Η θανατική ποινή στις ΗΠΑ διχάζει την κοινωνία
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Της ΕΛΕΝΗΣ ΑΡΓΥΡΗ
O Charles Warren, βρίσκεται στις φυλακές της Οκλαχόμα. Επρόκειτο να εκτελεστεί με θανατηφόρο ένεση, στις 13 Μαίου. Η εκτέλεση της ποινής του όμως, αναβλήθηκε για τουλάχιστον έξι μήνες και ενδεχομένως επ’ αόριστον, λόγω της τροπής που πήρε προ εβδομάδων, η αποτυχημένη εκτέλεση του Clayton Locket, στην ίδια Πολιτεία. Ο λόγος για τον οποίο ο Charles Warren, βρίσκεται στην φυλακή και αντιμετωπίζει την εσχάτη των ποινών, είναι διότι βίασε και σκότωσε ένα μωρό έντεκα μηνών. Eίναι ακριβώς εκεί, σε αυτή την εικόνα που το μυαλό σταματά και το συναίσθημα εξεγείρεται, ζητώντας την κάθαρση από έναν εγκληματία και ένα έγκλημα, που δεν μπορεί να αποδοθεί ούτε καν σε ζωώδη ένστικτα. Είναι ακριβώς εκεί, που αναζωπυρώνεται η διαχρονική διαμάχη, περί κατάργησης ή μη της θανατικής ποινής.
Αμέσως μόλις η ιστοσελίδα του NBC, δημοσίευσε την είδηση περί αναβολής της εκτέλεσης του Warren, το διαδίκτυο πήρε φωτιά, με τα σχόλια των αναγνωστών να ξεπερνούν σε λίγα λεπτά τα 500. Εξοργισμένοι αναγνώστες εξέφραζαν την απαίτησή τους για απονομή δικαιοσύνης, σοκάροντας άλλοι με τον κυνισμό τους, άλλοι με τον επιδερμικό τρόπο με τον οποίο προσέγγιζαν ένα τόσο σοβαρό θέμα και αρκετοί με την αφέλεια τους. Αναρτήθηκαν όμως και αντίθετες απόψεις υπέρ της κατάργησης της θανατικής ποινής, σε μια άκρως ενδιαφέρουσα ανταλλαγή σκέψεων, που αποτελεί μικρογραφία της αμερικανικής κοινωνίας και των μεγάλων ρηγμάτων, που αυτό το θέμα ανοίγει. Σύμφωνα με όσες έρευνες έγιναν τις τελευταίες εβδομάδες, οι υποστηρικτές της θανατικής ποινής, κυμαίνονται σε ποσοστό 50 ως 55 τοις εκατό των πολιτών. Πολύ λιγότεροι απ’ ότι μερικά χρόνια πριν, παρά πολλοί όμως για να αγνοηθούν από το πολιτικό κατεστημένο, που κάθε δύο χρόνια δοκιμάζεται στην κάλπη.
«Έγκλημα και τιμωρία» είναι το θέμα που σχεδόν κάθε Αμερικανός πολίτης, δηλώνει έτοιμος να διαπραγματευθεί. Και αυτός ο προβληματισμός μπορεί να θεωρηθεί γόνιμος, για τη μοναδική χώρα του λεγόμενου Δυτικού κόσμου (μαζί με την Λευκορωσία) που διατηρεί ακόμα την ποινή του θανάτου. Η πόλωση που επικρατεί τις τελευταίες εβδομάδες στην κοινωνία, ανάγκασε ακόμη και τον Αμερικανό Πρόεδρο να τοποθετηθεί δημοσίως, στην κοινή συνέντευξη που παραχώρησε με την Γερμανίδα Καγκελάριο στον Λευκό Οίκο. Και ο Μπαράκ Ομπάμα έθιξε μια καίρια παράμετρο του θέματος. «Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που τα εγκλήματα τα οποία έχουν διαπραχθεί είναι τόσο αποτρόπαια, ώστε η θανατική ποινή πρέπει να εφαρμόζεται. Όταν έχουμε να κάνουμε με δράστες μαζικών εγκλημάτων ή δολοφόνους παιδιών…».
Η δήλωση αυτή, αναμφίβολα ικανοποιεί το «κοινό» περί δικαίου αίσθημα, μεγάλης μερίδας του αμερικανικού λαού, και όχι μόνο. Ένα από τα μηνύματα αναγνώστριας- πιθανώς μητέρας- τραβάει εύλογα την προσοχή: «Ποιο από τα δέκα επιχειρήματα που επικαλείται η Διεθνής Αμνηστία (ο σημαντικότερος υπέρμαχος) για την κατάργηση της θανατικής ποινής, μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς, για την υπεράσπιση του Warren;» Ανατρέχοντας στην ιστοσελίδα της Διεθνούς Αμνηστίας και διαβάζοντας με προσοχή τον δεκάλογο του διεθνούς οργανισμού, δεν μπορεί παρά να παραδεχθεί κανείς, ότι πολύ δύσκολα η υπεράσπιση του Warren μπορεί να στηριχθεί σε κάποιο από τα δέκα επιχειρήματα. Ποια κοινωνία, ποιο δικαστικό και σωφρονιστικό σύστημα, όταν έχουν απέναντι τους έναν δολοφόνο και βιαστή παιδιών ή έναν δράστη μαζικών δολοφονιών, που σκορπά τυφλά τον θάνατο, δεν σαστίζει? Δεν έχει δεύτερες σκέψεις, για την αξία της ζωής του δράστη? Δεν έρχεται αντιμέτωπη με την εγγενή επιθυμία να την εκμηδενίσει, προσφέροντας με αυτό τον τρόπο συναισθηματική λύτρωση και ηθική κάθαρση στην κοινωνία? Ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ανθρωπιστικές αξίες, δικαίωμα στην ζωή, ευκαιρία στον σωφρονισμό. Όλα αυτά τα επιχειρήματα της Διεθνούς Αμνηστίας, μοιάζουν σε κάποιες περιπτώσεις, να καταρρέουν θορυβωδώς, υπό το βάρος όχι μόνο του συναισθήματος αλλά ακόμη και της λογικής.
