Μύθοι και αλήθειες για τις σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας-Τουρκίας: Που βρισκόμαστε και που πάμε; Η μαύρη σελίδα με την Κύπρο…

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τί άλλο να κάνει πιά για να καταδείξει τον ισλαμισμό του ο Ερντογάν; Εθνικό πένθος στην Τουρκία για τον θάνατο του προέδρου του Ιράν

Η Αμάλ Κλούνεϊ συμμετείχε σε επιτροπή νομικών που εισηγήθηκε την παραπομπή του Νετανιάχου και των ηγετών της Χαμάς: Η πρόταση κόλαφος και οι ζωές των παιδιών…

Μακρά, δίωρη συνάντηση Χριστοδουλίδη με τον Κινέζο Πρέσβη για τις διαφορές Κύπρου με CPP Metron

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΡΙΒΑ

Ένας τρόπος να βλάψεις ένα διμερές πλαίσιο διακριτικών σχέσεων είναι να πεις πολύ κακά λόγια. Να το φορτώσεις με περισσότερη καχυποψία από αυτήν που ενυπάρχει στις διακρατικές σχέσεις.

O άλλος τρόπος (ο οποίος αποτελεί και εργαλείο ψυχολογικών επιχειρήσεων) είναι να ανεβάσεις τις προσδοκίες στο μέγιστο βαθμό, έτσι ώστε οτιδήποτε λιγότερο χαρακτηρίζει ένα πλέγμα διμερών σχέσεων, να είναι ”λίγο” και ”καταδικαστέο”.

Ας δούμε ρεαλιστικά ποιος θα μπορούσε να είναι ένας οδηγός των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Με άλλα λόγια θα χρειαστεί να μελετήσουμε το που βρισκόμασταν πριν το 2010 και που βρισκόμαστε σήμερα. Πιο σημαντικό θέμα είναι να εξετάσουμε την Τουρκία σαν παράγοντα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων.

Λίγο πρίν την ανανέωση της MDCA, έχουμε μια χρυσή ευκαιρία να εξετάσουμε τι έχει γίνει στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, ποιές είναι οι ευκαιρίες τους και ποιοι είναι οι περιορισμοί τους.

• Οι ρίζες των σχέσεων Ελλάδας-ΗΠΑ και ο παράγοντας Τουρκία.

Οι σχέσεις μας με τις ΗΠΑ ξεκίνησαν να είναι άξιες μελέτης τον Μάρτιο του 1947 όταν ο Τρούμαν ανέλαβε τις υποχρεώσεις των Βρετανών έναντι της Ελλάδας. Οι Βρετανοί ένα μήνα πριν είχαν στείλει επιστολή στους Αμερικανούς ανακοινώντάς τους την αδυναμία υποστήριξης της Ελλάδας.

Το Δόγμα Τρούμαν ξεκίνησε τον Ψυχρό Πόλεμο και έφερε στην Ελλάδα 300εκ.$ και στην Τουρκία άλλα 100εκ.$. Οι Αμερικανοί κοιτούσαν την Ελλάδα και την Τουρκία σαν τον κρίκο που ένωνε τη Γιουγκοσλαβία και την Ιταλία στα δυτικά, με το Ιράν στα ανατολικά. Η Ελλάδα ήταν απολύτως εξαρτημένη από τις ΗΠΑ τόσο σε οικονομικό όσο και σε αμυντικό επίπεδο.

Δεν υπήρχαν ισόρροπες σχέσεις, ακόμη και όπως τις ορίζει το Διεθνές Δίκαιο (περί ισότητας κρατών). Οι ΗΠΑ δε διανοήθηκαν ποτέ να βάλουν στο ΝΑΤΟ μια από τις δύο χώρες (Ελλάδα και Τουρκία) παρά τις αρκετές αντιδράσεις των συμμάχων.

Στο ΝΑΤΟ εισήλθαμε μαζί με την Τουρκία γιατί οι αμερικανικές γεωπολιτικές επιταγές έφερναν Ελλάδα και Τουρκία μαζί.

