Λόρενς της Αραβίας, το αινιγματικό λιοντάρι της ερήμου
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Χτυπούν οι… καμπάνες του Μπιγκ Μπεν για τον Σούνακ: Κρίσιμες τοπικές εκλογές στη Βρετανία – Οι Τόρις θα χάσουν περίπου τις μισές από τις έδρες που είχαν
Επιβεβαιώνουν οι Βρετανοί: Οχι στις απευθείας πτήσεις μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και του παράνομου αεροδρομίου της “Τύμπου” στην κατεχόμενη Κύπρο
Βιβλίο: Lawrence in Arabia
Συγγραφέας: Scott Anderson
Εκδοτικός Οίκος: Atlantic Books, paperback edition, 2014, σελ 575
TΟ ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ/ Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΛΟΡΕΝΣ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΑΣ
Βιβλιοκριτική του Αχιλλέα Παπαρσένου*
Πως είναι δυνατόν ένας νεαρός (28 ετών το 1916), κοντός (1.65μ), αδύνατος (60 κιλά), ντροπαλός, γαλανομάτης Βρετανός αρχαιολόγος , χωρίς καμία στρατιωτική εκπαίδευση, να γίνει ο ήρωας της εξέγερσης των Αράβων κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πριν από ένα αιώνα και να περάσει στην ιστορία ως μία απο τις πιό αινιγματικές και ρομαντικές φιγούρες του 20ου αιώνα?
Τον θρύλο του Τόμας Εντουαρντ Λόρενς, του επονομαζόμενου Λόρενς της Αραβίας, επιχειρεί να ξεδιαλύνει ο αμερικανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Σκοτ Αντερσον στην ιστορική βιογραφία του «Ο Λόρενς στην Αραβία». Η συναρπαστική αφήγηση του ξαναζωντανεύει «το λιοντάρι της ερήμου» την εποχή που η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποσυντίθεται με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914. Με τη Μέση Ανατολή να μετατρέπεται σε πεδίο σκληρών ανταγωνισμών για τη διανομή «των λαφύρων του μεγάλου ασθενούς», η παρουσία του Λόρενς γίνεται ο καταλύτης για εξελίξεις που θα διαμορφώσουν τον χάρτη της Μέσης Ανατολής με συνέπειες που είναι αισθητές μέχρι και σημερα.
Ο Λόρενς με τις γνώσεις της μεσαιωνικής ιστορίας που απέκτησε στην Οξφόρδη και τις προπολεμικές αρχαιολογικές ανασκαφές του στη Μέση Ανατολή γοητεύθηκε όσο κανείς άλλος δυτικός από τη γλώσσα, την ιστορία, τα εδάφη και την κουλτούρα των Αράβων. Με ελάχιστο σεβασμό στην στρατιωτική ιεραρχία ντύθηκε ακούσια στο χακί ως ανθυπολοχαγός το 1914 ,ύστερα από απαίτηση ενός στρατηγού που αρνήθηκε να ενημερωθεί στο Γραφείο Χαρτογράφησης του βρετανικού στρατού στο Λονδίνο από ένα πολιτικό υπάλληλο, όπως ο Λόρενς. Αργότερα η βαθειά γνώση της περιοχής τον βοήθησε να μετατεθεί στο βρετανικό γραφείο στρατιωτικών πληροφοριών στο Κάιρο και από εκεί στο τέλος του 1916 βρέθηκε στην αραβική χερσόνησο σε ηλικία 28 ετών, αρχικά ως σύνδεσμος και στη συνέχεια ως ντε φάκτο ηγέτης της εξέγερσης των Αράβων κατά των Τούρκων . Θαρραλέος, ριψοκίνδυνος και οξυδερκής πολεμιστής , απτόητος από τις κακουχίες της ερήμου , ντυμένος με την κελεμπία του, κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη των Αράβων και ως δεινός γραφειοκράτης, που εκμεταλλεύθηκε την εξαπλούμενη φήμη του, επέβαλε την αντζέντα του στη βρετανική κυβέρνηση . Δύο χρόνια αργότερα είδε τον αγώνα του να δικαιώνεται, προσωρινά όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, όταν τα αραβικά στρατεύματα προελαύνοντας προς βορράν εισήλθαν νικηφόρα στη Δαμασκό τον Οκτώβριο του 1918.
