Ο Ξενοφών Καλλής Φωτογραφία από βίντεο του Sigma LIve
Του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Καθημερινή
Στην κεντρική αίθουσα του Ανθρωπολογικού Εργαστηρίου, λευκά πανιά σκέπαζαν τα λείψανα και τα προσωπικά αντικείμενα 16 πεσόντων.
Σε ένα μεγάλο τραπέζι είχαν τοποθετηθεί προσεκτικά τα αντικείμενα που αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές: ένα σχεδόν άθικτο πλαστικό παγούρι, ένα περίστροφο, μια λόγχη, κέρματα και πολλές σφαίρες. Τα φτερά του αεροπλάνου είχαν γίνει σκόνη, η οποία φυλασσόταν σε δεκάδες χάρτινες σακούλες. Είχαν περάσει 42 χρόνια από την κατάρριψη του αεροσκάφους Νοράτλας «Νίκη 4» στην Κύπρο και είχε φτάσει πλέον η ώρα της συγγνώμης.
Τον Ιούλιο του 1974, πλησιάζοντας τη Λευκωσία, το «Νίκη 4» θεωρήθηκε τουρκικό, δέχθηκε φίλια πυρά και συνετρίβη στον λόφο της Μακεδονίτισσας, με απολογισμό 31 νεκρούς. Ακολούθησαν και άλλα μοιραία λάθη. Κάποιες σοροί είχαν εγκλωβιστεί στο αεροσκάφος, το οποίο όμως καλύφθηκε άμεσα με χώμα και μπάζα, ενδεχομένως για να μη φανεί ότι είχε φθάσει στην Κύπρο η Ελληνική Αεροπορία. Συγγενείς πεσόντων στην Ελλάδα ενημερώθηκαν ότι οι οικείοι τους είχαν ταφεί στη Λακατάμια και αργότερα τους παραδόθηκαν οστά, τα οποία δεν ανήκαν στους ανθρώπους τους. Στο σημείο της συντριβής χτίστηκε έπειτα το μνημείο του Τύμβου της Μακεδονίτισσας.
Ο ανθρωπολόγος Ξενοφών Καλλής ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της προσπάθειας που έγινε για να διορθωθούν αυτά τα λάθη. Με την υποστήριξη του επιτρόπου Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα Φώτη Φωτίου και σε συνεργασία με ομάδες ειδικών επιστημόνων, διέλυσαν το εμβληματικό μνημείο. Τα πρώτα ευρήματα προέκυψαν στα 30 εκατοστά, όπου εντοπίστηκε τεμάχιο του αεροσκάφους. Επειτα από πολυήμερες έρευνες συνέλεξαν 268 σκελετικά δείγματα. Ο Καλλής όργωσε την Ελλάδα, όπως έκανε και σε άλλες περιπτώσεις αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής. Επισκέφθηκε οικογένειες πεσόντων ζητώντας να δώσουν γενετικό υλικό για να επαναπατριστούν τα σωστά οστά. Στο Μεσοχώρι Ελασσόνας ο Μανώλης Δαλαμάγκας επέμεινε να τον κεράσει πρώτα τραχανά προτού τον ακούσει. Είχε καημό να βρεθούν τα λείψανα του αδελφού του, Ηλία. Είχε αρρωστήσει με καρκίνο στον πνεύμονα και φοβόταν ότι δεν θα προλάβαινε να επαναπατρίσει «έστω ένα κοκαλάκι του».
Θυμάμαι ακόμη τον Δαλαμάγκα στην Κύπρο, το 2016, να βγαίνει δακρυσμένος από το Ανθρωπολογικό Εργαστήριο έχοντας λάβει τις απαντήσεις που αναζητούσε. Ο Καλλής είχε φροντίσει όλα να γίνουν με προσοχή και σεβασμό. Στις 24/9 κυπριακά ΜΜΕ ανακοίνωσαν ότι ο Ξενοφών Καλλής πέθανε από καρκίνο, σε ηλικία 73 ετών. Ηταν ένας άνθρωπος που συναισθανόταν την ευθύνη και το χρέος όσο λίγοι.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Καθημερινή
ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΕΔΩ – ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΔΩ