«Τι έκανες, θείε, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο;»: Ήμουν στην Ελλάδα και πολεμούσα τους Βούλγαρους * Η Βρετανική συμβολή στο Μέτωπο της Μακεδονίας [photos, video]

«Όταν ρώτησα τον θείο μου τι έκανε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, περίμενα να ακούσω για τη μάχη του Σομ ή του Πασεντάλε.

Αντί γι’ αυτό, μου είπε ότι ήταν στην Ελλάδα πολεμώντας Βούλγαρους. Δεν γνώριζα ότι Βρετανοί στρατιώτες πολέμησαν εδώ». Με αυτή τη φράση, ο Βρετανός ιστορικός Άλαν Γουέικφιλντ, επικεφαλής του Τμήματος Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου στο Imperial War Museum του Λονδίνου εξηγεί, μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων πώς η δική του οικογενειακή ιστορία τον έφερε αντιμέτωπο με ένα κομμάτι της ιστορίας, που ο ίδιος ως παιδί αγνοούσε και το οποίο, έκτοτε, εξελίχθηκε σε προσωπική του αποστολή.

Η παιδική του περιέργεια έμελλε να καθορίσει τη μετέπειτα επαγγελματική και ερευνητική του πορεία. Έκτοτε, ο Άλαν Γουέικφιλντ έχει αφιερώσει το έργο του στην ανάδειξη του «ξεχασμένου», στη συλλογική μνήμη των Βρετανών, μετώπου της Μακεδονίας.

Αύριο, Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου, ο Άλαν Γουέικφιλντ, με την ιδιότητα του προέδρου του Salonika Campaign Society, θα βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να παραστεί στις εκδηλώσεις για τα 107 χρόνια από τη Διάσπαση του Μακεδονικού Μετώπου. Τις εκδηλώσεις διοργανώνει, στις 14.30, στο Συμμαχικό Νεκροταφείο Εξοχής, ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη, τιμώντας «την ιστορική επέτειο των 107 χρόνων από τη Διάσπαση του Μακεδονικού Μετώπου, ενός από τα καθοριστικά γεγονότα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που σφράγισε την πορεία της νεότερης Ιστορίας».

Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του Κοινωνικού Πολιτιστικού Συλλόγου Κατοίκων Κοινότητας Εξοχής σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Τουρισμού του Δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη, «με στόχο τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης αλλά και την απόδοση τιμής στα παλικάρια που έδωσαν τη ζωή τους στη μάχη για την ελευθερία», όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του Δήμου.

Από τους βετεράνους στον Σύλλογο του σήμερα

Στόχος του Άλαν Γουέικφιλντ είναι να συνδέσει την ελληνική μνήμη με τη διεθνή ιστοριογραφία, φέρνοντας στο προσκήνιο ιστορίες Βρετανών στρατιωτών, οι οποίοι βρέθηκαν στα χαρακώματα της Βόρειας Ελλάδας. Μέσα από τη δράση του ιστορικού συλλόγου, ο ίδιος επιχειρεί να αναδείξει τη σημασία της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας ως κομβικών τόπων σε μια σύγκρουση που διαμόρφωσε τον 20ό αιώνα.

Η ιστορία του Salonika Campaign Society συνδέεται με την προσπάθεια διατήρησης της μνήμης ήδη από το 1924, όταν χιλιάδες Βετεράνοι ίδρυσαν έναν σύλλογο επανένωσης. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η δράση πέρασε σε μια περίοδο παρακμής, μέχρι που μια μικρή ομάδα ερευνητών και απογόνων, με επικεφαλής τον Φίλιπ Μπαρνς, αναβίωσε στη δεκαετία του 1990 τον σύλλογο, και διαμόρφωσε τη σημερινή του μορφή.

«Σήμερα, ο στόχος μας είναι να προωθήσουμε τη μνήμη και την έρευνα για όλους τους στρατιώτες που πολέμησαν στη Μακεδονία. Μαζί με τα εθελοντικά μέλη του συλλόγου, οργανώνουμε επισκέψεις σε πεδία μαχών κάθε χρόνο, συνεργαζόμαστε με πανεπιστήμια και τοπικούς φορείς, διοργανώνουμε συνέδρια, και στηρίζουμε ερευνητικά προγράμματα», αναφέρει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Γουέικφιλντ.

Στα πρόσφατα εγχειρήματα του Συλλόγου στον ελληνικό χώρο περιλαμβάνονται εργασίες καθαρισμού στο πεδίο μάχης της Δοϊράνης, η αναθέρμανση των σχέσεων με τη Μαυροπλαγιά, χωριό που είχαν «υιοθετήσει» οι Βρετανοί βετεράνοι του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κ.ά.

Η ξεχασμένη εκστρατεία

Γιατί, όμως, η εκστρατεία της Μακεδονίας έμεινε στη σκιά τόσο στη μνήμη των Βρετανών, όσο και της Δυτικής Ευρώπης; Οφείλεται στο γεγονός ότι το κύριο μέτωπο για τις Μεγάλες Δυνάμεις ήταν στη Δύση, με περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια Βρετανούς στρατιώτες να μάχονται στη Γαλλία και το Βέλγιο. Κυριάρχησε, έτσι, η εικόνα της λάσπης και του αίματος στα χαρακώματα του Δυτικού Μετώπου, αφήνοντας όμως σχεδόν αόρατους περίπου 228.000 Βρετανούς στρατιώτες που υπηρέτησαν στη Μακεδονία.

