Πέρα από την αποστήθιση: Η Παιδεία μας χρειάζεται σοβαρή μεταρρύθμιση που ίσως δεν θα αρέσει ούτε σε μαθητές ούτε σε διδάσκοντες…

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Βυθισμένες κάτω από τα νερά μεγάλες περιοχές της Κένυας: Τους 76 έφθασαν οι νεκροί, 130.000 οι εκτοπισμένοι, κλειστά παραμένουν τα σχολεία [βίντεο]

Μαθητές και μαθήτριες από πέντε σχολεία της Ελλάδας μιλούν για την κλιματική κρίση: Πως βίωσαν τις φυσικές καταστροφές στη γειτονιά τους

Η λύση δεν μπορεί να νομιμοποιεί την κατοχή και τη διχοτόμηση της Κύπρου, τελεία και παύλα: Eξι κόκκινες γραμμές που δεν πρέπει να παραβιαστούν

Του ΠΕΤΡΟΥ Θ. ΠΑΝΤΕΛΙΔΗ

Κάθε φορά που γίνεται λόγος για την παιδεία τονίζεται με έμφαση, ότι πρώτος και κύριος στόχος της σχολικής εκπαίδευσης πρέπει να είναι η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης.

Από τα χρόνια της νεότητας μου ακούω να υποστηρίζεται, ότι στόχος δεν πρέπει να είναι η συσσώρευση γνώσεων με αποστήθιση. Οι μαθητές πρέπει να μάθουν πώς να μαθαίνουν μόνοι τους, πώς να ανακαλύπτουν την γνώση, πώς να την αξιοποιούν.

Πώς να την χρησιμοποιούν για να αποκτήσουν νέες γνώσεις, πώς να κρίνουν αυτά που διαβάζουν και μαθαίνουν, πώς να καλλιεργούν τη σκέψη τους για να μπορούν να καταλήγουν σε χρήσιμα συμπεράσματα και να διαμορφώνουν αντικειμενική και τεκμηριωμένη γνώση και άποψη.

• Όταν θέτουμε ένα στόχο, πρέπει να καθορίζουμε τα μέσα για την επίτευξή του. Πρέπει να ορίζουμε και να χρησιμοποιούμε τα εργαλεία και τα μέσα εκείνα, που θα εξυπηρετούν τον στόχο. Δεν μπορείς να έχεις λόγο την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και κύρια δραστηριότητα να είναι η αποστήθιση γνώσεων ή τυποποιημένων ασκήσεων και λύσεων.

Τα σχολεία μας ως τα μέσα του περασμένου αιώνα και πιο πριν προσπαθούσαν να καλλιεργήσουν την αποστήθιση και μετά την ανάκληση των γνώσεων στις εξετάσεις.

Ακόμα και σήμερα στις εξετάσεις βασανίζονται οι μαθητές να ανακαλέσουν γνώσεις και τυποποιημένες ασκήσεις. Τα αναλυτικά προγράμματα περιλαμβάνουν μεγάλη ποσότητα ύλης. Οι εκπαιδευτικοί μόλις που προλαβαίνουν, αν προλάβουν, να την καλύψουν μέσα στην τάξη. Χρόνος για εφαρμογή της γνώσης και αξιοποίησή της δεν υπάρχει.

Οι μαθητές καταφεύγουν στα φροντιστήρια, όπου τους διδάσκονται τυποποιημένες ασκήσεις και κείμενα, σε μια προσπάθεια να μπορούν να τις ανακαλέσουν και να δώσουν τις ορθές απαντήσεις σε τυποποιημένες εξετάσεις.

Ως στέλεχος της Δημοτικής εκπαίδευσης  έζησα μερικές αναθεωρήσεις των αναλυτικών προγραμμάτων. Συνήθως η αναθεώρηση ανατίθετο σε εκπαιδευτικούς με επιπρόσθετα προσόντα. Όμως ουδέποτε έγινε αναθεώρηση. Συνήθως εγίνονταν προσθαφαιρέσεις ύλης και γνώσεων και προστίθεντο θεωρητικοί στόχοι. Οι εκπαιδευτικοί έπρεπε να θέσουν στόχους για τις γνώσεις που ήταν καταγραμμένες. Κανονικά έπρεπε να εγίνετο το αντίθετο. Αλλά τότε θα είχαμε πραγματική αναθεώρηση.

Η παιδεία μας χαρακτηρίζεται από την προσφορά της γνώσης για αποστήθιση. Ακόμα και το θέμα της γλώσσας και της λογοτεχνίας έχουν συστηματοποηθεί. ‘Εχουν καταρτισθεί γνωσιολογικά γνωρίσματα στην διδασκαλία και κυρίως σημεία που πρέπει να περιλαμβάνουν οι απαντήσεις στις εξετάσεις.

