Τι τελικά αποφάσισε η Αμερική του Τζο Μπάιντεν για την Τουρκία του Ερντογάν; Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα…
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, στη σύνοδο του ΝΑΤΟ, στις Βρυξέλλες. EPA, OLIVIER MATTHYS, POOL
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
H Ρωσία διαμορφώνει κλίμα τρομοκρατίας: Ο Μεντβέντεφ απειλεί τις ΗΠΑ ν’ αποφύγουν τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, επαναφέροντας σενάρια για χρήση πυρηνικών όπλων
Ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ απειλεί ευθέως τις ΗΠΑ και το Ισραήλ: “Θα λάβουν αναμφίβολα μία συντριπτική αντίδραση γι’ αυτό που κάνουν κατά του Ιράν και του μετώπου της αντίστασης”, δήλωσε
Η Σύνοδος Κορυφή του ΝΑΤΟ στις 14 Ιουνίου μας έκανε πολύ σοφότερους σχετικά με τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η συνάντηση Μπαϊντεν-Ερντογάν ήταν πολύ πιο δύσκολη από αυτή που φάνηκε στις κάμερες και στις φωτό.
Πάντα ανησυχώ για τέτοιες Συνόδους καθώς κανένας οργανισμός είτε λέγεται Ε.Ε είτε ΝΑΤΟ δε θέλει να περιφρονήσει την αρχή ”τα εν οίκω μη εν δήμω”. Η ουσία όμως είναι η εξής: Οι ΗΠΑ με την Τουρκία συνεχίζουν να διαφωνούν σε πολύ σημαντικά θέματα και γι’αυτό όπως αναμενόταν δε θα έβγαινε ”καπνός” από μια συνάντηση η οποία ήταν ενδονατοϊκή.
Οι ΗΠΑ μέχρι και το 2016 μας είχαν συνηθίσει να επισκέπτονται την Τουρκία για ψύλλου πήδημα. Οι Μπαϊντεν, Κέρρυ και Ομπάμα είχαν κάνει το Ουάσινγκτον-Άγκυρα, αγαπημένο προορισμό. Η πολυπόθητη συνάντηση μεταξύ προέδρου των ΗΠΑ και του Ερντογάν έγινε στα πλαίσια του ΝΑΤΟ κάτι που σημαίνει το εξής:
- Οι ΗΠΑ δεν έχουν με την Τουρκία κάποια στρατηγική σχέση εκτός του ΝΑΤΟ. Το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο καθιστά ”συμμάχους” τις δύο χώρες όμως όπως είπε ο Μπλίνκεν , η Τουρκία δε φέρεται σαν σύμμαχος. Γιατί όμως δε φάνηκαν τα προβλήματα στον φακό; Τι περιμένουμε από εδώ και στο εξής στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας και τελικά, τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα;
Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ είχε τέσσερα μεγάλα αγκάθια για την αμερικανική διπλωματία η οποία καλείται να ανέβει έναν πραγματικό Γολγοθά. Το πρώτο αγκάθι αποτελούσε το οτι 2 μέρες μετά, είχε προγραμματιστεί συνάντηση μεταξύ του Μπαϊντεν και του Πούτιν.
Το άλλο αγκάθι είναι μόνιμο μετά το 2003 και αφορά τη συνοχή του ευρωατλαντικού κόσμου. Οι σχέσεις των κρατών-μελών εντός ΝΑΤΟ, τα αποκλίνοντα συμφέροντά τους, ο ρόλος της Γερμανίας και της Τουρκίας που φέρονται κυριολεκτικά σα να μην είναι μέλη του ΝΑΤΟ και τελικά, οι σχέσεις της Ε.Ε με το ΝΑΤΟ.
Ο Μπαϊντεν καλείται να επαναφέρει σε ουσία και περιεχόμενο την έννοια ”Δύση”. Οι σχέσεις ΝΑΤΟ-Ρωσίας αποτελούν το τρίτο αγκάθι το οποίο σαφώς και σχετίζεται άμεσα με τα πρώτα δύο ενώ το τέταρτο, δεν μπορεί να είναι άλλο από την Κίνα. Στη Σύνοδο των G7 η Κίνα είχε πάλι την τιμητική της και εκεί, ο Αμερικανός πρόεδρος έκανε τεράστια προσπάθεια προκειμένου να πείσει τις ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία) να κόψουν όσο γίνεται πιο γρήγορα τους δεσμούς τους με την Κίνα.
