Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί 139 φορές από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για τις τραγικές συνθήκες κράτησης στις φυλακές

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αρνητικός ο εισαγγελέας στο αίτημα του Χρυσαγίτη Ηλία Κασιδιάρη για αποφυλάκιση με όρους: Εντός των ημερών αποφαίνεται το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Λαμίας

«Τα δικαστήρια δεν μπορούν να διαμορφώνουν πολιτική»: Αντιδράσεις στην Ελβετία μετά την καταδίκη της χώρας για την κλιματική αλλαγή

Καταδίκη της Ιταλίας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για «απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση» Σουδανών μεταναστών

Καταδικαστικές αποφάσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που κατοχυρώνει την απαγόρευση των βασανιστηρίων, φέρνει στα ευρωπαϊκά κράτη το πρόβλημα του υπερπληθυσμού των φυλακών και οι συνακόλουθα ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης των τροφίμων.

Μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει καταδικαστεί σε 139 υποθέσεις-προσφυγές για απάνθρωπη μεταχείριση και η συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτών αφορά τις συνθήκες κράτησης στα σωφρονιστικά και σε άλλα καταστήματα κράτησης.

Τα παραπάνω ανέφερε ο Έλληνας Δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αναπληρωτής καθηγητής Ιωάννης Κτιστάκις, σε διάλεξη με θέμα «Η απαγόρευση των βασανιστηρίων», στο πλαίσιο εκδήλωσης της εκδήλωσης «Τιμή Δημητρίου Ευρυγένη», που διοργάνωσε απόψε στη Θεσσαλονίκη το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου υπό την αιγίδα του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης.

Ο Έλληνας δικαστής αναφέρθηκε στη νομολογία του ΕΔΔΑ βάσει της οποίας «στο ζήτημα του υπερπληθυσμού των φυλακών -ενός σύγχρονου, επίμονου ευρωπαϊκού προβλήματος- η ευθύνη του κράτους είναι αντικειμενική». «Η απουσία πρόθεσης των αρχών -των σωφρονιστικών ή άλλων- δεν αποκλείει τη διαπίστωση παραβίασης της ευρωπαϊκής Σύμβασης λόγω του αντικειμενικού στοιχείου του υπερπληθυσμού.

Αυτό σημαίνει ότι η έλλειψη οικονομικών πόρων ή άλλες υλικοτεχνικές δυσκολίες, δεν μπορούν να αποτελέσουν δικαιολογία για τις ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης», επισήμανε ο κ. Κτιστάκις, εξηγώντας ότι για τον λόγο αυτό το ευρωπαϊκό δικαστήριο προχώρησε στη διαμόρφωση συνδυαστικών κριτηρίων για την αξιολόγηση κάθε καταγγελίας για υπερπληθυσμό στις ευρωπαϊκές φυλακές, με σημαντικότερο εξ αυτών το πρότυπο των τριών τετραγωνικών μέτρων, ως το ελάχιστο ωφέλιμο εμβαδό κρατουμένου ανά θάλαμο, ακολουθώντας την υπόδειξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων.

Τα κριτήρια αξιολόγησης από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

«Όταν το ωφέλιμο εμβαδό για κάθε κρατούμενο πέφτει κάτω από τρία τετραγωνικά μέτρα, η έλλειψη ατομικού χώρου του κρατούμενου θεωρείται τόσο σοβαρή ώστε να προκύπτει ισχυρό τεκμήριο παραβίασης του άρθρου 3 της Σύμβασης. Το ισχυρό αυτό τεκμήριο παραβίασης ανατρέπεται μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις», σημείωσε ενώ πρόσθεσε ότι τα υπόλοιπα κριτήρια αξιολόγησης των καταστημάτων κράτησης αφορούν την πρόσβαση σε υπαίθρια άσκηση, το φυσικό φως και εξαερισμό, την επάρκεια της θερμοκρασίας του χώρου, την τροφή, το επαρκή προαυλισμό, την εξασφάλιση ιδιωτικότητας μέσα στα κελιά, την τήρηση καλών συνθηκών υγιεινής, την εύκολη πρόσβαση των κρατουμένων σε τουαλέτες, την αποτελεσματική απολύμανση.

«Όταν ένας κρατούμενος διαθέτει παραπάνω από 4 τετραγωνικά ατομικό χώρο, οι λοιπές πτυχές των συνθηκών κράτησης στο συγκεκριμένο κατάστημα παραμένουν σημαντικότατες για την αξιολόγηση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο», συμπλήρωσε ο κ. Κτιστάκις, σημειώνοντας ότι στην Ελλάδα στον αναθεωρημένο το 2022 σωφρονιστικό κώδικα προβλέπεται ότι οι θάλαμοι των κρατουμένων πρέπει να διαθέτουν εμβαδόν τουλάχιστον έξι τετραγωνικών μέτρων.

