Φόρμουλα με τουρκικά αποτυπώματα: Βρετανικές ιδέες για μείωση στρατευμάτων και εγγυήσεις 15 χρόνων
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Κώστα Βενιζέλου
Μείωση των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής στην Κύπρο, νομιμοποίησή τους μέσα από μια συμφωνία και παραπομπή στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών να αποφασίσει για τις εγγυήσεις, σε δεκαπέντε χρόνια, είναι η νέα φόρμουλα που συζητείται παρασκηνιακά.
Η πατρότητα αυτού του νέου αφηγήματος είναι βρετανική και, όπως συναφώς πληροφορούμαστε, προωθείται μετά την κατάρρευση της Πενταμερούς Διάσκεψης στο Κραν Μοντάνα της Ελβετίας.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, εκείνο που τίθεται από βρετανικής πλευράς είναι το δίλημμα «Σκεφτείτε τι έχετε τώρα και τι μετά που θα μειωθούν τα στρατεύματα». Όπως σημειώνουν ενημερωμένες πηγές, φαίνεται πως αυτή την προσέγγιση υιοθετούν κι άλλες χώρες και οργανισμοί, εκτιμώντας πως μόνο μέσα από αυτή τη φόρμουλα μπορεί να υπάρξει διέξοδος καθώς διαφορετικά «η Τουρκία δεν θα συνεργασθεί».
Με βάση, λοιπόν, τη θέση αυτή, η οποία τίθεται εν πολλοίς εκβιαστικά μέσω ενός διλήμματος, επιχειρείται να υπάρξει μια συζήτηση που θα κινείται στη λογική πως η συμφωνία πρέπει να περιλαμβάνει παρουσία στρατευμάτων και ότι ο αριθμός θα προκύψει ως αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης. Εκείνο που φαίνεται να επικρατεί είναι οι δυνάμεις να περιοριστούν στα αγήματα του 1960 (ΕΛΔΥΚ 950, ΤΟΥΡΔΥΚ 650) και η λογική που αναπτύσσεται είναι να παραμείνουν στο νησί εσαεί (στη βάση της αναθεώρησης).
Η βρετανική ιδέα σε σχέση με το θέμα των εγγυήσεων και των παρεμβατικών «δικαιωμάτων» είναι πως θα πρέπει να υπάρξει ένα μεταβατικό στάδιο διατήρησής τους. Η διαφοροποίηση σε σχέση με την τουρκική θέση είναι πως οι Βρετανοί αφήνουν στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών την τελική απόφαση, εάν θα συνεχιστούν ή όχι Συνθήκη Εγγυήσεων και παρεμβατικά δικαιώματα». Ο χρόνος επανεξέτασης παραμένει ο ίδιος, τρεις προεδρικές θητείες, δηλαδή δεκαπέντε χρόνια, και συνδέεται με την πορεία εφαρμογής της συμφωνίας.
Η Λευκωσία, όπως πληροφορούμαστε, δεν είναι ευχαριστημένη από τη φόρμουλα αυτή καθώς αφήνει ανοικτό το θέμα της μόνιμης παρουσίας στρατευμάτων, ενώ σε σχέση με το θέμα των εγγυήσεων και παρεμβατικών δικαιωμάτων μακρά είναι η μεταβατική περίοδος και αμφίβολη η κατάληξη. Θα εναπόκειται στον τότε Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ να αποφασίσει το τι μέλλει γενέσθαι (αυτό για τους Βρετανούς θεωρείται… παραχώρηση προς τους Ελληνοκύπριους).
Το Λονδίνο στην πρώτη Πενταμερή Διάσκεψη, κυρίως στη σύναξη των τεχνοκρατών στο Μοντ Πελεράν, αλλά και στις πρώτες ημέρες στο Κραν Μοντάνα, είχε μια διαφορετική προσέγγιση στο θέμα των Εγγυήσεων. Ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας, διπλωμάτης Τζόναθαν Άλαν, είχε αναφέρει πως το σύστημα των Εγγυήσεων είναι ξεπερασμένο. Διαφορετική ήταν η τοποθέτηση του Βρετανού υπουργού Ευρώπης, σερ Άλαν Ντάνκαν, ο οποίος πήγε στο Κραν Μοντάνα στην τελευταία φάση.
Κινήθηκε σε μια λογική διατήρησης εγγυήσεων και παρουσίας στρατευμάτων με διαφοροποιήσεις ενώ επιχείρησε, στο δείπνο το βράδυ της Πέμπτης, να φορτώσει το αδιέξοδο στην Αθήνα και τη Λευκωσία, προκαλώντας την αντίδραση του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά. Το Λονδίνο τάσσεται και υπέρ της τουρκικής αξίωσης για τις τέσσερις ελευθερίες και είχε αναλάβει και πρωτοβουλίες για προώθησή της. Υπό προϋποθέσεις και με τη μορφή σαλαμοποίησης η θέση αυτή έγινε αποδεκτή από τη Λευκωσία, όπως διατυπώνεται στην πρόταση του Προέδρου Αναστασιάδη.
Στο μεταξύ, οι κυβερνήσεις Ελλάδος και Κύπρου θα συζητήσουν θέματα τακτικής και συντονισμού αύριο Δευτέρα και μεθαύριο Τρίτη. Για τον λόγο αυτό θα έλθει στην Κύπρο αύριο το βράδυ, απευθείας από τις Βρυξέλλες, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς.
Το βράδυ της Δευτέρας ο Έλληνας ΥΠΕΞ και οι συνεργάτες του θα παρακαθήσουν σε δείπνο που θα παραθέσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Θα είναι και η πρώτη συζήτηση που θα έχουν μετά την κατάρρευση της Πενταμερούς Διάσκεψης στο Κραν Μοντάνα.
Την Τρίτη, ο κ. Κοτζιάς θα παρακαθήσει σε ειδική συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου. Αθήνα και Λευκωσία εξετάζουν τις επόμενες κινήσεις τους στο Κυπριακό, αναφορικά με την αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων, αλλά και τη στάση που θα τηρήσουν στα ευρωτουρκικά. Σε ό,τι αφορά το τελευταίο είναι προφανές πως μετά το αδιέξοδο στην Πενταμερή, οι δύο κυβερνήσεις, αξιοποιώντας την ιδιότητα του κράτους-μέλους της Ε.Ε., θα μπορούν να ασκήσουν πιέσεις στην Άγκυρα. Είναι δε μια περίοδος κατά την οποία μπορούν να υπάρξουν πολλοί σύμμαχοι στην Ε.Ε. στα ζητήματα αυτά.