Για να λέμε τα πράγματα όπως είναι, πέραν του να τεθεί το ζήτημα των working groups που θα μελετήσουν τους τρόπους με τους οποίους θα περιοριστεί η κινεζική επιρροή στη Δύση, δεν υπήρξε κάποιο αποτέλεσμα. Ο δυτικός κόσμος θα χρειαστεί καιρό για να αποκτήσει ξανά τα επίπεδα συνοχής που είχε την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα.
Γι’ αυτά τα αγκάθια, ο πρόεδρος Μπαϊντεν είχε αποφασίσει να μην κάνει τη χάρη στον Πούτιν και να δείξει τα οφθαλμοφανή-τρωτά σημεία του ΝΑΤΟ το οποίο βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα συνοχής. Πρόκειται σίγουρα για μια τεράστια επιτυχία της Ρωσίας, η οποία επένδυσε για 2 δεκαετίες στο να ”ξεχαρβαλώσει” το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε και τις σχέσεις ΝΑΤΟ-ΕΕ με τις ΗΠΑ.
Η Τουρκία είναι ξεκάθαρα ο δούρειος ίππος της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ. Οι κλειστές πόρτες (χωρίς δημοσιογράφους δυτικών ΜΜΕ) αποδεικνύουν οτι η συνάντηση ήταν πολύ δύσκολη και για τους δύο ηγέτες. Ο Μπαϊντεν δεν ήθελε να δώσει την χαρά στον Πούτιν οτι το ΝΑΤΟ περνά τη φάση που ωμά περιέγραψε ο πρόεδρος Μακρόν. Οτι το ΝΑΤΟ είναι εγκαφαλικά νεκρό. Ο Ερντογάν δεν ήθελε να δείξει στην Δύση και στην Τουρκία την πραγματική του θέση η οποία είναι κυριολεκτικά δεινή.
- Η χώρα του βρίσκεται γεωπολιτικά και οικονομικά σε καταθλιπτική θέση. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας θα παραμείνουν για καιρό σε αυτήν την φάση και στις ΗΠΑ υπάρχουν ψήγματα ωρίμανσης σχετικά με το τι πραγματικά μπορούν να περιμένουν από την Τουρκία.
Η Τουρκία έχει φύγει μακριά από τη Δύση και πλέον, η ατζέντα των σχέσεων ορίζεται από θέματα τα οποία αφορούν το Αφγανιστάν και την κλιματική αλλαγή. Είναι τα μόνα στα οποία μπορούν να συμφωνήσουν. Οι Τούρκοι μια μέρα πριν τη συνάντηση Μπαϊντεν-Ερντογάν εξασφάλισαν δάνειο από την Κίνα αξίας 6 δις δολαρίων.
Ο Τούρκος πρόεδρος δεν μπορεί να επιστρέψει στην Τουρκία χάνοντας το ”λάβαρό” του το οποίο είναι οι S-400. Tο ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα συμβολίζει για το ΑΚΡ οτι η Τουρκία είναι μια διεθνής δύναμη η οποία μπορεί να μη σέβεται κανόνες ακόμη και αν αυτοί είναι θεσπισμένοι από το ΝΑΤΟ και από τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ αν δεχθούν την τουρκική θέση είναι σα να αποδέχονται οτι το ΝΑΤΟ διαλύθηκε από τη ρωσική πολιτική. Είναι κάτι που δεν πρόκειται να γίνει.
Οι σχέσεις φθοράς θα συνεχιστούν με την κλεψύδρα όμως να αδειάζει υπέρ των ΗΠΑ. Ο χρόνος πάντα κυλά υπέρ του ισχυρού. Οι Αμερικανοί θεωρούν οτι δεν πρέπει να δώσουν το άλλοθι στον Ερντογάν να μπολιάσει ξανά με αντιαμερικανισμό την τουρκική κοινωνία, κάτι που θα έχει αρνητικές επιπτώσεις για την επόμενη-μετά Ερντογάν- μέρα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.
