθνη ότι θα είναι μια διαδικασία σύντομη. Συμφωνείτε με αυτό, έχετε κάποιες ενδείξεις;
Η νέα φάση αυτή των συνομιλιών δεν είναι ξεκρέμαστη. Είναι η τρίτη φάση, που ακολουθεί την πρώτη και τη δεύτερη μετά τη συνομολόγηση της συμφωνίας της 11ης Φεβρουαρίου. Συνεπώς δεν ξεκινά από την αρχή η διαδικασία.
– Συνεπώς η δική σας εκτίμηση…
– Θεωρώ πως εάν υπάρχει πολιτική βούληση και από τις δυο πλευρές -ο σκοπός αυτής της φάσης που είναι η σμίκρυνση των διαφορών- μπορεί να προχωρήσει σε μερικούς μήνες. Αυτό δεν σημαίνει το τέλος του Κυπριακού. Το τέλος του Κυπριακού θα επέλθει μετά την τελική φάση του πάρε-δώσε και ασφαλώς στη συνέχεια θα υπάρχουν πολλά να συζητηθούν και να λυθούν. Το θέμα της μεταβατικής περιόδου, όπου υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες να συζητηθούν και ρυθμιστούν. Το θέμα του νέου συντάγματος και πολλά άλλα.
– Έχει γραφτεί (στον Πολίτη) ότι είχατε συνάντηση στη Λετονία με τον Τούρκο ομόλογό σας Μεβλούτ Τσαβούσογλου…
– Μα δεν ήταν συνάντηση, υπό την έννοια να κλειστούμε σε ένα δωμάτιο και να συζητούμε. Πράγματι κάποιοι εξεπλάγησαν που μας έβλεπαν και αστειευόντουσαν. Μάλιστα ο επίτροπος Χαν ήθελε να βγάλει και φωτογραφία και του είπαμε να φωτογραφίσει. Σταθήκαμε σε μια γωνιά στη διάρκεια της δεξίωσης και ανταλλάξαμε κάποια σχόλια διάρκειας δέκα λεπτών. Να υπενθυμίσω τη συνάντηση που είχα με τον κ. Τσαβούσογλου στο μπαλκόνι του Ινστιτούτου Μεσανατολικών Ερευνών στη Νέα Υόρκη, που δημοσιεύθηκε και φωτογραφία. H ύπαρξη του προβλήματος δεν αποτρέπει το να είμαστε και πολιτισμένοι.
– Δεν ήταν συζήτηση ουσίας που είχε διεξαχθεί;
– Και στις δυο περιπτώσεις ήταν ουσίας. Ήταν μια συζήτηση, ανταλλαγή προθέσεων κ.λπ. Σίγουρα όχι διαπραγματεύσεις.
– Υπήρξαν επαφές στο επίπεδο του προέδρου της Δημοκρατίας με Τούρκους αξιωματούχους;
– Ρωτήθηκα για συνάντηση του Προέδρου με τον υπουργό Ευρώπης της Τουρκίας Βολκάν Μποζκίρ, αλλά ειλικρινά σας λέγω ότι δεν γνωρίζω εάν έγινε.
– Εννοώ στο επίπεδο του Νταβούτογλου ή και του Ερντογάν…
– ‘Όχι, όχι.
– Φαίνεται να ασκούνται πιέσεις για άνοιγμα ενταξιακών κεφαλαίων της Τουρκίας. Ποια η στάση της Λευκωσίας;
– Η Κύπρος έχει συνέπεια στο θέμα των κεφαλαίων. Έχει παγώσει έξι διαπραγματευτικά κεφάλαια το 2009 και δεν δέχτηκε να ανοίξει οποιοδήποτε άλλο κεφάλαιο ενόσω η Τουρκία παραβίαζε την ΑΟΖ με τις έρευνες του Barbaros, κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου και της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Μόνο αν αρθούν οι λόγοι για τους οποίους τα κεφάλαια έχουν παγώσει ή έχουμε αρνηθεί το άνοιγμά τους πρόσφατα, θα άρουμε και εμείς τις ενστάσεις μας για να ανοίξουν.
