Κρίσεις και προκλήσεις στα σύνορα της Ευρώπης
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ψηφίστηκε παρά τις μαζικές λαϊκές αντιδράσεις το νομοσχέδιο που βάζει φρένο στην πορεία της Γεωργίας προς την ΕΕ: Στους δρόμους και πάλι χιλιάδες πολίτες
Το περιοδικό TIME υμνεί τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας: Ο Μητσοτάκης θέλει η χώρα του να γίνει το “στόρι της επιστροφής” της δεκαετίας, είναι έντονα φιλοδυτικός και φιλονατοϊκός…
Του ΓΊΩΡΓΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Η νεα αντιπροεδρος της Ευρωπαϊκης Επιτροπης και Υπατη Εκπροσωπος για την εξωτερικη πολιτικη της Ευρωπαικης Ενωσης, κα Μοργκερινι καλειται να δωσει στον θεσμο νεα πνοη και προσανατολισμο, συμφωνα αλλωστε και με τις προγραμματικες δηλωσεις του νεου προεδρου της Ευρωπαικης Επιτροπης Ζαν Κλωντ Γιουνκερ λιγο πριν την ψηφοφορια που ειχε ως αποτελεσμα την εκλογη του.
Δεν υπαρχει αμφιβολια οτι η Ευρωπαικη Εξωτερικη Πολιτικη ειναι ζητημα καθοριστικης σημασιας και για την παραπερα πορεια της Ευρωπαικης Ενοποιησης και για την προσπαθεια της ΕΕ να διαδραματισει ουσιαστικοτερο ρολο στο Διεθνες Συστημα και να εξελιχθει στον υπολογισιμο «Τεταρτο Πολο» στη Διεθνη Σκηνη, ιδιαιτερα την σημερινη περιοδο, που βρισκεται σε εξελιξη η αντιπαραθεση των αλλων Μεγαλων Δυναμεων (ΗΠΑ, Ρωσια, Κινα) για το ποιος τελικα θα θετει τους κανονες συμφωνα με τους οποιους θα λειτουργει και θα κινειται η Διεθνης Κοινοτητα στο υπολοιπο του εικοστου πρωτου αιωνα.
Δεν υπαρχει επισης αμφιβολια οτι η νεα «Υπουργος των Εξωτερικων» της ΕΕ προκειμενου να ανταποκριθει στις προκλησεις που χαρακτηριζουν τον τομεα της, πρεπει να λαβει υποψη της πολλους και σημαντικους παραγοντες. Παραλληλα πρεπει να αναζητησει αρκετες χρυσες τομες, αναμεσα σε θεσεις σε αρκετες περιπτωσεις διαμετρικα αντιθετες, αλλα και να αντισταθει σε πιεσεις, για τη διαχειρηση αρκετων ζητηματων ετσι ωστε να γινει σαφες οτι πραγματι διαμορφωνει και ασκει μια ανεξαρτητη Ευρωπαικη Εξωτερικη πολιτικη με γνωμονα την προασπιση των συμφεροντων της ΕΕ και των πολιτων της.
Ειναι γεγονος οτι η ΕΕ βρισκεται στο επικεντρο του ενδιαφεροντος και των ΗΠΑ και της Ρωσιας και της Κινας για πολλους και διαφορετικους σε ορισμενες περιπτωσεις λογους. Ετσι πιεσεις ασκουνται πρωτα απο τις ΗΠΑ οι οποιες κινουνται με σχεδιασμο και σκοπο να κρατησουν την ΕΕ «εντος των τειχων», με τις ιδιες κατευθυνσεις και προσανατολισμους που οι ιδιες κυριως δημιουργησαν μετα το τελος του Δευτερου Παγκοσμιου Πολεμου. Παρα καποιες προσαρμογες που υπαγορευθηκαν απο την εμφανιση νεων παραγοντων, ιδιαιτερα μετα τις θεαματικες αλλαγες που χαρακτηριζουν πλεον το Διεθνες Συστημα – χρονολογουνται κυριως μετα την καταρρευση της Σοβιετικης Ενωσης και την αναδειξη της νεας Ρωσιας αλλα και την γεννηση της Νεας Κινας μετα την πολιτικη των Ανοικτων Θυρων που εφηρμοσε απο τα τελη της δεκαετιας του ’70 ο τοτε ισχυρος ανδρας του Κινεζικου Κομμουνιστικου Κομματος, Ντενγκ Χσιαο Πινγκ – οι προσανατολισμοι των ΗΠΑ δειχνουν να παραμενουν, στην ουσια, ιδιοι κυριως σε οτι αφορα τη Ρωσια, τη διεθνη δραστηριοτητα της οποιας επιθυμουν παντα να εχουν υπο ελεγχο και οπου ειναι δυνατον υπο περιορισμο.