Τα θέματα και τα σημεία αναφοράς είναι καθορισμένα και στις εξετάσεις αξιολογούνται και βαθμολογούνται. Τα φροντιστήρια εξυπηρετούν το σύστημα και εξυπηρετούνται από το σύστημα εξετάσεων.

• Η μεταρρύθμιση της παιδείας πρέπει να φέρει καινοτόμες αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Η αποστήθιση και η ανάκληση της γνώσης πρέπει να υποβαθμιστεί. Σήμερα η γνώση μπορεί να είναι στη διάθεση του ατόμου, όποτε την χρειαστεί.
• Γιατί να την αποστηθίζει και να την ανακαλεί; Γιατί να μην μπορεί να την έχει στη διάθεσή του και να την χρησιμοποιεί για δημιουργική σκέψη και δραστηριότητα; Να την αξιοποιεί με την κριτική σκέψη, που η καλλιέργειά της να είναι ο πρώτος στόχος του σχολείου. Να χρησιμοποιεί τη γνώση που είναι στη διάθεσή του για να κάμει διαπιστώσεις, να καταλήγει σε συμπεράσματα και να εκφέρει τη δική του άποψη.
• Να βαθμολογείται, όχι με την ικανότητα ανάκλησης της γνώσης, αλλά με την αξιοποίησή της. Να την μεταβάλλει σε μεταγνώση.

Είναι καιρός να αρχίσει μια καινοτομία. Εξετάσεις σε κάποια μαθήματα να γίνονται με ανοικτά βιβλία και με τη χρήση του κινητού. Ο μαθητής να μπορεί να χρησιμοποιεί το βιβλίο και το ίντερνετ για να εργαλειοποιήσει τις γνώσεις, που θα πρέπει να μάθει να αναζητά και να εντοπίζει. Και αυτές τις γνώσεις να τις αξιοποιεί για να δώσει τις δικές του απαντήσεις.

Και οι απαντήσεις του να βαθμολογούνται, όχι από τα προκαθορισμένα σημεία που πρέπει να περιέχουν, αλλά από την πορεία της κριτικής του σκέψεις και τη ορθότητα του συλλογισμού του.

Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή η καινοτομία δεν θα αρέσει ούτε στους μαθητές, ούτε στους διδάσκοντες. Είναι δύσκολη διαδικασία. Πιο εύκολο είναι να διδάξεις κάποιες γνώσεις, κάποιες τυποποιημένες ασκήσεις και ο καθορισμός των σημείων που πρέπει να περιέχει η ορθή απάντηση. Αυτά κωδικοποιούνται σε αριθμούς και η βαθμοθηρία καταντά ο σκοπός του σχολείου, των εξετάσεων και του τρόπου εισδοχής στο πανεπιστήμιο.

Δεν έχω ιδιαίτερα προσόντα ή μετεκπαίδευση σε θέματα φιλοσοφίας της εκπαίδευσης, του καθορισμού των στόχων της παιδείας ή του καταρτισμού αναλυτικών προγραμμάτων και μεθόδων αξιολόγησης. Υπήρξα όμως μάχιμος εκπαιδευτικός για περισσότερα από 40 χρόνια. ‘Εζησα πολλές θεωρητικές αλλαγές, εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές στα αναλυτικά προγράμματα. Σε όλες «άλλαζε ο Μανωλιός και έβαλλε τα ρούχα αλλιώς.»

Ανακαλύψαμε νέες ορολογίες με επαναστατικό περιεχόμενο, αλλά τα μέσα παρέμειναν τα ίδια και η γνώση και η ανάκλησή της ήταν το Α και το Ω του εκπαιδευτικού συστήματος. Οι μαθητές και οι μαθήτριες πελαγοδρομούν μέσα σε δυσνόητα κείμενα, που δεν τους βοηθούν να διακρίνουν την ουσιαστική γνώση για να την αξιοποιήσουν και να την επεξεργαστούν, αλλά να την αποστηθίσουν και να την ανακαλούν για αξιολόγηση και βαθμολογία σύμφωνα με καθορισμένα πρότυπα σκέψης.

Καιρός κάποιοι ειδήμονες και οραματιστές να συνθέσουν μια μεταρρύθμιση, που θα περιθωριοποιήσει τη γνώση, την αποστήθιση και την ανάκλησή της και να ανοίξει ένα δρόμο, όπου θα μπορεί να ταξιδέψει μόνο η αξιοποίηση της γνώσης, η σύνθεση της με κριτική σκέψη, που να οδηγεί σε αξιολόγηση, διαπιστώσεις και συμπεράσματα.

Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται να αλλάξουν πολλά. Μπορούμε να το οραματιζόμαστε μια τέτοια μεταρρύθμιση.

Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΔΩ, ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ ΕΔΩ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ

ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΕΔΩ – ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΔΩ

Το τελευταίο επικίνδυνο μίλι μετά το Κραν Μοντανά: Να μην πορευτούμε την κατηφόρα των υποχωρήσεων, να μην διαλυθεί η Κυπριακή Δημοκρατία