• Ο Ψυχρός Πόλεμος, η Κορέα και η μαύρη σελίδα με την Κύπρο.

Η πιο απτή απόδειξη της εξάρτησης της Ελλάδας από τις ΗΠΑ δεν ήταν μόνο στον Εμφύλιο αλλά και στο οικονομικό αδιέξοδο της Ελλάδας η οποία υπολόγιζε στη συνέχεια των αμερικανικών κονδυλίων που έφτασαν την Ελλάδα στην 6η θέση παγκοσμίως σε χρήματα που ήρθαν στην Ελλάδα, για αναπτυξιακούς και αμυντικούς σκοπούς.

Ο Πόλεμος της Κορέας, έφερε τις ΗΠΑ στο να μειώσουν τα αναπτυξιακά κονδύλια παγκοσμίως και όταν ζητήσαμε χρήματα, μας έδειξαν την πόρτα της Γερμανίας. Η Ελλάδα επωφελήθηκε αρκετά στο θέμα της άμυνας έναντι του ”από Βορρά κομμουνιστικού κινδύνου” όμως με την Τουρκία ήμασταν ”σύμμαχοι”.

Η Μέση Ανατολή ήταν περιοχή ”κλειδί” για τις ΗΠΑ που ήθελαν να ελέγχουν τους φυσικούς πόρους, τη βάση της δυτικής ανάπτυξης της οποίας ηγούντο οι Αμερικανοί. Το Κυπριακό απέδειξε με τον πιο επώδυνο για τον Ελληνισμό τρόπο, οτι οι ΗΠΑ δεν ήθελαν ”φασαρίες” στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.

Η Τουρκία λόγω Μέσης Ανατολής και Μαύρης Θάλασσας, ήταν η χώρα που επωφελούνταν από την ουδετερότητα των ΗΠΑ στα ελληνοτουρκικά. Βλέποντας το τι έγινε στην Κύπρο, ο Ετζεβίντ και οι διάδοχοί του αποθρασύνθηκαν τελείως.

• Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ως βαρίδι των ελληνοαμερικανικών και μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Λίγα χρόνια μετά το επίσημο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η Τουρκία αναζητούσε νέο ρόλο που θα την καθιστούσε το ίδιο ”ακριβή” για τις ΗΠΑ. Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ, έφερνε στην Τουρκία πονοκέφαλο οτι πλέον δε θα ήταν χρήσιμη.

Έτσι, έπαιξε το ”ευρασιανικό” της χαρτί προκειμένου να φέρει τα νέα κράτη που προέκυψαν από την διάλυση της ΕΣΣΔ, κοντά στη Δύση. Οι Αμερικανοί συνέχιζαν να θεωρούν και τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία πολύ σημαντικές περιοχές και έτσι η Τουρκία βρισκόταν στην καρδιά του αμερικανικού σχεδιασμού.

Η κρίση των Ιμίων το 1996 και ο ρόλος των Αμερικανών, επανεπιβεβαίωσε την πάγια θέση των ΗΠΑ η οποία είχε δύο σκέλη:

• Πρώτον, σε φάση νατοϊκής διεύρυνσης θα ήταν ανεπίτρεπτο δύο νατοϊκοί σύμμαχοι να ”διαλύσουν” το ΝΑΤΟ.
• Δεύτερον, στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, δεν ήθελαν καμία φασαρία.

Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις συνέχιζαν να τελούν υπό την ομηρία των ελληνοτουρκικών. Αντί να ανοίξουμε τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις σε πιο χρήσιμες θεματικές της για το εθνικό μας συμφέρον, (οικονομική ανάπτυξη, μεταφορά τεχνογνωσίας για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας του κράτους, σύνδεση αμερικανικών εκπαιδευτικών μεθόδων με ελληνικά πανεπιστήμια) τις είχαμε ταυτίσει ουσιαστικά με τις ελληνοτουρκικές.