Οι διαπραγματευσεις με την ΕΕ που ειναι σε εξελιξη για τη συναψη της νεας Συμφωνιας για τις εμπορικες σχεσεις στο μελλον, και που αυτη την περιοδο βρισκονται σε κρισιμη καμπη, με αφορμη καποια ζητηματα που αφορουν δικαιοδοσια και δικαιωματα πολυεθνικων εταιρειων, δειχνουν οτι οι ΗΠΑ επιθυμουν να στεγανοποιησουν ενα βασικο για την με την ευρεια εννοια ασφαλεια τους, χωρο. Αντιστοιχες διαπραγματευσεις για την συναψη αντιστοιχης συμφωνιας επιδιωκουν οι ΗΠΑ και με 11 χωρες της Ασιας και του Ειρηνικου για τον ιδιο σκοπο.
Πιεσεις ομως προς την ΕΕ ασκουν επισης με διαφορετικο τροπο και διαφορετικα μεσα και η Ρωσια και η Κινα. Η πρωτη εκμεταλλευομενη την ενεργειακη αδυναμια της Ευρωπης και την εξαρτηση της κυριως απο τις Ρωσικες ενεργειακες πηγες ασκει ποικιλες πιεσεις πολιτικου και τελευταια στρατιωτικου περιεχομενου στην ΕΕ για μια πιο πιο ανεξαρτητη σταση και ετσι πιο «προθυμη» για την αποδοχη της Ρωσικης παρουσιας και καθοριστικου ρολου στις διεθνεις εξελιξεις.
Η δευτερη διεισδυοντας με εμπορικα προιοντα στις Ευρωπαικες αγορες αλλα και δημιουργωντας οικονομικες σχεσεις μεσα απο επιθετικες πολιτικες αναμειξης στις Ευρωπαικες οικονομικες διεργασιες, δειχνει να επιθυμει να εδραιωσει την παρουσια της στη γηραια Ηπειρο με χωρες –μελη της οποιας ειχε στο παρελθον αρκετες αντιπαραθεσεις, αφου μερικες απο αυτες ειχαν ισχυρη παρουσια ιδιατερα σε σημαντικης γεωπολιτικης σημασιας πολεις της Κινας οπως για παραδειγμα η Σαγκαη. Παντως, η προσεκτικη αναλυση τοσο της Ρωσικης οσο και της Κινεζικης πολιτικης δειχνει οτι και οι δυο χωρες προσπαθουν να κατοχυρωσουν και να στεγανοποιησουν εναν ζωτικο χωρο γυρω απο τα χερσαια και θαλασσια συνορα τους ωστε να ανταγωνιζονται με επιτυχια την Αμερικανικη δραστηριοτητα και πολιτικη.
Η προσεκτικη παρατηρηση αυτων των διεργασιων δειχνει επισης οτι οι αντιπαραθεσεις δεν αναπτυσσονται πλεον μονο σε θεατρα ιδεολογικο-πολιτικου περιεχομενου οπως στο παρελθον. Αντιθετα τα θεατρα των αντιπαραθεσεων σημερα εχουν πολιτικα, οικονομικα, στρατιωτικα, γεωγραφικα, γεωπολιτικα και πολιτιστικα χαρακτηριστικα. Ειναι δε κυριως τα σημεια εκεινα του Πλανητη στα οποια παρατηρουνται κρισεις σε εξελιξη, με αντικειμενο αντιπαραθεσης και τις προτεινομενες πολιτικες για την αντιμετωπιση τους. Μεσα σε αυτην την πραγματικοτητα καλειται η νεα Υπατη Εκπροσωπος της ΕΕ για την Ευρωπαικη Εξωτερικη Πολιτικη να αναπτυξει τις προτασεις της και να εφαρμοσει τις επιλογες της ωστε να επιτυχει αποτελεσματα που θα συμβαλλουν στην βελτιωση της εικονας της ΕΕ ως σημαντικου διεθνους παραγοντα.