Ο συγγραφέας εκτός από τη στρατιωτική ιδιοφυία του Λόρενς αναδεικνύει και τα ηθικά διλήμματα και τις τύψεις του, καθώς αντιμετωπίζει τη διπλοπροσωπία της κυβέρνησης του, που άλλα υπόσχεται στους ηγέτες της εξέγερσης και άλλα αποφασίζει μυστικά με τους Γάλλους για τα μεταπολεμικά σύνορα της περιοχής , αλλά ο ίδιος αρνείται να προδώσει τους Αραβες συναγωνιστές του. Με την πρόοδο του πολέμου αυξάνει και η βαρβαρότητα του κατά των Τούρκων στρατιωτών και αιχμαλώτων, ιδίως μετά την τραυματική εμπειρία του το Νοέμβριο του 1917, όταν συνελήφθη , βασανίσθηκε και πιθανώς βιάσθηκε από τον Τούρκο διοικητή στη Ντέρα.
Στο βιβλίο η περιπετειώδης ζωή του Λόρενς συνυφαίνεται με την τύχη τριών άλλων ανδρών , ενός γερμανού κατασκόπου, του Κουρτ Προύφερ, που συνωμοτεί με τον Τούρκο κυβερνήτη της Συρίας Ντζεμάλ Πασά για να υποδαυλίσει μια ισλαμική εξέγερση κατά των Βρετανών , ενός σιωνιστή αγρονόμου, του Ααρον Ααρονσον, που με το δικό του δίκτυο κατασκόπων συνωμοτεί και αυτός για μία εβραική πατρίδα στην Παλαιστίνη και του αμερικανού Ουίλιαμ Γέιλ, που κατοπτεύει την περιοχή σε αναζήτηση πετρελαιοπηγών και αργότερα στρατολογείται από το Στειτ Ντιπάρτμεντ, όταν η Αμερική κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Σ’ αυτό τον περίπλοκο ιστό μπερδεύονται οι ίντριγκες, οι επεμβάσεις των ξένων, τα απελευθερωτικά κινήματα, η τζιχάντ, το πετρέλαιο και η σύγκρουση Αράβων και Εβραίων, που κατατρύχουν την περιοχή ακόμη και σήμερα.
Στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων το 1919, ο Λόρενς συμμετέσχε ως σύμβουλος της αραβικής αντιπροσωπείας, αλλά έφυγε πληγωμένος , όταν οι υποσχέσεις των συμμάχων προς τους Αραβες θυσιάσθηκαν στο βωμό των αγγλογαλλικών συμφερόντων στη Μέση Ανατολή. Αντισυμβατικός αρνήθηκε την απονομή του τίτλου του Ιππότη απο τον βασιλιά Γεώργιο Ε , κατατάχθηκε το 1922 στη βρετανική αεροπορία ως απλός σμηνίτης χρησιμοποιώντας άλλο όνομα , παρότι είχε αποστρατευθεί με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη και απομονωμένος αφιερώθηκε στη συγγραφή βιβλίων , όπως το κλασικό «Επτά Στύλοι της Σοφίας» και μία μετάφραση της Οδύσσειας του Ομήρου. Πάσχοντας από κατάθλιψη, « σαν το νεκρό φύλλο που έχει πέσει από το δέντρο», βρήκε άδοξο θάνατο σε δυστύχημα με τη μοτοσυκλέτα του το 1935 σε ηλικία 47 ετών.
Εξαντλημένος ψυχικά και σωματικά ο Λόρενς δεν ξαναγύρισε ποτέ στον τόπο, που τόσο αγάπησε. Είχε κερδίσει μεν τον πόλεμο, αλλά είχε χάσει την ειρήνη.
*Ο Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προιστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας της Ελλάδος σε Ουάσιγκτον, Λονδίνο,Μελβούρνη και Γενεύη
Η βιβλιοκριτική δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή (www.kathimerini.gr) – Φωτογραφία via www.nytimes.com