Οι συνήγοροι του βομβιστή της Βοστώνης, εκμεταλλευόμενοι την ανακίνηση του θέματος, προσέφυγαν τις τελευταίες ημέρες, σε δικαστήριο της Μασαχουσέτης, ζητώντας να κηρυχθεί αντισυνταγματική η επιβολή της θανατικής ποινής, η οποία είναι πολύ πιθανόν να επιβληθεί στον πελάτη τους, παρόλο που έχει καταργηθεί από το 1984 στην συγκεκριμένη Πολιτεία. Από την επίθεση στην Βοστώνη, έχασαν την ζωή τους τρεις άνθρωποι και τραυματίστηκαν 264, οι περισσότεροι από τους οποίους ακρωτηριάστηκαν. Και την ώρα που οι συνήγοροι του βομβιστή επιχειρούν να πείσουν για τα ανθρώπινα δικαιώματα του πελάτη τους, τα θύματα του, επιχειρούν να μάθουν να τρώνε ή να περπατάνε, με προσθετικά μέλη.
Παρά την όποια φόρτιση προκαλεί αυτό το τεράστιο θέμα στους υποστηρικτές της μίας ή τη άλλης άποψης, μια πιο νηφάλια προσέγγιση, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η θανατική ποινή, που εκτελείται σήμερα σε 32 Πολιτείες για μια σειρά αδικημάτων όχι πάντα ειδεχθών (όπως η κατασκοπεία), θα πρέπει σίγουρα να εισέλθει σε διαδικασία αναθεώρησης. Και το ίδιο πρέπει να συμβεί σε άλλες τουλάχιστον 58 χώρες, όπου η θανατική ποινή όχι μόνο υφίσταται αλλά και εκτελείται (ενώ σε άλλες 35 υφίσταται χωρίς να εκτελείται τις τελευταίες δεκαετίες). Πέραν πάσης αμφιβολίας, είναι αδιανόητο να χρησιμοποιείται η θανατική καταδίκη ως όπλο εναντίον αντιφρονούντων και πολιτικών αντιπάλων, μετά από ανύπαρκτες δίκες ή δίκες παρωδία, κάτι που συμβαίνει σε πολλά κράτη του κόσμου. Όπως, επίσης, όταν εφαρμόζεται σε καταδικασμένους για κατασκοπεία, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ.
Συγκεκριμένα κριτήρια, που πηγάζουν από το Αμερικανικό Σύνταγμα, ορίζουν σαφώς ότι η θανατική καταδίκη πρέπει να εφαρμόζεται με απόλυτο σεβασμό στον άνθρωπο. Αλλά το τελευταίο διάστημα οι ουσίες που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα για την παρασκευή της θανατηφόρας ένεσης, που προκαλεί ακαριαίο και ανώδυνο θάνατο, δεν διατίθενται πλέον από τις παρασκευάστριες εταιρείες -τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό- που δικαιολογούν την άρνησή τους, επικαλούμενες ανθρωπιστικούς λόγους και ζητήματα ηθικής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι Πολιτείες που εφαρμόζουν την θανατική ποινή να αυτοσχεδιάζουν είτε με κοκτέιλ αμφιλεγόμενων δηλητηριωδών ουσιών, είτε με ουσίες αμφιβόλου προελεύσεως, καθιστώντας τους θανατοποινίτες, περίπου πειραματόζωα.
Το θέμα παραμένει τεράστιο. Για εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως στην Γηραιά Ήπειρο, όπου ο σεβασμός της ανθρώπινης ζωής είναι ίσως η σημαντικότερη αξία, στο θέμα της θανατικής καταδίκης, υπάρχει μόνο μια γραμμή. Η θανατική ποινή είναι αδιανόητη. Για τους περισσότερους Αμερικανούς όμως τα όρια στην Ευρώπη, μοιάζουν καμιά φορά ελαστικά. Σε περιπτώσεις, όπως ο παιδόφιλος Ντιτρού, στον οποίο δίνεται η δυνατότητα να καταθέτει την μία μετά την άλλη, τις αιτήσεις αποφυλάκισης, χωρίς να αποκλείεται κάποια στιγμή, το πιο… «ουμανιστικό» – από αυτό της Οκλαχόμα- βελγικό σύστημα δικαιοσύνης, να τον αποφυλακίσει, κρίνοντας ότι συμμορφώθηκε και ότι μετάνιωσε. Ή σε περιπτώσεις, όπως ο Άντερς Μπρέιβικ στην Νορβηγία , ο οποίος πρόσφατα κατήγγειλε, μέσω επιστολής, ότι οι συνθήκες κράτησης του είναι απάνθρωπες και μοιάζουν με κόλαση, διότι… οι υπεύθυνοι των φυλακών δεν του αλλάζουν το playstation 2 με το πιο σύγχρονο playstation 3. Δύσκολα κανείς μπορεί να αρνηθεί, ότι τέτοιου είδους «προνόμια» ακούγονται προκλητικά. Προκλητικά όχι μόνο απέναντι στην μνήμη των θυμάτων και των οικογενειών τους, αλλά και απέναντι στο παγκόσμιο περί δικαίου και ηθικής αίσθημα.