Η Ελλάδα τελικά, ήταν στις εκθέσεις του State Department που αφορούσαν κράτη που έχουν τρομοκρατία, να θεωρείται χώρα που στηρίζει το ΡΡΚ και εμείς από την πλευρά μας να έχουμε παράπονα από τις ΗΠΑ για τη στάση τους στο Μακεδονικό και στα Ελληντουρκικά.

• Όταν βρήκαμε τη συνταγή των ελληνοαμερικανικών σχέσεων.

Η 11η Σεπτεμβρίου, άλλαξε με την αρχή του 21ου αιώνα το πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ-Ελλάδας. Η Ελλάδα επίσημα δήλωσε παρούσα στην αποτροπή ασύμμετρων απειλών και του ισλαμικού φονταμενταλισμού.

Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα θα είχε ακόμη 10 μήνες το βαρίδι της 17Ν που έπρεπε πλέον να λύσει ώστε να μην δηλητηριαστούν οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις σε μια περίοδο που σίγουρα μπορούσε να ονομαστεί ”είσοδος σε νέα εποχή” με τον πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας.

Στις 18 Ιουλίου 2002 η Ελλάδα ξεκινά να ξηλώνει το πουλόβερ της οργάνωσης φάντασμα. Το Σχέδιο Ανάν και το Μακεδονικό επανήλθαν στα προβλήματα μεταξύ ΗΠΑ-Ελλάδας και στο Βουκουρέστι το 2008 η Ελλάδα μαζί με άλλες ευρωπαϊκές χώρες εμπόδισαν την είσοδο-πακέτο της τότε πΓΔΜ, της Ουκρανίας και της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ.

Ένα έτος πριν, η Ελλάδα ξεκίνησε να αποκτά εμπορικές συμφωνίες με τον νέο οικονομικό γίγαντα του κόσμου, την Κίνα. Οι σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ μολονότι στενές και συμμαχικές, δεν είχαν κάποιον σαφή προσανατολισμό ειδικά σε θέματα Βαλκανίων, όπως απέδειξαν και οι πόλεμοι στην Γιουγκοσλαβία.

Η Ελλάδα κατά το έτος 2009-2010 εισέρχεται στην μέγγενη των δημοσιονομικών προγραμμάτων. Κατά παράδοξο τρόπο, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις μπήκαν σε ράγες εν μέσω οικονομικής καταστροφής που λάμβανε χώρα στην Ελλάδα.

• Οι ΗΠΑ στήριξαν την Ελλάδα από το 2010-2016 κάτι που φαίνεται τόσο στις αμερικανικές παρεμβάσεις εναντίον των σχεδίων ”τύπου Σόϊμπλε” που ήθελαν την Ελλάδα εκτός ΕΖ, αλλά και στην αύξηση των ελληνικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ.
• Η Ελλάδα περίμενε στήριξη από τους εταίρους της στην Ευρώπη αλλά τελικά, οι ΗΠΑ ήταν η δύναμη που στήριξε την Ελλάδα και στο ζήτημα του χρέους αλλά και στην παύση των γερμανικών απειλών για έξοδο της Ελλάδας από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Η στροφή της Ελλάδας προς τις ΗΠΑ, συνέπεσε με την ραγδαία βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας-Ισραήλ και με την ταυτόχρονη επιδείνωση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας. Η στρατηγική σημασία του Ισραήλ για τα αμερικανικά συμφέροντα και η ρήξη του στρατηγικού πυλώνα της Μέσης Ανατολής μεταξύ ΗΠΑ-Ισραήλ-Τουρκίας έφερε την Ελλάδα στο προσκήνιο.

Η βελτίωση των σχέσεων της Ελλάδας με το Ισραήλ άνοιξε πόρτες για την Ελλάδα στην Ουάσινγκτον και οργανισμοί του αμερικανο-εβραϊκού λόμπι (AJC, JINSA κτλ) στάθηκαν φιλικά προς τα ελληνικά συμφέροντα. Οι τριμερείς Ελλάδος-Ισραήλ-Κύπρου κατέληξαν στο να έχουν τη συμμετοχή των ΗΠΑ από το 2018-2019 και το 2018 η Ελλάδα να ξεκινά στρατηγικό διάλογο με τις ΗΠΑ σε τομείς οικονομίας, άμυνας και ενέργειας.

