Η συνάντηση των προέδρων της Ρωσίας και της Τουρκίας: Ώδινεν όρος και έτεκεν ….;
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται η συνάντηση ανάμεσα στον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Τούρκο ομόλογο του Ταγίπ Ερντογκάν.
Και τούτο γιατί η συνάντηση αυτή που θα διεξαχθεί μέσα σε μία φορτισμένη ατμόσφαιρα και λόγω της γνωστής υπόθεσης της κατάρριψης του Ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους αλλά και λόγω της απόπειρας του αποτυχημένου βέβαια πραξικοπήματος εναντίον του Τούρκου Προέδρου, η διαχείριση του οποίου δημιούργησε στον ίδιο τα ήδη γνωστά σοβαρά προβλήματα και στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ αλλά και στις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις περισσότερες χώρες-μέλη της.
Με δεδομένη την φορτισμένη αυτή ατμόσφαιρα, το κύριο ερώτημα που απασχολεί και τις ΗΠΑ αλλά και Κυβερνήσεις Ευρωπαϊκών χωρών με πρώτη τη Γερμανία, είναι αν η συνάντηση αυτή αποτελεί ένα ακόμη βήμα στην προσπάθεια αποκλιμάκωσης της έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες η αν πρόκειται να είναι το πρώτο αποφασιστικό βήμα για μια πιο ουσιαστική, στρατηγικού περιεχομένου, συνεργασία ανάμεσα στις δύο χώρες.
Αν και οι δύο πλευρές υπήρξαν αρκετά προσεκτικές στο να υπογραμμίζουν τη σημερινή θέση της Τουρκίας και τις σχέσεις της με το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ αλλά και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες , θέλοντας με τον τρόπο αυτό να «οριοθετήσουν» το περιεχόμενο της συνάντησης αλλά και να προϊδεάσουν για την εμβέλεια των αποτελεσμάτων της , δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γύρω από την συνάντηση αυτή αναπτύσσεται κυρίως μέσα από «υπόγειες διαδρομές» και από τις δύο πλευρές ένα μάλλον επικοινωνιακό παιχνίδι εντυπώσεων : Ο κ. Ερντογκάν θεωρεί ότι η συνάντηση του με τον Ρώσο ομόλογο του είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για να στείλει ένα μήνυμα στις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι η Τουρκία έχει και άλλες δυνατότητες και μπορεί να αποκτήσει άλλους στρατηγικούς εταίρους. Ο ρώσος Πρόεδρος από την πλευρά του ενδιαφέρεται να πλανάται η άποψη ότι χρησιμοποιεί την πρόσφατη κρίση ανάμεσα στην Τουρκία και τους Δυτικούς Συμμάχους της για να δημιουργήσει ρωγμές στη συνοχή του ΝΑΤΟ.
Ανεξάρτητα όμως από τις εντυπώσεις τα θέματα και τα προβλήματα που συνιστούν σήμερα τις Ρωσο -Τουρκικές σχέσεις σήμερα και που τα περισσότερα από αυτά θα αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης κατά την διάρκεια της συνάντησης είναι:
Πρώτον, οι δυνατότητες αποκλιμάκωσης της έντασης που δημιουργήθηκε, όπως είναι γνωστό , από την κατάρριψη του Ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από Τουρκικό και την ως αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού, πέρα από τις συνεχείς αυστηρές δηλώσεις και καταγγελίες του Προέδρου Πούτιν, επιβολή κυρώσεων από τη Ρωσία στην Τουρκία και σε ότι αφορά τις εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων και σε ότι αφορά την αναστολή πτήσεων Charter για την μετάβαση Ρώσων τουριστών στην Τουρκία. Βέβαια , ο Τούρκος Πρόεδρος μετά από καιρό ζήτησε συγγνώμη για το γεγονός ενώ πρόσφατα ανακοίνωσε την σύλληψη του υπεύθυνου για την κατάρριψη Τούρκου πιλότου με την κατηγορία ότι συμμετείχε στην αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Παράλληλα, Τούρκοι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι η Τουρκία είναι πρόθυμη να ικανοποιήσει το αίτημα της Ρωσίας για αυξημένη ασφάλεια των Ρώσων τουριστών εφόσον επαναληφθούν οι πτήσεις αυτές και η τουριστική κίνηση μεταξύ των δύο χωρών επανέλθει στα προ της κρίσης επίπεδα.
Δεύτερον, η διαφωνία ανάμεσα στους δύο Προέδρους για την κρίση και τον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Συρία όπου όπως είναι γνωστό η Ρωσία συνεχίζει να στηρίζει τον Πρόεδρο Άσσαντ ενώ η Τουρκία θεωρεί ότι ο Σύρος πρόεδρος πρέπει να αποχωρήσει. Μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος αλλά και μία κινητικότητα ανάμεσα στην Τουρκία το Ιράν και το Ισραήλ σχετικά με τις προσπάθειες επίλυσης της κρίσης στη Συρία, ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογκάν φαίνεται να δείχνει πιο πρόθυμος να συζητήσει με τον Ρώσο ομόλογο του, τους βασικούς άξονες μιας πολιτικής συμφωνίας που θα είχε ως αποτέλεσμα το τερματισμό του πολέμου στη Συρία. Η διαφαινόμενη αυτή αλλαγή στη στάση του Τούρκου Προέδρου οφείλεται περισσότερο στην αγωνία του για την εξέλιξη του Κουρδικού ζητήματος, μια εξέλιξη που συνδέεται ευθέως με τον τερματισμό του πολέμου στη Συρία και το μέλλον των εκεί Κουρδικών θυλάκων. Με άλλα λόγια ο κ. Ερντογκάν δεν θα ήθελε να είναι «απών» από μία συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου και την δημιουργία ενός ομόσπονδου, όπως έχει κατά καιρούς συζητηθεί, Συριακού κράτους ,μία συνιστώσα του οποίου θα είναι οι Κουρδικοί θύλακες, προκειμένου να διασφαλίσει ότι μία τέτοια εξέλιξη δεν θα συμπαρασύρει και τους Κουρδικούς πληθυσμούς της Τουρκίας.
