Πόσο πιθανό είναι ο Πούτιν να συρθεί σε δίκη ως εγκληματίας πολέμου; [Ανάλυση του BBC]

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Εντάλματα σύλληψης από το Δικαστήριο της Χάγης κατά Γκερασίμοφ και Σοϊγκού για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία

Προκαταβολική δυσπιστία από το Κρεμλίνο απέναντι στο όποιο ειρηνευτικό σχέδιο καταθέσει ο Ντόναλντ Τραμπ για την Ουκρανία: Είμαστε όμως ανοικτοί, λένε

Οι Financial Times περνούν τον Ερντογάν γενεές 14 αλλά συνιστούν… υπομονή: Η Τουρκία είναι (δήθεν) απαραίτητη για την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης, ειδικά μετά από αυτόν…

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ζήτησε πιο ανοιχτά από κάθε άλλη φορά ο Ρώσος ομόλογός του Βλαντιμίρ Πούτιν να δικαστεί για φερόμενα εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.

Ποια είναι όμως πραγματικά η πιθανότητα να καταλήξει ο Πούτιν στο δικαστήριο;

Όπως εξηγεί ο νομικός συντάκτης του ΒΒC Dominic Casciani, είναι πολύ πιο εύκολο να αποδώσεις ένα έγκλημα πολέμου στον στρατιώτη που το διαπράττει παρά στον αρχηγό που το διέταξε.

Μία από τις δυσκολίες είναι η τεκμηρίωση μιας «αλυσίδας διοίκησης και εντολών», η οποία θα αποδείκνυε ότι ένας ηγέτης έχει εξουσιοδοτήσει μια θηριωδία, ή έχει κάνει τα στραβά μάτια σε αυτήν.

Ο Χιου Γουίλιαμσον του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων -ειδικός στη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων για εγκλήματα πολέμους- λέει ότι υπάρχουν στοιχεία για εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες και άλλες σοβαρές καταχρήσεις από τις ρωσικές δυνάμεις στην Ουκρανία.

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η απόδειξη της «αλυσίδας διοίκησης και εντολών» είναι πολύ σημαντική για οποιεσδήποτε μελλοντικές δίκες.

«Υπάρχει ένα ενδιαφέρον επεισόδιο από την αναφορά μας στην Ουκρανία όπου ένας διοικητής δίνει εντολή στους στρατιώτες να βγάλουν έξω δύο πολίτες και να τους σκοτλωσουν», λέε στο BBC News. «Δύο από τους στρατιώτες αντιτίθενται σε αυτήν και αυτή η εντολή δεν εκτελείται. Άρα, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για ορισμένα περιστατικά στον ρωσικό στρατό, αλλά και ένα στοιχείο διοίκησης και ελέγχου σε αυτή τη διαδικασία».

Οργανα και δικαιοδοσίες

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) είναι ένα όργανο που εμπλέκεται στην τήρηση των λεγόμενων «κανόνων» της μάχης. Και ο γενικός του εισαγγελέας είπε ότι υπάρχει εύλογη βάση να πιστεύει κανείς ότι έχουν συμβεί εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.

Όμως, παρόλο που οι δικαστές του ΔΠΔ μπορούν να εκδώσουν εντάλματα σύλληψης, το δικαστήριο δεν έχει δική του αστυνομική δύναμη. Αντίθετα, βασίζεται στα κράτη – μέλη για τη κράτηση υπόπτων. Και η Ρωσία δεν είναι πλέον μέλος.

Αλλωστε η Μόσχα συνεχίζει να αρνείται ότι στόχευσε Ουκρανούς αμάχους κατά τη διάρκεια της εισβολής.

Επίσης, ο καθηγητής Philippe Sands, ειδικός στο διεθνές δίκαιο στο University College του Λονδίνου, λέει ότι το ΔΠΔ δεν θα μπορούσε να διώξει τους ηγέτες της Ρωσίας και αυτό επειδή η χώρα δεν έχει αναγνωρίσει το δικαστήριο.