Διευκρίνισε, τέλος, ότι το ευρωπαϊκό δικαστήριο «σε κάθε περίπτωση, λαμβάνει υπόψη του το σύνολο των διαθέσιμων επικαιροποιημένων σχετικών εθνικών πηγών, όπως π.χ. σχετικούς στατιστικούς πίνακες κρατουμένων που δημοσιεύει στην ελληνική ιστοσελίδα κάθε δεκαπενθήμερο η Γενική Γραμματεία Εγκληματικής Αντεγκληματικής Πολιτικής ή τις συναφείς εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη και της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου».

Καμία δυνατότητα παρέκκλισης από την απαγόρευση των βασανιστηρίων

Η απαγόρευση των βασανιστηρίων, της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, όπως είναι η πλήρης ονομασία του δικαιώματος, κατοχυρώνεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1948 και στα μεταγενέστερα δεσμευτικά κείμενα δικαιωμάτων, όπως το Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων, η Αμερικανική Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κατοχυρώνεται σε δύο ειδικές συμβάσεις κατά των βασανιστηρίων, μια του ΟΗΕ και μια του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι οποίες φέρουν τον ομώνυμο τίτλο. Στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου η απαγόρευση των βασανιστηρίων κατοχυρώνεται στο άρθρο 3.

«Το συγκεκριμένο άρθρο κατοχυρώνει μια από τις πιο θεμελιώδεις αξίες των δημοκρατικών κοινωνιών. Αποτελεί αξία του ανθρώπινου πολιτισμού, στενά συνδεδεμένη με τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Γι’ αυτόν τον λόγο, σε αντίθεση με τα περισσότερα δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση, η εν λόγω απαγόρευση είναι απόλυτη. Καμία παρέκκλιση από αυτή δεν είναι επιτρεπτή, ακόμα και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης που απειλεί τη ζωή του έθνους, π.χ. ένοπλη σύρραξη ή στις πιο δύσκολες περιστάσεις, όπως η καταπολέμηση της τρομοκρατίας», υπογράμμισε ο κ. Κτιστάκις και ανέπτυξε την κλιμάκωση των παραβιάσεων, όπως ακολουθείται από τη νομολογία και περιλαμβάνει τη λιγότερο επιβαρυντική «εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία» (μειωτική και ταπεινωτική συμπεριφορά σε αντίθεση προς τον σωματικό και ψυχικό πόνο), την «απάνθρωπη μεταχείριση» (προϋποθέτει ένα ελάχιστο επίπεδο σοβαρότητας και προξενεί είτε πραγματική σωματική βλάβη ή έντονο ψυχικό πόνο), και την πιο βαριά παραβίαση, το «βασανιστήριο» (σκόπιμη απάνθρωπη μεταχείριση που προξενεί πολύ σοβαρό και βάναυσο πόνο).

Τα σύγχρονα βασανιστήρια

«Κάθε συμπεριφορά των οργάνων επιβολής του νόμου εναντίον ενός ατόμου, η οποία μειώνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια συνιστά καταρχήν παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης», επισήμανε ο Έλληνας δικαστής παραπέμποντας στην απόφαση του δικαστηρίου στην υπόθεση Ναβάλνι κατά Ρωσίας.

«Ο προσφεύγων, ο γνωστός πολιτικός που απεβίωσε υπό περίεργες συνθήκες στις ρωσικές φυλακές, δεν είχε προβάλει αντίσταση κατά τη διάρκεια της δημόσιας σύλληψής του και της επακόλουθης μεταφοράς του στο ρωσικό αστυνομικό τμήμα. Το δικαστήριο έκρινε ότι το βίαιο στρίψιμο του χεριού του από την αστυνομία κατά τη διάρκεια αυτών των γεγονότων δεν κατέστη απολύτως αναγκαίο από τη συμπεριφορά του ίδιου του προσφεύγοντος. Η εν λόγω χρήση βίας μείωσε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια του προσφεύγοντος και ισοδυναμούσε, σύμφωνα με το Δικαστήριο, με εξευτελιστική μεταχείριση για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια», εξήγησε ο κ. Κτιστάκις.

Αναφέρθηκε ακόμη στα σύγχρονα βασανιστήρια που μπορεί να ασκηθούν με τη χρήση λεπτών επιστημονικών τεχνικών μέσων, νέων μορφών πόνου που δεν έχουν πολλά κοινά με τον σωματικό πόνο, αλλά επιδιώκεται, έστω και προσωρινά, η αποσύνθεση της προσωπικότητας του ατόμου, η διατάραξη της διανοητικής και ψυχολογικής του ισορροπίας και η συντριβή της βούλησής του.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ / Σμαρώ Αβραμίδου
Θεσσαλονίκη, Ελλάδα

Στον εισαγγελέα οι συλληφθέντες για τη δολοφονία Λυγγερίδη στου Ρέντη: Τα στοιχεία και οι καταθέσεις που «έδεσαν» τους «σκληρούς χούλιγκαν» και οι κατηγορίες