Τρίτον, η κατάσταση στο Νότιο Καύκασο όπου η Τουρκία στη γνωστή διένεξη Ναγκόρνο-Καραμπάχ στηρίζει το Αζερμπαϊτζάν εναντίον της Αρμενίας που είναι παραδοσιακός σύμμαχος της Ρωσίας .Βέβαια στην πρόσφατη ένταση που δημιουργήθηκε στην περιοχή, η Τουρκία κράτησε μία μάλλον υποτονική στάση θέλοντας να αποφύγει νέες αντιδράσεις. Παράλληλα η Ρωσία έχει σημαντικά στρατηγικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου που έχουν ως επίκεντρο την «αναχαίτιση» των Αμερικανικών επιρροών σε χώρες της περιοχής αλλά και την ανάπτυξη ζώνης ελευθέρων συναλλαγών ως αντιστάθμισμα στην πολιτική « Καλής Γειτονίας» της ΕΕ.
Τέταρτον, τα ενεργειακά ζητήματα που αφορούν και το φυσικό αέριο και την πυρηνική ενέργεια. Όπως είναι γνωστό Ρωσική εταιρεία έχει αναλάβει την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου της Τουρκίας έργο που βέβαια έχει προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις λόγω της θέσης και επικινδυνότητας του αφού η περιοχή αυτή είναι σεισμογενής. Παράλληλα η Ρωσία θα επιθυμούσε την αναβίωση του σχεδίου Turkish Stream, του αγωγού για την μεταφορά φυσικού αερίου από την Ρωσία μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Όπως είναι γνωστό τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και οι ΗΠΑ είναι αντίθετες σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο αφού η στρατηγική τους ήταν και παραμένει η εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων προκειμένου να μειωθεί σταδιακά η εξάρτιση της Ευρώπης από το Ρωσικό φυσικό αέριο.
Πέμπτον , Η διαρκής πρόσβαση στα Στενά του Βοσπόρου. Όπως είναι γνωστό η Ρωσία ενδιαφέρεται για την απρόσκοπτη πρόσβαση στα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων -σημειώνεται ότι στη διάρκεια της απόπειρας πραξικοπήματος η λειτουργία των Στενών είχε προσωρινά ανασταλεί- αφού μέσα από αυτά διασφαλίζεται η κάθοδος Ρωσικών πλοίων στη Μεσόγειο. Φυσικά το ζήτημα αυτό δεν είναι καινούργιο. Παίρνει όμως νέες διαστάσεις λόγω και των γεγονότων στην ευρύτερη περιοχή και των Ρωσικών στρατηγικών συμφερόντων, αλλά του ενδεχομένου αναθεώρησης της Σύμβασης του Μοντραί που όπως είναι γνωστό ορίζει το καθεστώς των Στενών .
Έκτον η Τρομοκρατία μετά τα τελευταία γνωστά γεγονότα αλλά και την πριν από καιρό πτώση μετά από έκρηξη βόμβας αεροσκάφους Ρωσικής εταιρείας στην περιοχή του Σινά. Η Ρωσία που έχει επίσης πληγεί από τρομοκρατικά κτυπήματα στο παρελθόν προερχόμενα κυρίως από Τσετσένους μουσουλμάνους αυτονομιστές, έχει επανειλημένα δηλώσει την πρόθεση της να συνεργάζεται για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Είναι ενδεχόμενο βέβαια να συζητηθούν και άλλα θέματα με πρώτο το Κυπριακό όπου ο κ. Ερντογκάν γνωρίζοντας την μέχρι σήμερα αυστηρή απέναντι στην Τουρκία στάση της Ρωσίας θα επιθυμούσε μία πιο ανεκτική Ρωσική στάση στο μέλλον ιδιαίτερα μάλιστα αν τελικά υπάρξει σχέδιο λύσης του Κυπριακού, στη συνέχεια το προσφυγικό αλλά και το ζήτημα των Τατάρων που βρίσκονται στην Κριμαία και που ως γνωστόν ήταν αντίθετοι στην προσάρτηση της από την Ρωσία. Τότε η Τουρκία είχε αυτόκλητα αυτοανακηρυχθεί « προστάτιδα » των δικαιωμάτων των Τατάρων, χωρίς όμως θεαματικές ενέργειες. Η Ρωσία βέβαια ενδιαφέρεται για την ελαχιστοποίηση των αντιδράσεων στο εσωτερικό της ιδιαίτερα αυτή την περίοδο, και ίσως απαιτήσει από την Τουρκία να ασκήσει την επιρροή της ώστε να μην υπάρξει επανάληψη των αντι-ρωσικών διαδηλώσεων του παρελθόντος.
Το ενδιαφέρον για την συνάντηση των δύο Προέδρων δικαιολογείται απόλυτα. Όπως απόλυτα δικαιολογείται και το ενδιαφέρον για την επικείμενη επίσκεψη του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών κ.Κέρι προς το τέλος Αυγούστου. Αν και υπάρχει ένας επικαιροποιημένος, λόγω των τελευταίων γεγονότων, κατάλογος θεμάτων για την ημερήσια διάταξη αυτής της συνάντησης είναι βέβαιον ότι τα αποτελέσματα της συνάντησης Πούτιν –Ερντογκάν θα προστεθούν στον κατάλογο αυτό.