«Αισθάνομαι πολύ άσχημα που είμαι πολιτικός»
-Ως πολιτικός, πώς σχολιάζετε την εικόνα των θεσμών και των πολιτικών; Να σας θυμίσω ότι παλαιότερα είχατε πει πως σας πείραζε όταν βλέπατε ένα σύνθημα σε τοίχο που έγραφε «πολιτικοί=κλέφτες». Εάν θυμάμαι καλά ήταν γραμμένο στην οδό Αρμενίας στη Λευκωσία.
-Δεν το θυμάστε καλά. Στον τοίχο έγραφε υπουργοί=κλέφτες. Αυτό που θυμηθήκατε μου θυμίζει και εμένα τη δέσμευσή σας ότι ως δημοσιογράφοι θα διαγράφατε με άσπρη μπογιά το εν λόγω σύνθημα για πλάκα, επειδή το σχολιάσαμε. Εγώ την υπόσχεσή μου την έχω τηρήσει. Βρίσκομαι στο τέλος της πολιτικής μου πορείας. Μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της απαξίωσης της πολιτικής και τον κατακερματισμό της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς, η πρώτη μου έγνοια είναι να μείνει το όνομά μου καθαρό. Σημασία δεν έχει τι συνθήματα αναγράφονται στους τοίχους, αλλά τι αναγράφεται στο μέτωπο του κάθε πολιτικού, και στη δική μου περίπτωση θέλω να παραμείνει καταγραμμένη η εντιμότητα του πολιτικού μου βίου.
– Αναφέρετε ότι υπήρχε δέσμευση δημοσιογράφων να σβήσουν εκείνο το σύνθημα…
– Αστείο ήταν…( γέλια).
– Προσωπικά έγραφα, όταν ήμουν νέος, στους τοίχους και ποτέ δεν έσβηνα (γέλια). Αλλά η ερώτηση αφορά την πολύκροτη υπόθεση της Focus. Η απάντηση που δώσατε θεωρείτε ότι γίνεται πιστευτή από τους πολίτες; Ότι δηλαδή δεν ξέρατε τίποτε σχετικά με χρηματοδότηση;
– Εγώ θέλω να πιστεύω ότι θεωρούμουν και θεωρούμαι από την κοινή γνώμη ως ένας ειλικρινής πολιτικός. Θέλω να τελειώσω το θέμα που προέκυψε επιλέγοντας την εφημερίδα που δημοσίευσε τα δρομολόγια της Focus για να το καταστήσω σαφές. Στηριχτείτε στη δήλωση που έκανα στον Πολίτη.
– Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχει σε εσάς μια απογοήτευση για το εσωτερικό πολιτικό γίγνεσθαι. Έχετε σκεφτεί να τα παραιτήσετε και να φύγετε;
– Μα σας έχω πει πως είναι η τελευταία αποστολή που αναλαμβάνω σε πολιτειακό αξίωμα. Αυτό, δηλαδή, που κατέχω σήμερα, του υπουργού Εξωτερικών.
– Εννοώ πρόωρα και πριν ολοκληρωθεί η θητεία σας.
– Μα αφού δεν πήρα τέτοια απόφαση, πώς μπορώ να σας απαντήσω.
– Δεν αισθάνεστε άσχημα που είσαστε μέρος του πολιτικού γίγνεσθαι της χώρας;
– Αισθάνομαι πάρα πολύ άσχημα που είμαι πολιτικός και ανήκω στον πολιτικό κόσμο. Αυτό το αισθάνθηκα μετά τα γεγονότα με το κούρεμα των καταθέσεων και την οικονομία. Νιώθω τους πολίτες να έχουν δικαίωμα να διερωτούνται ποιοι ευθύνονται για την κατάσταση που βρίσκονται σήμερα. Ασφαλώς οι ηγεσίες τους και ο πολιτικός κόσμος τον οποίον εμπιστεύθηκαν. Και πέραν τούτων έρχονται και οι αποκαλύψεις για διαπλοκή και διαφθορά ενισχύοντας το αίσθημα αυτό. Υπάρχει ωστόσο και μια τάση γενίκευσης. Όλοι στο ίδιο τσουβάλι. Να σας πω ένα παράδειγμα. Σε κυπριακές και ελληνικές τηλεοπτικές σειρές που προβάλλονται έχουν και την πηγή του κακού που την αποδίδουν σε ένα ανώνυμο πολιτικό, και είναι για να καταλάβετε ποια είναι η περιρρέουσα κατάσταση.
