Οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν με τον Μπάιντεν: Καμία ένδειξη συμφιλίωσης μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας
File photo: Από συγκέντρωση που πραγματοποίησαν χιλιάδες άνθρωποι στους δρόμους του Λος Άντζελες για να ευχαριστήσουν τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Απρίλιος 2021. EPA, ETIENNE LAURENT
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ανάλυση σύμφωνα με την οποία η αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Αμερικανό Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν απομακρύνει οποιαδήποτε πιθανότητα ομαλοποίησης των σχέσεων της Τουρκίας με την Αρμενία, ενώ αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, ο εναγκαλισμός της Άγκυρας και της Μόσχας θα γινόταν ακόμα πιο ισχυρός.
Αναλυτικότερα, σημειώνεται πως οι σχέσεις μεταξύ Αρμενίας και Τουρκίας στοιχειώνονται τόσο από το παρελθόν (γενοκτονία Αρμενίων) όσο και από το παρόν (τουρκική βοήθεια προς Αζερμπαϊτζάν κατά της Αρμενίας).
Τον περασμένο Δεκέμβριο -με φόντο την πανηγυρική παρέλαση για τη νίκη του Αζερμπαϊτζάν επί της Αρμενίας- ο Τούρκος Πρόεδρος μίλησε για μια «νέα εποχή» στις τουρκοαρμενικές σχέσεις, υπαινισσόμενος ότι η Αρμενία πήρε ένα μάθημα από την ήττα της στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Βεβαίως, δεν υπήρξε καμία τέτοια βελτίωση. Αντιθέτως, το κλίμα εντάθηκε περαιτέρω με την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Αμερικανό Πρόεδρο στις 24 Απριλίου.
Οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν με τον πρόεδρο Biden. Ωστόσο, οι προηγούμενοι Αμερικανοί πρόεδροι είχαν αποφύγει τον όρο αυτό προκειμένου να μην αναστατώσουν την Τουρκία η οποία αρνείται με οργή ότι υπήρξε μαζική ή συστηματική εξόντωση των Αρμενίων, παρά το γεγονός ότι οι αποδείξεις καταδεικνύουν το αντίθετο.
Ο αρθρογράφος εκτιμά ότι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις δεν θα υποστούν ιδιαίτερο πλήγμα. Δεδομένης της πτώσης της τουρκικής λίρας, η Τουρκία δεν έχει την πολυτέλεια να μπει σε άλλη μια κρίση με το νατοϊκό της σύμμαχο. Τούρκοι αξιωματούχοι, ωστόσο, αφήνουν να εννοηθεί ότι η παράπλευρη απώλεια αυτής της αναγνώρισης θα είναι η εκ νέου ένταση στις τουρκοαρμενικές σχέσεις.
Σύμφωνα με τον σύμβουλο του Erdogan, Ilnur Cevik, το τέλος του πολέμου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ απομάκρυνε τα εμπόδια για τη συμφιλίωση των δύο χωρών. Ωστόσο, «αν οι Αρμένιοι συνεχίσουν να ανταγωνίζονται την Τουρκία, αναγκάζοντας τους Αμερικανούς να αναγνωρίσουν τη γενοκτονία, τότε η κατάσταση δεν πάει πουθενά».
Ο ίδιος ο παραιτηθείς (στις 25 Απριλίου) πρωθυπουργός της Αρμενίας Nikol Pashinyan είχε δηλώσει το Μάρτιο στον Economist ότι το άνοιγμα των συνόρων Τουρκίας-Αρμενίας θα αποσυμπίεζε τις σχέσεις των δύο χωρών «δραματικά» και πως η Αρμενία ήταν έτοιμη να καθιερώσει εκ νέου σχέσεις με την Τουρκία «χωρίς προϋποθέσεις».
Ο πρώην Τούρκος ΥΠΕΞ Ahmet Davutoglu εκτιμά πως αν υπήρχε μια ευρεία περιφερειακή συμφωνία, «όλοι θα ήταν κερδισμένοι». Το άνοιγμα των συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας -τα οποία παραμένουν κλειστά από το 1939- θα βοηθήσει στη σταθεροποίηση της περιοχής του Καυκάσου και θα προσφέρει στη «φτωχή» Αρμενία πρόσβαση στην τουρκική και σε άλλες αγορές, ενώ θα συνδέσει την Τουρκία με τα πλούσια ενεργειακά κοιτάσματα της Κασπίας και της Κεντρικής Ασίας.
