Αναμνήσεις από δύο μεγάλα Πανεπιστήμια, δύο χώρους ελευθερίας και ιδεών που κατέληξαν πεδία μάχης σε διαφορετικές στιγμές της ιστορίας τους: Από τη Σορβόννη στο Κολούμπια
Το Πανεπιστήμιο Κολούμπια στη Νέα Υόρκη. Φωτογραφία Νάντια Φώσκολου
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Στη Σορβόννη τον Μάη του ’98: Στο Παρίσι πρωτοπήγα τον Μάιο του ’97, στα εικοστά τρίτα γενέθλιά μου, ως τελειόφοιτη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Αθήνας, για να περάσουμε από συνέντευξη, μαζί με τον κολλητό μου συμφοιτητή και φίλο, Βασίλη Νούλα, στο Paris III της Σορβόννης.
Γίναμε δεκτοί, κι έτσι την επόμενη άνοιξη το τελείωμα του πρώτου μας έτους ως μεταπτυχιακών φοιτητών στη Σορβόννη συνέπεσε με την επέτειο των 30 χρόνων από τον Μάη του ’68.
Νεανική ανατριχίλα, φοιτητικός πυρετός: να μένεις στη Σιτέ “U” (Cité Internationale Universitaire de Paris), να φοιτάς στο 5ο Διαμέρισμα, να βλέπεις με λύσσα ταινίες, μουσεία και θέατρο, να διαβάζεις (ok, συχνά μπορεί απλά να ξεφυλλίζεις) βιβλία και περιοδικά, να δοκιμάζεις όλα τα καφέ από Σαν Ζερμάν-ντε-πρε μέχρι Βαστίλλη (και το βράδυ Buddha-Bar, άλλο κεφάλαιο αυτό).
O Mάης του ’68 ήταν – και είναι – ούτως ή άλλως μυθικός· όμως τώρα ο Μάης του ’98 – ο πρώτος δικός μου φοιτητικός παρισινός Μάης – φαντάζει σχεδόν εξίσου μυθικός: δεν είχαμε ίντερνετ, δεν είχαμε τηλεόραση, δεν είχαμε κινητά, δεν είχαμε καν σταθερά!
Το σταθερό τηλέφωνο στη Φοντασιόν (Fondation Hellénique) ήταν ένα, μονάκριβο και πολυαγαπημένο, ανά όροφο, και σε καλούσε στο εσωτερικό σου θυροτηλέφωνο η – βγαλμένη από ταινία του Πολάνσκι – θρυλική θυρωρός/τηλεφωνήτρια Μαντάμ Πρατ (“Τελεφόν πουρ βου”) για να βγεις στον διάδρομο της εστίας και να τρέξεις στην πολυπόθητη κοινόχρηστη συσκευή που κουδούνιζε (εγώ ήμουν προνομιούχος, το δωμάτιό μου ήταν δίπλα).
Η παρένθεση περί συνθηκών επικοινωνίας που θυμίζουν σοβιετικά διαμερίσματα επί Χρουστσόφ γίνεται για να υπογραμμίσω τη σαγήνη που κάλυπτε έννοιες, πρόσωπα και, ναι, επαναστάσεις, πριν την εποχή όπου αγγίζοντας (ή διατάσσοντας) μια οθόνη εμφανίζονται μπροστά σου ποταμός οι εικόνες και οι λέξεις.
Τότε, έπρεπε να καταβάλουμε προσπάθεια για να πετύχουμε τα σχετικά αφιερώματα – να προλάβουμε την εκπομπή στο France Culture ή να αναζητήσουμε το συγκεκριμένο τεύχος του “Nouvel Observateur”. Αλλά είναι και η ετοιμότητα να σαγηνευτείς, να υποκύψεις στην εξουσία της φαντασίας: οι ασπρόμαυρες εικόνες ασκούν τέτοια γοητεία που νομίζω ότι ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ ήταν κάτι ανάμεσα σε φίλο των γονιών μου και δικό μου συμφοιτητή (ψέματα και τα δύο, φυσικά).
- Χώροι ιδεών
Τον φετεινό Μάιο τα αναπολώ όλα αυτά έχοντας μόλις δει σε προβολή στο ΜoMA (το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης) το κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ της Σοβιετικής Επαναστατικής Επιτροπής “Η πτώση της δυναστείας των Ρομανόφ” (1927), και ενώ περπατάω προς το Κολούμπια.
Δεν έκρυψα ποτέ την καθήλωσή μου στους πανεπιστημιακούς χώρους: ερωτεύτηκα κεραυνοβόλα το “campus” του Κολούμπια από την πρώτη στιγμή που πάτησα το πόδι μου στο κεραμιδί πλακόστρωτο, ως (και πάλι) μεταπτυχιακή φοιτήτρια το 2005. Οι πρώην συμφοιτητές μου με κοροϊδεύουν: “Είσαι ακόμα εκεί;”.