Θεωρητικά, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα μπορούσε να ζητήσει από το ΔΠΔ να διερευνήσει αυτό το αδίκημα. Αλλά και πάλι, η Ρωσία θα μπορούσε να ασκήσει βέτο.

Τι είναι όμως έγκλημα πολέμου;

Μπορεί να μην φαίνεται, αλλά «ακόμα και ο πόλεμος έχει κανόνες.

Αυτοί περιέχονται στις Συμβάσεις της Γενεύης και σε μια σειρά από άλλους διεθνείς νόμους και συμφωνίες.

Ετσι, οι άμαχοι δεν μπορούν να δέχονται επίθεση σκόπιμα – ούτε η υποδομή που είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή τους.

Ορισμένα όπλα απαγορεύονται λόγω του αδιακρίτου ή του φρικτού πόνου που προκαλούν – όπως οι νάρκες κατά προσωπικού και τα χημικά ή βιολογικά όπλα.

Οι άρρωστοι και οι τραυματίες πρέπει να φροντίζονται – συμπεριλαμβανομένων των τραυματισμένων στρατιωτών, που έχουν δικαιώματα ως αιχμάλωτοι πολέμου.

Σοβαρά αδικήματα όπως ο φόνος, ο βιασμός ή η μαζική δίωξη μιας ομάδας είναι επίσης γνωστά ως «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».

Πώς μπορούν να διωχθούν οι ύποπτοι εγκληματίες πολέμου;

Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπάρχουν μια σειρά από έκτακτα δικαστήρια – συμπεριλαμβανομένου του δικαστηρίου που ερεύνησε εγκλήματα πολέμου κατά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.

Συστάθηκε επίσης ένα ακόμη όργανο για τη δίωξη των υπευθύνων της γενοκτονίας της Ρουάντα το 1994.

Σήμερα, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΙCJ) εμπλέκονται στους κανόνες του πολέμου.

Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ) αποφασίζει για διαφορές μεταξύ κρατών, αλλά δεν μπορεί να διώξει άτομα.

Εάν το ICJ έπαιρνε απόφαση κατά της Ρωσίας, τότε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑΗΕ) θα ήταν υπεύθυνο για την επιβολή της.

Αλλά η Ρωσία – ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του συμβουλίου – θα μπορούσε να ασκήσει βέτο σε οποιαδήποτε πρόταση για την επιβολή κυρώσεων.

Το ΔΠΔ ερευνά και διώκει μεμονωμένους εγκληματίες πολέμου που δεν βρίσκονται ενώπιον των δικαστηρίων μεμονωμένων κρατών.
Είναι ο μόνιμος σύγχρονος διάδοχος του δικαστηρίου της Νυρεμβέργης, η οποία δίωξε ηγέτες των Ναζί το 1945.

Υπάρχει λοιπόν τρόπος να καθίσουν στο σκαμνί μεμονωμένα άτομα;

Η αποτελεσματικότητα του ΔΠΔ – και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το διεθνές δίκαιο στην πράξη – εξαρτώνται όχι μόνο από τις συνθήκες, αλλά από την πολιτική και τη διπλωματία.

Ο καθηγητής Sands και πολλοί άλλοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι, όπως και με τη Νυρεμβέργη, η λύση βρίσκεται για άλλη μια φορά στη διπλωματία και τος διεθνείς συμφωνίες.

Και καλεί τους παγκόσμιους ηγέτες να συστήσουν ένα ad hoc δικαστήριο για τη δίωξη του εγκλήματος της επιθετικότητας στην Ουκρανία.

Mε πληροφορίες από BBC

Ουκρανία όπως Σρεμπρένιτσα: Σφαγές, βασανισμοί, βιασμοί – Εκατοντάδες πτώματα σε δρόμους και ομαδικούς τάφους [εικόνες, βίντεο]