Παρόλα αυτά, οι Αμερικανοί γνωρίζουν οτι και η νέα μέρα της Τουρκίας (αν και όταν έρθει) δε θα είναι εύκολη. Έτσι, σχεδιάζουν πλέον χωρίς την Τουρκία, περιμένοντας τις δυσάρεστες γεωπολιτικές εξελίξεις (το ίδιο ΔΝΤ ανέφερε στην έκθεσή του λίγες μέρες πριν οτι εκτός της καταθλιπτικής εικόνας της τουρκικής οικονομίας, ο κίνδυνος να υπάρχουν προβλήματα ασφάλειας της Τουρκίας είναι σημαντικός) και τη φθορά του Ερντογάν στο ίδιο του το εσωτερικό.
Με άλλα λόγια, οι Αμερικανοί θα κάνουν ό,τι κάνει και ο Ερντογάν. Θα κοροιδεύουν οτι συνομιλούν μαζί του, όπως κάνει χρόνια και εκείνος, και παράλληλα, θα οικοδομούν τη δική τους πολιτική σε Μεσόγειο και Ευρασία.
Όλα αυτά πώς επηρεάζουν Ελλάδα και Κύπρο; Ο Ελληνισμός πρέπει να επωφεληθεί από τον τρόμο του Ερντογάν προς τους Αμερικανούς. Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν φοβάται αυτό που ο Michael Rubin του American Enterprise Institute ανέφερε τον Ιανουάριο. Για πρώτη φορά ο Λευκός Οίκος δεν έχει εντός του τον ψίθυρο του Ερντογάν. Τόσο ο Μπους, όσο και οι Ομπάμα και Τραμπ, είχαν περί πολλού τουν Ερντογάν.
Ο συγκεκριμένος πρόεδρος έχει αποφασίσει να κρατήσει τη θέση των ΗΠΑ και τη συνοχή των οργανισμών πολυμερούς διπλωματίας στους οποίους ηγούνται οι Αμερικανοί, σε υψηλά επίπεδα. Όσο λοιπόν οι Αμερικανοί ποντάρουν οτι η Τουρκία θα περάσει πολύ δύσκολα στο εσωτερικό της και οτι η εποχή Ερντογάν μετράει αντίστροφα, Ελλάδα και Κύπρος μπορούν να είναι κοντά με τις ΗΠΑ με έμμεσο τρόπο.
Οι σχέσεις μας με χώρες που είναι βασικά κομμάτια της αμερικανικής αρχιτεκτονικής (Ισραήλ, Αίγυπτος, ΗΑΕ και Σαουδική Αραβία) πρέπει να ενισχυθούν παραπάνω. Με αυτόν τον τρόπο θα είμαστε εντός των αμερικανικών συμφερόντων, χωρίς να αγωνιούμε για το πότε και αν θα επιδεινωθούν ή θα βελτιωθούν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
- Αν υπάρξει επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας, η Ελλάδα και η Κύπρος θα ξαναβρεθούν στο στόχαστρο του Ερντογάν για να δείξει ο Τούρκος πρόεδρος στις ΗΠΑ οτι ένα υποκριτικό χαμόγελο μπορεί να το κάνει μόνο μπροστά στον Αμερικανό πρόεδρο για μια μέρα.
Αν βελτιωθούν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις, πάλι η Τουρκία θα γίνει πιο επιθετική απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο θεωρώντας οτι οι Αμερικανοί θα κάνουν τα στραβά μάτια. Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να κοιτάξουν να είναι σημαντικά κομμάτια χωρών της περιοχής που έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για τις ΗΠΑ όπως είναι οι προαναφερθείσες.
Το ”ήσυχο καλοκαίρι” αν το κατοχυρώσαμε (αβέβαιο το αν είναι τελικά ήσυχο) είναι επειδή ο Ερντογάν είναι στριμωγμένος από πολλά. Τώρα είναι η ευκαιρία να τον στριμώξουμε και άλλο, από το να λέμε με φοβική ανακούφιση οτι ”επιτέλους έσπασε ο πάγος”, κάτι που ορθά υποστήριξε και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών.