Η Ελλάδα ξεκίνησε να ασκεί περιφερειακή πολιτική και να έχει καλές σχέσεις με συμμάχους των ΗΠΑ και έτσι αντιληφθήκαμε οτι οι σχέσεις μας με την υπερδύναμη, δεν μπορούν να είναι αυστηρά διμερείς για να είναι επωφελείς ακόμη και για τα ελληνοτουρκικά θέματα.

• Που βρισκόμαστε και που πάμε;

Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις είναι πράγματι στο καλύτερο δυνατό σημείο. Οι σχέσεις των κρατών συγκρίνονται πάντα με τις μεταξύ τους σχέσεις στο παρελθόν. Ποτέ ξανά οι δύο χώρες δεν είχαν τόσες συγκλίσεις σε θέματα περιφερειακής αρχιτεκτονικής ασφάλειας.

Από το 2016 και μετά, οι ΗΠΑ αρχίζουν να πείθονται πως η Τουρκία δεν μπλοφάρει και οτι όντως απομακρύνεται από τη Δύση. Αναπόφευκτα οι προβληματικές αμερικανοτουρκικές σχέσεις αύξησαν περαιτέρω το αμερικανικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα.

Η Αλεξανδρούπολη είναι πραγματικά μια απόδειξη. Ωστόσο, δεν υπάρχει περίπτωση οι ΗΠΑ να πολεμήσουν για χάρη της Ελλάδας στα ελληνοτουρκικά. Δεν πρόκειται οι Αμερικανοί να διαγράψουν από τώρα την Τουρκία καθώς αναμένουν πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της γειτονικής χώρας.

Η Ελλάδα ωστόσο έχει πείσει τους Αμερικανούς οτι είναι μια δύναμη σταθερότητας στην περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Κάτι παραπάνω από ευμενή ουδετερότητα των ΗΠΑ υπέρ της Ελλάδας, (όπως αυτή εκφράστηκε από τον Πομπέο στην τελευταία διάσκεψη του ΝΑΤΟ που ο ίδιος συμμετείχε) δεν γίνεται να περιμένουμε άμεσα.

Το αμερικανικό σύστημα λήψης αποφάσεων για την εξωτερική πολιτική της υπερδύναμης είναι πολύπλοκο. Οι πυλώνες που πρέπει να είναι σε ”συναστρία” για να έχουμε πολύ καλυτερα αποτελέσματα, είναι να συμφωνεί ο Λευκός Οίκος, το State Department, το Παντάγωνο και το Κογκρέσο.

Πάντα κάτι μας λείπει και αυτό σημαίνει πως έχει έρθει η ώρα να κάνουμε οργανωμένες προσπάθειες ώστε να η αμερικανική γραφειοκρατία να γίνει το ίδιο φιλική με το Κογκρέσο στα ελληνικά συμφέροντα.

• Οι Τούρκοι έκαναν για πολλά χρόνια καλή δουλειά στην προώθηση των συμφερόντων τους και αυτό φαίνεται ακόμη και τώρα που η Τουρκία δεν ”αγγίζεται” και πολύ στις ΗΠΑ, λόγω των πολλών προβλημάτων που έχει προκαλέσει στα αμερικανικά συμφέροντα (S-400, τουρκικός ρόλος στη Συρία, αυταρχικοποίηση της τουρκικής πολιτικής, στρατηγική συνεργασία με Ρωσια, συνεργασία Τουρκίας με οργανώσεις ισλαμικού φονταμενταλισμού κ.α).

Η Ελλάδα πρέπει να βρει τρόπους να ενισχύσει τις θέσεις της έτσι ώστε η αμερικανική γραφειοκρατία να μπορεί να αλλάξει τη ρουτίνα της και να δει την Ελλάδα με τρόπο που την είδε πρόσφατα η Γαλλία. Σαν δυτικό σύνορο.