Έχω απογοητευθεί πολύ και από τον τρόπο που σοβαρά ζητήματα αντιμετωπίζονται και παραμερίζονται με γνώμονα τα ατομικά συμφέροντα. Και δεν είναι θέμα μόνο των πολιτικών. Όταν συζητείται το γενικό σχέδιο υγείας και το φρενάρουν τα διάφορα συγκρουόμενα συμφέροντα και δεν σκέφτονται το ευρύτερο καλό, δεν είναι να απογοητεύεται κανείς; Όταν παρακολουθούμε τις επιδόσεις των μαθητών στα σχολεία και αναζητούμε τρόπους με μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση για να βελτιωθεί, ο κάθε κλάδος σκέφτεται τα δικά του. Ποιός είναι εκείνος που θα σκεφτεί το κοινό καλό; Το καλό των μαθητών; Όταν είναι ορατή η έξοδός μας στις αγορές και από το Μνημόνιο ενδεχομένως στο τέλος του 2015 και τίθενται τόσα προσκόμματα και καθυστερήσεις, κατ΄ εμένα και για δημαγωγικούς λόγους, ποιος σκέφτεται το γενικό καλό; Η απογοήτευσή μου από την πολιτική δεν είναι μόνο λόγω της στάσης κάποιων πολιτικών αμφιβόλου εντιμότητας, αλλά το γενικότερο σύστημα και ο ίδιος ο λαός που ανέχεται όλα αυτά.
Πολυμέτωπος και εξωστρεφής η εξωτερική μας πολιτική
Υπάρχει μια εικόνα με βάση κάποια δεδομένα: Έχετε βάλει όλα τα αβγά σας στο καλάθι των Αγγλοαμερικανών και τώρα στρέφεστε προς τη Ρωσία. Τελικά οι Αγγλοαμερικανοί μόνο να λαμβάνουν ξέρουν, όχι να δίνουν;
-Ο σχεδιασμός της εξωτερικής μας πολιτικής υπήρξε από την αρχή πολυμέτωπος και εξωστρεφής. Ακολουθήσαμε ένα νέο προσανατολισμό, ο οποίος αφορμάτο συνειδητά από την ιδιότητα της Κύπρου ως πλήρες κράτος-μέλος της ΕΕ. Ωστόσο, η νέα αυτή προσέγγιση δεν αναιρούσε, ούτε έθετε ποτέ εν αμφιβόλω, τις παραδοσιακά άριστες σχέσεις με φίλες χώρες όπως η Ρωσία, άλλα κάλυπτε το κενό που υπήρχε στις σχέσεις μας με συγκεκριμένα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, όπως οι ΗΠΑ και το ΗΒ. Αυτό που συνεχίζουμε να επιζητούμε είναι μια ισορροπημένη σχέση και συνεργασία με όλα τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, προς εξυπηρέτηση κυρίως του εθνικού μας θέματος. Το στοιχείο που προβάλλουμε μέσα από τις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ και σε μεγάλο βαθμό το έχουμε καταφέρει, είναι η ανάδειξη του σταθεροποιητικού ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει η Κύπρος στην ταραχώδη γεωγραφική λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο που ο Αμερικανός αντιπρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ αποκάλεσαν την Κύπρο στρατηγικό τους εταίρο. Στον αγώνα δηλαδή για διαχείριση των προκλήσεων ασφαλείας στην περιοχή, όπως η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής, το οργανωμένο έγκλημα και η παράνομη μετανάστευση. Έχουμε μια τεράστια ευθύνη στην περιοχή μας. Ευθύνη δυσανάλογη του μεγέθους και των ικανοτήτων της χώρας μας, στην οποία αντεπεξήλθαμε με επιτυχία. Είναι πολλά τα παραδείγματα που αποδεικνύουν την ορθότητα της διαπίστωσης αυτής. Θέλω όμως να επισημάνω το προφανές. Ότι δηλαδή η ενισχυμένη σχέση Κύπρου-ΗΠΑ δεν διαφοροποιεί το ισοζύγιο στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
-Τι περιμένετε από τη Μόσχα; Πώς θεωρείτε ότι πρέπει να λειτουργήσει η Ρωσία στο Κυπριακό;
