Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έχει μεταβληθεί δραματικά την τελευταία εικοσαετία με τον Ερντογάν

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Καταδικάστηκε σε 5 χρόνια για κατασκοπεία και οδηγήθηκε στη φυλακή ο γραμματέας του τουρκικού προξενείου στη Ρόδο: Σε 3 χρόνια και ο συνεργός του, μάγειρας σε πλοίο του Καστελλόριζου

Μητσοτάκης για Ερντογάν: Είναι καλύτερα να μιλάμε παρά να είμαστε με το δάκτυλο στην σκανδάλη αλλά δεν κάνουμε πίσω από τις κόκκινες γραμμές μας [video]

Τα δύο πολιτικά “ζευγάρια” της οργής, Μητσοτάκης και Ερντογάν, Μπάιντεν και Νετανιάχου: Η ανάλυση-ανταπόκριση του Μιχάλη Ιγνατίου στο κανάλι Omega (videos)

Τρία εκτενή άρθρα για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας περιλαμβάνει το τεύχος Ιουλίου του περιοδικού International Affairs, το οποίο εκδίδει η βρετανική δεξαμενή σκέψης Chatham House.

Το πρώτο άρθρο φέρει τον τίτλο «Τουρκική εξωτερική πολιτική σε μια μετα-δυτική τάξη: στρατηγική αυτονομία ή νέες μορφές εξάρτησης;»  (Turkish foreign policy in a post-western order: strategic autonomy or new forms of dependence?) και την υπογραφή των Mustafa Kutlay και Ziya Öniş.

Οι συντάκτες επισημαίνουν ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική έχει μεταβληθεί δραματικά κατά την τελευταία εικοσαετία. Στην τελευταία δεκαετία η λογική της αλληλεξάρτησης και του ρόλου του διαμεσολαβητή που στηρίζεται στην ήπια ισχύ αντικαταστάθηκαν σταδιακά από την επιδίωξη «στρατηγική αυτονομίας» που συνοδεύεται από επεμβάσεις, μονομερείς ενέργειες και διπλωματία του καταναγκασμού.

Το άρθρο αναζητά τα αίτια αυτής της δραματικής μεταστροφής, εστιάζοντας σε αλλαγές στο εσωτερικό της χώρας, την ευρύτερη περιφέρεια και τον κόσμο, και υποστηρίζει ότι η «στρατηγική αυτονομία» έχει διπλή σημασία στην τουρκική περίπτωση.

Πρώτον, αποτελεί ένα  πλαίσιο με βάση το οποίο η τουρκική κυρίαρχη ελίτ ευθυγραμμίζεται με τις μη δυτικές μεγάλες δυνάμεις και εξισορροπεί την υπό αμερικανική ηγεσία ιεραρχική τάξη.

Δεύτερον – και πιο σημαντικό – λειτουργεί ως αφήγημα νομιμοποίησης στην εξωτερική πολιτική, για να κινητοποιεί η τουρκική κυβέρνηση την εκλογική της βάση στο εσωτερικό της χώρας, να κατακερματίζει την αντιπολίτευση και να προσελκύει λαϊκή υποστήριξη. Συμπεραίνεται ότι η αναζήτηση αυτονομίας από τους δυτικούς συμμάχους της και η στροφή προς τον άξονα Ρωσίας-Κίνας έχει οδηγήσει την Τουρκία στην απομόνωση και έχει επιτρέψει την παρουσία νέων μορφών εξάρτησης.

Οι συντάκτες υποστηρίζουν ότι αυτή η δυναμική (assertive) εξωτερική πολιτική της Τουρκίας δεν αποτελεί την καλύτερη επιλογή για τη χώρα και προτείνουν ένα εναλλακτικό παράδειγμα εξωτερικής πολιτικής που θα στηρίζεται στην ιδέα της Τουρκίας ως «υπεύθυνης, μεσαίου μεγέθους, παγκόσμιας δύναμης».