Η συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας δεν είναι αντίθετη προς την MDCA. Ίσα-ίσα απαλλάσσει τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις από ένα βαρίδι που σαν ερώτημα εκφράζεται ως ”μέχρι ποιον βαθμό μπορεί να φτάσει η δέσμευση των ΗΠΑ για την προστασία των ελληνικών συμφερόντων σε περίπτωση τουρκικής απειλής;”.

Ο στρατηγικός διάλογος δεν τελειώνει στην υπογραφή της 14ης Οκτωβρίου. Είναι συνεχής και δυναμικός και γι’αυτό είναι στρατηγικός. Η Ελλάδα οφείλει να συνεχίσει να δίνει περιφερειακές διαστάσεις στην εξωτερική της πολιτική και να μην αναλώνεται γύρω από την Τουρκία. Να μην είναι ”τουρκοκεντρική” η εξωτερική μας πολιτική.

Η Τουρκία πήρε πολλά οφέλη από τις ΗΠΑ τις προηγούμενες δεκαετίες επειδή ακριβώς χρησιμοποίησε τον περιφερειακό της ρόλο σε Κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή. Αν θέλουμε να οδηγήσουμε τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις σε βαθμό που τελικά θα μας ευνοήσουν και στα ελληνοτουρκικά, πρέπει να αποκτήσουμε μια εξωτερική πολιτική η οποία θα οδηγεί τις ΗΠΑ στο να μας βλέπει παντού.

Έχοντας καλές σχέσεις με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, με τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία, την Ινδία και τελικά, με χώρες όπως είναι η Γαλλία. Για να αδράξουμε συγκριτικά οφέλη (σε σχέση με την Τουρκία) χρειάζεται να αυξήσουμε την παρουσία μας στις ΗΠΑ και να κάνουμε επιτέλους, οργανωμένη πολιτική πίεση υπέρ των ελληνικών και κυπριακών συμφερόντων.

Από την άλλη πλευρά, να προσπαθήσουμε να πείσουμε τις ΗΠΑ οτι το τουρκικό πολιτικό σύστημα στη μετά-Ερντογάν εποχή, δε θα είναι ποτέ ξανά το ίδιο και οτι η Αμερική δεν μπορεί να βασιστεί στην Τουρκία η οποία έχει αναλάβει μακροπρόθεσμες ευθύνες στην περιοχή που είναι κόντρα στα αμερικανικά συμφέροντα.

O πενταετής στόχος μας στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις θα έπρεπε να είναι από την πλευρά μας ως εξής:

Να φτάσουν οι Αμερικανοί να υιοθετούν την ελληνική ατζέντα για τα Βαλκάνια, να στηρίξουν ελληνικές περιφερειακές πρωτοβουλίες όπως αυτή με το Ισραήλ και την Κύπρο, να φτάσουμε να είμαστε κομμάτι του FMF όπως είναι το Ισραήλ και η Αίγυπτος, να έχουμε σημαντικές ξένες άμεσες επενδύσεις των ΗΠΑ σε τομείς όπως είναι το Α.Ι, και να στηρίξουν οι Αμερικανοί την ελληνική ήπια ισχύ σε μια περιοχή που έχει ανάγκη από πολιτισμούς που γεφυρώνουν διαφορετικούς λαούς.

Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις θα έχουν αύξουσα τάση αν ξέρουμε τι να ζητήσουμε και πώς να διαπραγματευτούμε με μια δύναμη που έχει πλέον σαν καρδιά των παγκόσμιων συμφερόντων της την Ανατολική Ασία και την Ταϊβάν.

* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι Στρατηγικός Αναλυτής-Διεθνολόγος

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΕΔΩ

Ο διεθνής ρόλος της Ελλάδας, η μεγάλη της αξία και ο Έλληνας Mazower: Επιτέλους αξίζει σεβασμού και εκτίμησης