-Επαναλαμβάνω ότι η βελτίωση της δυναμικής στις σχέσεις μας με κάποιες χώρες δεν διαταράσσει την παραδοσιακή δυναμική στους δεσμούς μας με τη Ρωσία. Η επίσκεψη του προέδρου της Δημοκρατίας στη Μόσχα και το εύρος των συμφωνιών που έχουν υπογραφεί, αποδομεί ακριβώς το επιχείρημα και τη λανθασμένη αντίληψη ότι έχουμε βάλει όλα τα αβγά μας στο ίδιο καλάθι. Η σταθερή στάση της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας είναι στάση αρχής. Όπως επίσης ισορροπημένη θέση αρχής εκφράζει και η Κυπριακή Δημοκρατία σε επίπεδο ΕΕ για τα θέματα που αφορούν τη Ρωσία. Στο θέμα της ρωσοουκρανικής κρίσης φανήκαμε συνεπής και αξιόπιστος εταίρος λειτουργώντας μεταξύ δύο παραμέτρων. Αφενός στο πνεύμα αρχής και αλληλεγγύης λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη ομοφωνίας για λήψη κοινοτικών αποφάσεων, και αφετέρου σε μια προσπάθεια διασφάλισης της ισορροπίας στις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας. Οι προσδοκίες μας στο Κυπριακό δεν περιορίζονται ούτε καθορίζονται ανάλογα με την πορεία των σχέσεων Κύπρου-Ρωσίας ή Ρωσίας-Τουρκίας. Εκείνο που είναι πραγματικότητα όμως, είναι ότι η ενίσχυση των σχέσεων της Ρωσίας με την Τουρκία θα μπορούσε δυνητικά να συμβάλει στην αύξηση της επιρροής που μπορεί να ασκήσει η Μόσχα στην Άγκυρα για επίλυση του Κυπριακού.
Το φυσικό αέριο να λειτουργήσει ως καταλύτης συνεργασίας
-Το φυσικό αέριο θα λειτουργήσει τελικά ως καταλύτης ή κατάρα, όπως είπε και ο κ. Άιντα; Θεωρείτε ότι μπορούμε να προχωρήσουμε στο φυσικό αέριο χωρίς λύση; Πώς θα αντιδράσει η Τουρκία;
-Κάποιες πραγματικότητες στην κυπριακή ΑΟΖ στρέφονται προς την κατεύθυνση, το φυσικό αέριο να λειτουργήσει ως καταλύτης συνεργασίας μεταξύ των χωρών της περιοχής. Και αναφέρομαι σε μια εποχή όπου η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αίγυπτος οδηγούνται σε μεταξύ τους συνεργασίες, οι οποίες προσφέρουν τη δυνατότητα και στην Τουρκία να γίνει μέρος τους, νοουμένου ότι θα εξευρεθεί λύση στο Κυπριακό. Έχω πει πολλές φορές ότι η γεωγραφική θέση και γεωπολιτική σημασία της κυπριακής ΑΟΖ είναι πολύ πιο σημαντική από τα αποθέματα υδρογονανθράκων που υπάρχουν εντός αυτής. Είναι σημαντική γιατί προσφέρει ευκαιρίες και προοπτικές συνεργασίας με χώρες της περιοχής, μέσω της δημιουργίας αγωγών για διοχέτευση και μεταφορά φυσικού αερίου. Στην ίδια την Τουρκία εναπόκειται να αδράξει την ευκαιρία συνεργασίας που προσφέρεται, ή αν θα επιλέξει να αναλώνεται σε ρητορικές και πρακτικές εναντίον χωρών όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ, και σε ενέργειες που στρέφονται ενάντια στα συμφέροντα αμερικανικών και άλλων εταιρειών.
-Φαίνεται να έχει παγώσει το θέμα με τον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη;
-Εμείς ποτέ δεν εγκαταλείψαμε την πρόθεση, ούτε αποσύραμε το ενδιαφέρον μας για ένταξη στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη. Δεν προχωρήσαμε στην υποβολή αίτησης γιατί ακριβώς θέλουμε να δημιουργηθούν εκείνες οι συνθήκες οι οποίες να επιτρέψουν την επιτυχή ευόδωση του εγχειρήματος και όχι τη ματαίωσή του μέσω τουρκικού βέτο. Η προσπάθεια θα συνεχιστεί, αφού ο στόχος δεν έχει αλλάξει.