Αυτό θα απαιτούσε την επιστροφή στην έμφαση στην ήπια ισχύ, τη μη επέμβαση και την πολυμερή διπλωματία. «Στον αναδυόμενο μετα-δυτικό κόσμο η Τουρκία χρειάζεται να ανήκει στη δημοκρατική ομάδα χωρών, χωρίς απαραίτητα να είναι μέλος της ΕΕ. Η υλοποίηση αυτού του σεναρίου θα εξαρτηθεί από την πορεία της εσωτερικής πολιτικής στην Τουρκία», καταλήγει το άρθρο. 

Το δεύτερο άρθρο με τίτλο «Τουρκική εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή: προβολή δύναμης και μετα-ιδεολογική πολιτική»  (Turkish foreign policy in the Middle East: power projection and post ideological politics) υπογράφεται από την Katerina Dalacoura .

Το άρθρο επισημαίνει ότι η Αραβική Άνοιξη δημιούργησε ευκαιρίες προώθησης των ιδεολογικών επιδιώξεων του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), αλλά οι ιδεολογικές αυτές επιδιώξεις υποχώρησαν μετά το 2015 λόγω εγχώριων και περιφερειακών παραγόντων που οδήγησαν τελικά το κόμμα σε μια «μετα-ιδεολογική» φάση και στην επικράτηση πραγματιστικών επιδιώξεων πολιτικής ισχύος.

Η τάση αυτή διαπιστώνεται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και στις τέσσερις περιοχές της Μέσης Ανατολής, στις οποίες εστιάζει το άρθρο: στη Συρία και το Ιράκ, στον ευρύτερο αραβικό κόσμο, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη και το Ιράν.

Καταλήγοντας, το άρθρο εκτιμά ότι η εκλογή Biden θα επιφέρει περαιτέρω αλλαγές στην τουρκική πολιτική στη Μέση Ανατολή. Τα ανοίγματα της Τουρκίας προς το Ισραήλ φανερώνουν την επιθυμία της να κατευνάσει τις ΗΠΑ και αποτελούν άλλη μία ένδειξη του πραγματισμού της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. 

Το τρίτο άρθρο με τίτλο «Η αλλαγή στη συνεργασία της Τουρκίας με τον παγκόσμιο Νότο» (Turkey’s changing engagement with the global South) υπογράφεται από τους Ariel González Levaggi και Federico Donelli.  

Οι συντάκτες επισημαίνουν ότι μετά την ανάδειξη του ΑKP στην εξουσία η τουρκική εξωτερική πολιτική έκανε ανοίγματα προς τον Νότο, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική, με στόχο να αναδειχθεί σε παγκόσμια δύναμη.

Αρχικά επικεντρώθηκε σε μια ατζέντα ήπιας ισχύος με την ανάπτυξη επίσημων θεσμών αλλά και την υποστήριξη επιχειρήσεων, ΜΚΟ και ισλαμικών δικτύων. Ωστόσο, ενώ κατά την πρώτη δεκαετία της διακυβέρνησής του, το AKP έδωσε έμφαση στον παγκόσμιο Νότο, στη συνέχεια η αστάθεια στα τουρκικά σύνορα και η δημοκρατική οπισθοδρόμηση μείωσαν τη σημασία του στην πολιτική ατζέντα της χώρας.

Στο προσεχές μέλλον εκτιμάται ότι η Τουρκία θα επιδιώξει να αυξήσει τους δεσμούς της με ανερχόμενες δυνάμεις της Ασίας, ιδίως την Κίνα, υποβαθμίζοντας τις σχέσεις της με τη Λατινική Αμερική και την Αφρική, χωρίς ωστόσο να πάψει να ενδιαφέρεται για αυτές.

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας στις περιοχές αυτές θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ανθεκτικότητα της τουρκικής οικονομίας. Αν οι ρυθμοί ανάκαμψης μετά την πανδημία είναι αργοί, η Τουρκία θα αναγκαστεί να μειώσει τις δαπάνες της για ανθρωπιστική διπλωματία και αναπτυξιακή βοήθεια και να επικεντρωθεί στην περιφέρειά της. 

Ολόκληρο το τεύχος Ιουλίου του International Affairs είναι προσβάσιμο για μέλη του Chatham House

Αναζητείται νέος Γ.Γ. του ΝΑΤΟ: Το αναμενόμενο βέτο της Γαλλίας για υποψήφιο από την Τουρκία…