Κατά τη θητεία του Davutoglu, η Αρμενία και η Τουρκία είχαν κάνει αρκετά βήματα προς την κατεύθυνση ομαλοποίησης των διπλωματικών τους σχέσεων αλλά η διαδικασία ναυάγησε λόγω εθνικιστικών αντιδράσεων και στις δύο χώρες. Οι Τούρκοι αρνήθηκαν να αποδεχτούν οποιαδήποτε συμφωνία αν η Αρμενία δεν αποσυρόταν από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ενώ οι Αρμένιοι ζητούσαν να παραδεχτεί η Τουρκία τη γενοκτονία του 1915.
Οι Δυτικοί διπλωμάτες εκτιμούσαν πάντοτε ότι μια συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Αρμενίας θα μειώσει την επιρροή της Ρωσίας στον Καύκασο. Σήμερα, ενδέχεται να ισχύει το αντίθετο. Η αποκατάσταση των τουρκοαρμενικών σχέσεων θα οδηγήσει την Τουρκία πιο κοντά στη Ρωσία.
Σύμφωνα με Αρμένιο βουλευτή του κυβερνώντος κόμματος, «το σχέδιο της Ρωσίας είναι να έχει ανοιχτά σύνορα μεταξύ της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης και της Τουρκίας» στο οποίο συμμετέχει και η Αρμενία. Από την πλευρά της, η Τουρκία έχει μάθει να συνεργάζεται με το Κρεμλίνο και δεν εμφανίζεται πρόθυμη να βοηθήσει τα δυτικά συμφέροντα στον Καύκασο.
Εκτιμάται πως ο ρόλος της Ρωσίας στην αποκατάσταση των τουρκοαρμενικών σχέσεων θα είναι εξίσου καθοριστικός με αυτόν της Τουρκίας και της Αρμενίας, αφού «η Αρμενία είναι εγκλωβισμένη στην τροχιά της Ρωσίας περισσότερο από ποτέ» και οποιαδήποτε «ομαλοποίηση με την Τουρκία θα εντείνει» αυτό τον εναγκαλισμό, υποστηρίζει ο πολιτικός αναλυτής Richard Giragosian.
Όσο ελκυστική και αν φαίνεται στη θεωρία, η ιδέα μιας περιφερειακής συμφωνίας φαντάζει πιο απόμακρη από ποτέ. Αν και ορισμένοι Αρμένιοι αξιωματούχοι μίλησαν επιφυλακτικά για την προοπτική άμεσων εμπορικών σχέσεων με την Τουρκία, η πολιτική τάξη αλλά και η κοινωνία στο σύνολό της δεν φαίνονται έτοιμες για οποιαδήποτε σχέση με την Τουρκία. Ορισμένοι φοβούνται ότι μια ομαλοποίηση στις σχέσεις της Αρμενίας με τον ισχυρό της γείτονα θα την αναγκάσει να εγκαταλείψει τις αξιώσεις της για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Ο φόβος της Τουρκίας ο οποίος τράφηκε από τον πρόσφατο πόλεμο που «πυροδότησε, υποκίνησε και διηύθυνε η Τουρκία», είναι πολύ μεγαλύτερος από τις νωπές μνήμες της γενοκτονίας.
«Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη», σημειώνει Αρμένιος αξιωματούχος. Πράγματι, η στάση της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν δεν ήταν καθησυχαστική. Στην πανηγυρική παρέλαση για τη νίκη επί του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο Erdogan εξήρε τον Enver Pasha, έναν από τους αρχιτέκτονες της γενοκτονίας ενώ ο Aliyev άνοιξε θεματικό πάρκο όπου εκτίθενται ανδρείκελα τραυματισμένων Αρμενίων στρατιωτών και κράνη Αρμενίων που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο.
Το πώς μπορεί να συνδυαστεί αυτή η έκθεση με την «προσφορά ειρήνης» μπορεί να το κρίνει ο καθένας, σχολιάζει το άρθρο. Αυτό που προσφέρουν οι Erdogan και Aliyev μοιάζει περισσότερο με μαστίγιο παρά με «κλάδο ελαίας», καταλήγει.
ΠΗΓΗ: The Economist-Turkey and Armenia show no signs of reconciling