Με τον άντρα μου (τον οποίον, παρεμπιπτόντως, γνώρισα στο πλυντήριο της εστίας) ζήσαμε μέσα στο campus, στον γοτθικό πύργο του Union Theological Seminary, δώδεκα ολόκληρα χρόνια (αλλά και όταν μετακομίσαμε, πήγαμε παραδίπλα). Ακόμα κι όταν θα έχω εγκαταλείψει τη μάταιη τούτη πόλη, το “γραφείο” μου θα είναι πάντα το παγκάκι του Ομπάμα με φόντο τον τρούλο της Low Memorial Library και οι πολυθρόνες του αστραφτερού, μέσα στο γυαλί και το μέταλλο, Lerner Hall με θέα στα θαυμάσια δέντρα πίσω από την Πτέρυγα Πούλιτζερ.
Τα πανεπιστήμια είναι χώροι ιδεών, αλλά και οι χώροι είναι μέρος της ιδέας του πανεπιστημίου – οι κίονες και οι πολυέλαιοι και οι μανόλιες και οι κερασιές γίνονται μέρος του Κόσμου των Ιδεών.
Φτάνω στη μαύρη σιδερένια Πύλη επί της Μπρόντγουεϊ και της 116ης Οδού. Κλειστή με λουκέτο, και τη φυλάνε αστυνομικοί. Στο αγαπημένο πλακόστρωτο είναι πεσμένη μια αφίσα.
Η ηρωίδα αυτής της επανάστασης είναι λιγότερο γκλάμορους από τον – εφάμιλλο της Νουβέλ Βαγκ – “κόκκινο” Ντάνι: πρόκειται για την εξάχρονη Παλαιστίνια Χιντ, θύμα του πολέμου, η οποία, παγιδευμένη μέσα σε ένα αυτοκίνητο με ήδη νεκρά μέλη της οικογένειάς της, αφέθηκε να πεθάνει, παρά τις εκκλήσεις για διάσωση προς τις ισραηλινές αρχές.
- Η ερώτηση προς την Άλμα Μάτερ
Διάβασα ότι μεταξύ των λύσεων συμβιβασμού που διατύπωσε η διοίκηση του πανεπιστημίου προς τους διαμαρτυρόμενους φοιτητές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ήταν και η μελλοντική διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τα παιδιά της Γάζας.
“Στρέφομαι” – νοερά, αφού το άγαλμα είναι εδώ από πίσω, αλλά απαγορεύεται να πλησιάσω – προς τη σοφή Άλμα Μάτερ (η οποία, με τα αρμονικά απλωμένα χέρια της, πάντα μου φαινόταν σαν απεικόνιση του ζυγού της Δικαιοσύνης) και ρωτάω την μπρούντζινη πνευματική τροφό αν η πρόταση επανόρθωσης μέσω μορφωτικής στήριξης “στο μέλλον” τής φαίνεται δίκαιο αντιστάθμισμα για τη συστηματική, άνευ προηγουμένου εξόντωση χιλιάδων παιδιών σήμερα.
“Η αδικία δεν παύει να είναι αδικία στο όνομα οποιουδήποτε σκοπού και αν τελείται.” Τι ειρωνεία – η φράση που μου έρχεται στο μυαλό ακούγεται από τα χείλη του εβραίου ήρωα του προφητικού αντιναζιστικού έργου “Παραλήπτης Άγνωστος” της Κάθριν Κρέσμαν Τέιλορ (1938), του οποίου την ελληνική πρεμιέρα είχα την τιμή να σκηνοθετήσω (Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, 2014).
Σε τούτον τον υπαρκτό κόσμο των ιδεών, η αξιοκρατία και η ελευθερία είναι εφικτές, όπως μπορώ να καταθέσω από την ταπεινή προσωπική μου εμπειρία, αφού ο (ρώσος) άντρας μου κι εγώ, μετανάστες και οι δύο, εισήλθαμε στη γη του Κολούμπια ενώ όχι απλά δεν ξέραμε κανέναν, αλλά ερχόμασταν από άλλη ήπειρο να σπουδάσουμε αυτό που αγαπάμε. Η ίδια μας η ζωή καθορίστηκε από αυτήν την Πύλη, που όχι απλά άνοιξε για εμας, αλλά συνεχίζει να μας φιλοξενεί.
Περιμένω την απάντηση της κουκουβάγιας που “κρύβεται” στον χιτώνα της κλασικής μορφής. “In lumine tuo videbimus lumen” (στο φως σου θα δούμε το φως) είναι το μότο του Κολούμπια.
* Η Νάντια Φώσκολου είναι θεατρική σκηνοθέτρια με έδρα τη Νέα Υόρκη.
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE