Η σημερινή κρίση και ο Τρικούπης: Η αντιμαχία μεταξύ των εθνικολαϊκιστών και των εκσυγχρονιστών

Γράφει ο ΞΕΝΟΦΩΝ ΚΟΝΤΙΑΔΗΣ

Η αντιμαχία εθνικολαϊκιστών – εκσυγχρονιστών, προέκταση της σύγκρουσης «αυτοχθόνων – ετεροχθόνων» τα πρώτα χρόνια σύστασης του ελληνικού κράτους, αποτελεί ένα διαχρονικό δίπολο που οριοθετεί τις μείζονες πολιτικές και ιδεολογικές διαμάχες στη χώρα μας μέχρι σήμερα.

Υπάρχουν περίοδοι όξυνσης (όπως η παρούσα) και ύφεσης της έντασης αυτής, για την οποία, παρότι έχει χυθεί άφθονο μελάνι, δεν αποσαφηνίστηκαν ακόμη επαρκώς το νόημα και οι προεκτάσεις της στην ιστορική εξέλιξη.

Για την κατανόηση της αντιμαχίας αυτής, ως προϋπόθεση για τη συλλογική αυτογνωσία και την εξήγηση των δεινών που βιώνουμε τα τελευταία επτά χρόνια, τεράστια σημασία έχει η αναφορά στον Χαρίλαο Τρικούπη, μία από τις 3-4 μεγαλύτερες πολιτικές προσωπικότητες κατά τους δύο αιώνες της νεότερης ελληνικής ιστορίας, ο οποίος οραματίστηκε τη μεταμόρφωση της Ελλάδας σε «μικρά Αγγλία».

Ο Τρικούπης επέβαλε την ολοκλήρωση του κοινοβουλευτικού συστήματος με την αναγνώριση της αρχής της δεδηλωμένης, συγγράφοντας το «Τις πταίει» (1874) και τον περίφημο λόγο του Θρόνου (1875), καταγράφηκε όμως στην Ιστορία επίσης με αφορμή τη δεύτερη μεγάλη χρεοκοπία του κράτους το 1893 και την εμβληματική φράση «δυστυχώς επτωχεύσαμεν».

Στον πολυτάραχο βίο, την πολιτική διαδρομή και την εποχή του είναι αφιερωμένο το βιβλίο της Λύντιας Τρίχα «Χαρίλαος Τρικούπης» (εκδ. Πόλις), που μόλις κυκλοφόρησε με αφορμή τη συμπλήρωση 120 χρόνων από τον θάνατό του, γραμμένο με λόγο γλαφυρό και φιλικό για τον μέσο αναγνώστη.

Πώς επιχείρησε ο κοσμοπολίτης πολιτικός να «εξευρωπαΐσει» το κράτος και την οικονομία; Σε ποιο βαθμό μπορεί ένας ιδιοφυής πολιτικός να υπερκεράσει τις αντιξοότητες της εποχής του, υπηρετώντας το εκσυγχρονιστικό του όραμα; Γιατί την πολιτική ήττα του Τρικούπη το 1895 και τον θάνατό του, έναν χρόνο αργότερα, ακολούθησε η εθνική ήττα του 1897;

Κατά πόσον ο Τρικούπης μπορεί να χαρακτηριστεί ως προπομπός του Ελευθέριου Βενιζέλου και των θριάμβων της δεκαετίας 1910-1920; Τι συγκρίσεις μπορούν να γίνουν ανάμεσα στους διεθνείς και εσωτερικούς συσχετισμούς, τα ιδεολογικά ρεύματα και τα πρόσωπα της εποχής του Τρικούπη και της εποχής των Μνημονίων;

• Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, πρόεδρος Ιδρύματος Τσάτσου