Για να γίνει αυτό χρειάζεται περιορισμός της κακοφωνίας που πολλές φορές εξάγεται από βουλευτές που μιλούν για τα εθνικά θέματα με τρόπο που δεν είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας. Τέλος, η Ελλάδα πρέπει να κάνει κάτι αυτονόητο αν θέλει να έχει πραγματικά οφέλη από τις ΗΠΑ. Να εμβαθύνει το ρόλο της σε Συρία και να αναπτύξει σχέση με τους Κούρδους.
Οι Κούρδοι πλέον είναι στρατηγικοί εταίροι των Αμερικανών και η εποχή Σημίτη πρέπει να σβήσει από τα κατάστιχα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η αύξηση του γεωπολιτικού αποτυπώματός μας στη Μέση Ανατολή, σημαίνει ταυτόχρονα αύξηση της σημασίας μας για τις ΗΠΑ.
Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις δεν θα βελτιωθούν (προς όφελος του Ελληνισμού) μόνο με τον παραδοσιακό διμερή τρόπο αλλά και μέσα από αυτήν την έξυπνη στρατηγική που χτίζει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, αυξάνοντας τη σημασία της σε χώρες-κλειδιά για τα αμερικανικά συμφέροντα.
Τέλος, η μη συμπερίληψη στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ για άμεση απομάκρυνση των ξένων δυνάμεων (και Τούρκων) από την Λιβύη, εξηγείται ως εξής:
- Πρώτον, όλοι αναμένουν το τι τελικά θα γίνει στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας. Η Ουκρανία είναι αυτή που θα ”ξεκλειδώσει” πολλά θέματα σε Συρία και Λιβύη και τελικά, η ουκρανική κρίση θα καθορίσει και τις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας.
- Δεύτερον, το ΝΑΤΟ δε θέλει να δώσει το άλλοθι στον Ερντογάν για να κάνει κάποια προβοκάτσια ”αποχωρώντας” από τη Λιβύη. Το σκεπτικό είναι να πάει η Λιβύη ήρεμα σε εκλογές και στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, η Τουρκία να μην μπορεί να υπερασπιστεί τη θέση της για ”αναγκαιότητα” της στρατιωτικής παρουσίας της στη Λιβύη.
- Τρίτον, οι Αμερικανοί μπορεί να θεωρούν οτι η νέα ειδική σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου, θα βοηθήσει στο να ελέγχουν οι Άγγλοι την τουρκική παρουσία στη Λιβύη. Αυτό μπορεί να έχει καραμπόλες για το Κυπριακό και για το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Νέα Πενταμερής πριν κλείσει το θέμα της Λιβύης, θα ήταν καλό να μη γίνει. Αν τα βρουν Άγγλοι και Τούρκοι στη Λιβύη, θα πρέπει η Κύπρος να είναι εκτός ”ανταλλαγμάτων”.
Με άλλα λόγια, όχι μόνο παραμένουν οι διαφωνίες αλλά η Τουρκία ίσως θεωρήσει οτι μέσα από τη Λιβύη θα κερδίσει ανταλλάγματα. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για Ελλάδα και Κύπρο ώστε να αυξήσουν τις σχέσεις τους με την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία.
Το Forum ”Philia” πρέπει η Ελλάδα να το ωθήσει στο να γίνει μια Διάσκεψη του θα αφορά και τη Λιβύη. Το αν τελικά θα έχουμε ήσυχο καλοκαίρι στα ελληνοτουρκικά, πρέπει να το εκμεταλλευτούμε για να προλάβουμε εντάσεις οι οποίες θα έλθουν αναπόφευκτα.
Ο Τούρκος πρόεδρος αναδιπλώθηκε στα πλαίσια τακτικής που ακολουθεί. Θα προσπαθήσει να πάρει με άλλον τρόπο, όλα εκείνα που δεν κατάφερε με τον στόλο του και με την εργαλειοποίηση προσφύγων.
*Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ – Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council).
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες των συνεργατών της.