Τις πρωτες «εξετασεις» απο τη νεα της θεση θα τις δωσει διαχειριζομενη την παρουσια και τον ρολο της Ευρωπαικης Ενωσης αφενος στην κριση στη ευρυτερη περιοχη της Μεσης Ανατολης με επικεντρο το Ιρακ και τη Συρια αλλα και με φοντο την Τουρκια, αφετερου στην κριση στην Ουκρανια οπου η μεχρι σημερα Ευρωπαικη πολιτικη αντιμετωπισης και ορισμενοι χειρισμοι οπως η πολιτικη της επιβολης κυρωσεων στη Ρωσια που επισης βρισκεται στο φοντο της κρισης, ειχαν ως αποτελεσμα την σοβαρη διαταραχη των σχεσεων της με την ΕΕ, αν και η πολυ προσφατη συμφωνια αναμεσα στη Ρωσια και την Ουκρανια για την διαθεση του φυσικου αεριου θεωρηθηκε ως ενδειξη οτι οι εντασεις που υπαρχουν σε πολιτικο-στρατιωτικο επιπεδο μπορει να αμβλυνθουν.
Η Ρωσια βεβαια ειναι κοινος παρονομαστης και στις δυο αυτες περιπτωσεις, εστω και αν οι παραμετροι και τα χαρακτηριστικα που τις προσδιοριζουν διακρινονται απο καποιες διαφορες, οπως ειναι κοινος παρονομαστης και σε πολλα αλλα θεματα διεθνους πολιτικης. Σε μικροτερο βεβαια βαθμο κοινος παρονομαστης ειναι και η Τουρκια αφου αφενος παρουσιασθηκε, κατα τη συνηθη τακτικη της, ως προστατης ενος τμηματος του πληθυσμου της Κριμαιας, των Ταταρων, που εχουν Οθωμανικες ριζες, αφετερου προσπαθησε να επιβαλλει τις αποψεις της για την αντιμετωπιση της κρισης πρωτα στη Συρια και στη συνεχεια στο Ιρακ, χωρις ομως ουσιαστικο αποτελεσμα, παρα τους ισχυρισμους του Τουρκου Προεδρου Ερντογαν.
Εχει ιδιαιτερη σημασια το γεγονος οτι οι δυο αυτοι κοινοι παρονομαστες, στις δυο κρισεις στα συνορα της ΕΕ , βρισκονται σε αντιπαραθεση και αντιπαλοτητα μεταξυ τους και για τον διαφορετικο τροπο που προσεγγιζουν την καθεμια απο τις δυο κρισεις, αλλα και τις προτασεις για την αντιμετωπιση τους, αν και οπως δειχνουν καποιες κινησεις του κ. Ερντογαν, φαινεται οτι τελευταια εχει αποδεχθει ορισμενες υποχωρησεις και συμβιβασμους τους οποιους ο Τουρκος Προεδρος θελει να χρησιμοποιησει για την παραπερα εδραιωση της ισχυος του.
Η Τουρκια για παραδειγμα θεωρει οτι κυριο στοιχειο για την λυση της κρισης στη Συρια ειναι η αποχωρηση του Προεδρου Ασαντ απο την εξουσια ενω η Ρωσια δεν δεχεται και δεν συζητα μια τετοια εξελιξη. Στην περιπτωση του Ιρακ, η Τουρκια φαινεται να ανησυχει περισσοτερο για τις κινησεις των Κουρδων και λιγοτερο για τη δραση των Τζιχαντιστων. Η Ρωσια θεωρει την στηριξη των Κουρδων ουσιαστικη για την αναχαιτιση τους. Παραλληλα βρισκονται και οι δυο, οπως αλλωστε δειχνουν οι τελευταιες εξελιξεις, για διαφορετικους λογους, σε αντιπαραθεση με την ΕΕ. Η Ρωσια γιατι θεωρει οτι η ΕΕ συνεβαλε στη οξυνση της καταστασης στην Ουκρανια «πειθαρχωντας» σε υπερατλαντικες προτροπες και η Τουρκια κυριως γιατι θεωρει οτι η η Ευρωπαικη Ενωση δεν συμβαλλει, με διαφορες αποφασεις της στις οποιες περιλαμβανονται οι αποφασεις για το Κυπριακο, τα θεματα που αφορουν στους Κουρδους αλλα και θεματα που αφορουν στον σεβασμο των ανθρωπινων Δικαιωματων και ελευθεριων, στην παραπερα εμβαθυνση των ευρω-τουρκικων σχσεων.
Η επιτυχής διαχειρηση των ζητηματων αυτων θα ειναι καθοριστικης σημασιας για τη συνεχεια της Ευρωπαικης Εξωτερικης Πολιτικης. Παραλληλα θα δειξει τον βαθμο στον οποιο η πολιτικη αυτη μπορει πραγματικα να διαμορφωθει αυτοδυναμα, και να ασκηθει, σε αντιθεση με το παρελθον με υπερβασεις ωστε να ανταποκριθει στην προασπιση των συμφεροντων της ΕΕ και των πολιτων της.
* Ο Γιώργος Δημητρακόπουλος είναι πρώην Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Koινοβουλίου