Ωστόσο, χωρίς το Μακεδονικό Μέτωπο, ο Συμμαχικός Συνασπισμός της Αντάντ δεν θα είχε την ίδια δυναμική. «Η διατήρηση του Μακεδονικού Μετώπου απέτρεψε την πιθανή προσχώρηση της Ελλάδας στις Κεντρικές Δυνάμεις, εμποδίζοντας την εμφάνιση προβλημάτων με τις βάσεις υποβρυχίων στην Ελλάδα, καθώς και τον ανεφοδιασμό των Οθωμανών», τονίζει ο κ. Γουέικφιλντ.

Η έρευνα σε αυτό το πεδίο γνωρίζει άνθηση τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο στην Ελλάδα και τη Σερβία, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, ιδιαίτερα με αφορμή τις επετειακές εκδηλώσεις που γίνονται στον ελλαδικό χώρο κάθε χρόνο και τις πρωτοβουλίες του Συλλόγου. Πλέον, οι ερευνητές στρέφονται σε μια πιο ολιστική προσέγγιση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, πέρα από τα στενά όρια του Δυτικού Μετώπου, χαρτογραφώντας όλες τις άγνωστες πλευρές.

Μνήμη και συγκίνηση

Οι ιστορίες απογόνων που επισκέπτονται τον τόπο όπου υπηρέτησαν οι πρόγονοί τους είναι αμέτρητες, με κάθε μία από αυτές να χαρακτηρίζεται από βαθιά συγκίνηση. Όπως περιγράφει ο κ. Γουέικφιλντ, «για πολλούς είναι η πρώτη φορά που η οικογένεια επιστρέφει εδώ. Να τους οδηγείς σε ένα μνήμα ή σε μια πλαγιά, όπου πολέμησε ο συγγενής τους, είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση. Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις από κοντά τα ίδια τοπία που περιέγραφαν οι στρατιώτες σε γράμματα και ημερολόγια και μέσα από ασπρόμαυρες φωτογραφίες».

Μια ιστορία που θυμάται ο ίδιος είναι αυτή του Ουαλού στρατιώτη Χιούμπερτ Γουίλιαμς (Στόκει) Λιούις, κατόχου του ανώτατου τιμητικού τίτλου του Βικτωριανού Σταυρού, τον οποίο απέκτησε μετά τη σύλληψη έξι Γερμανών στρατιωτών στην περιοχή των Ευζώνων και τη μεταφορά ενός τραυματισμένου Βρετανού Αξιωματικού στην ουδέτερη ζώνη, ενώ ήταν και ο ίδιος τραυματισμένος.

Η παρουσία του Άλαν Γουέικφιλντ και του Salonika Campaign Society στη Θεσσαλονίκη για την 107η επέτειο στο Συμμαχικό Νεκροταφείο Εξοχής δεν είναι τυπική. Κάθε χρόνο ο Σύλλογος οργανώνει επισκέψεις στη Βόρεια Ελλάδα, σύμφωνα με τις εκδηλώσεις μνήμης, έτσι ώστε μια σημαντική παρουσία Βρετανών αντιπροσώπων να δίνουν πάντα το «παρών». «Θεωρούμε καθήκον μας να εκπροσωπούμε τη βρετανική συμβολή στο πλευρό των Ελλήνων, των Σέρβων και όλων των συμμάχων. Οι εκδηλώσεις μνήμης είναι ευκαιρία να τονίσουμε ότι η ιστορία αυτή ανήκει σε όλους», σημειώνει ο κ. Γουέικφιλντ.

Μήνυμα προς τις νεότερες γενιές

Για τον πρόεδρο του Salonika Campaign Society, η μακεδονική εκστρατεία υπενθυμίζει ότι οι συμμαχίες και η ενότητα απέναντι στην επιθετικότητα αποτελούν διαχρονικές αξίες. Θεωρεί ότι το μεγάλο δίδαγμα είναι η ανάγκη να σταθεί κανείς «στη σωστή πλευρά της ιστορίας», ακόμη κι αν αυτό συνεπάγεται θυσίες.

Η λύση για να σταματήσουν να επαναλαμβάνονται αυτές οι μαύρες σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας είναι μέσω της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των νέων γενιών, με διαδραστικό τρόπο, όπως η χρήση τεχνητής νοημοσύνης, η δημιουργία περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η επίσκεψη σε κοιμητήρια και πεδία μαχών, ώστε να θερμάνουν το ενδιαφέρον τους για την ιστορία.

Προοπτικές για το μέλλον

Για το μέλλον του συλλόγου σχεδιάζονται δράσεις, όπως η καταλογράφηση σπάνιων χαρτών στα Εθνικά Αρχεία της Βρετανίας, μια πιθανή φωτογραφική έκθεση σε συνεργασία με την Ελληνική Πρεσβεία στο Λονδίνο και η διασφάλιση συνεργασιών με αρχαιολόγους που ανακαλύπτουν κατάλοιπα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Βόρεια Ελλάδα. «Είμαστε πάντα ανοιχτοί σε νέες συνεργασίες, καθώς κάθε νέα πρωτοβουλία φέρνει το ξεχασμένο αυτό μέτωπο πιο κοντά στο παρόν», καταλήγει ο κ. Γουέικφιλντ.

Με πληροφορίες ΑΠΕ-ΜΠΕ
Θεσσαλονίκη, Ελλάδα