ΤΡΡ: Το πρώτο αμερικανικό “Pivot” στην Ασία …με το βλέμμα στον 21ο αιώνα

Του Αλέξανδρου Δρίβα

Μπορεί η Μέση Ανατολή να γνωρίζει μια ακόμη κρίση και οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης να δοκιμάζονται, όμως δε γίνεται να γίνουν αναγνώσιμες οι τάσεις της διεθνούς πολιτικής χωρίς την ανάλυση των όσων συμβαίνουν στην Ανατολική Ασία.

Η Κίνα, περνά δύσκολους μήνες με τη χρηματαγορά της να προδίδει την προβληματική δομή της οικονομίας της. Ενώ η Κίνα προσπαθεί να συνέλθει από το σοκ του Ιουλίου, οι ΗΠΑ έφεραν στο φως τη Συμφωνία ΤΡΡ (Trans ΡacificPartnership). Πέραν από τις ΗΠΑ, αυτήν την εμπορική συμφωνία, υπογράφουν ο Καναδάς, το Μεξικό, (μία από τις ισχυρότερες αναδυόμενες οικονομίες) το Περού, η Χιλή, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, το Μπρουνέϊ, η Σινγκαπούρη, το Βιετνάμ και η Μαλαισία.

Το ΤΡΡ, έχει τόσο εμπορική, όσο και γεωστρατηγική ανάγνωση. Στο παρόν, θα επιχειρηθεί να αποδελτιωθεί μέρος της αμερικανικής λογικής που περιλαμβάνει το ΤΡΡ και να αναδειχθούν οι λόγοι που οδηγούν τις ΗΠΑ στη δημιουργία περισσότερο «κλειστών» συμφωνιών εμπορικού χαρακτήρα. Οι χώρες πάνω στις οποίες θα εστιάσει η ανάγνωση του ΤΡΡ από γεωπολιτικής άποψης, είναι αυτές που ανήκουν στην Ανατολική Ασία, προκειμένου να εξεταστεί αν υπάρχει κίνητρο περιορισμού της κινεζικής επιρροής στην περιοχή που η Κίνα, φιλοδοξεί να καταστεί η αδιαμφισβήτητη περιφερειακή δύναμη.

Το Τέλος της Ιστορίας και η αρχή μιας άλλης

Τα περισσότερα θεωρητικά μοντέλα που εφαρμόστηκαν και στη διεθνή πρακτική, έχουν την αφετηρία τους σε αυτό που λέμε πλουραλιστικό παράδειγμα. Εν συντομία, σύμφωνα με αυτό, το κράτος, δεν είναι ο μοναδικός και σημαντικός θεσμός που υπάρχει στις διεθνείς σχέσεις. Εταιρείες, άτομα, ενώσεις πολιτών και ΜΚΟ, μπορούν να επηρεάσουν τις διεθνείς εξελίξεις. Οι βασικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να δώσουν τάσεις για την εικόνα του κόσμου στο μέλλον, είναι το εμπόριο και η ανακατανομή ισχύος στο διεθνές σύστημα. Πώς δηλαδή αυτές οι ανισορροπίες εκδηλώνονται, και πού υπάρχουν ανισότητες.

Το διεθνές σύστημα, δεν υπήρξε ποτέ επίπεδο. Στις σταθερές του μέρες, ένα σύστημα παρουσιάζει μεγαλύτερες συγκλίσεις και λιγότερες αποκλίσεις. Σε ένα διεθνές σύστημα που κυριαρχεί η ανισότητα και όχι η εξίσωση, τότε τα μερίδια ισχύος (σε κάθε τομέα της πολιτικής και οικονομικής δραστηριότητας) έχουν μπει στη φάση της ανακατανομής. Στόχος των κρατών, όπως και κάθε άλλου οργανισμού, είναι η συσσώρευση ισχύος. Όση περισσότερη είναι η σχετική ισχύς, τόσο πιο κοντά βρίσκεται ένας οργανισμός, στην απόλυτη ισχύ. Τα συγκριτικά αυτά κέρδη, από τα οποία προέρχονται τα απόλυτα, δεν θα ήταν δυνατό να προκύψουν σε έναν επίπεδο κόσμο. Τα κέρδη (και επομένως οι ζημιές) προκύπτουν από τις διακυμάνσεις.

Στη Φυσική, μια μπάλα, μπορεί σε ένα τελείως λείο επίπεδο (θεωρητικά μόνο) να κυλάει με σταθερή ταχύτητα καθώς μηδενίζεται (πάλι θεωρητικά) η επιρροή της τριβής. Αν μπορούσαμε να κάνουμε αναγωγή στο περιβόητο έργο του Φράνσις Φουκουγιάμα, «Το τέλος της Ιστορίας», θα ανακαλύπταμε πως ισχυρίζεται-προτείνει, έναν κόσμο που έφτασε σε ένα σημείο μη περαιτέρω εξέλιξης. Η ιστορική εξέλιξη, μπορεί να μελετηθεί με βάση τις τρείς κύριες σχολές ερμηνείας. Πρώτον, με βάση τις γραμμικές εξελίξεις. Δηλαδή, η ιστορία, παρουσιάζει μια πρόοδο (απο τροφοσυλλέκτης ο άνθρωπος, έφτασε να χειρίζεται μηχανές). Δεύτερον, με βάση τις κυκλικές εξελίξεις. Σύμφωνα με αυτήν τη σχολή σκέψης, οι εξελίξεις λαμβάνουν χώρα ως επαναλαμβανόμενες.

Σε αυτήν τη σχολή σκέψης, ανήκουν αρκετοί στοχαστές του Πραγματισμού, από τον Θουκυδίδη, μέχρι και τον Χανς Μόργκενθω. Η τρίτη προσέγγιση, αφορά ουσιαστικά, το άθροισμα των δύο παραπάνω προσεγγίσεων. Πρόκειται για την σπειροειδή προσέγγιση της Ιστορίας, θεμελιωτής της οποίας, υπήρξε ο Σπένγκλερ. Σύμφωνα με αυτήν, η ιστορική εξέλιξη, πορεύεται όπως το σπιράλ των παλιών τηλεφώνων. Έτσι, υπάρχουν φαινόμενα τα οποία επαναλαμβάνονται, με διαφορετικά όμως μέσα. Παράδείγματος χάριν, ο πόλεμος, συνεχίζει να υπάρχει στις διεθνείς υποθέσεις ως τρόπος επίλυσης των διαφορών μεταξύ των κρατών.

Η εξέλιξη των μορφών του πολέμου όμως, αναγκάζουν τα κράτη να πολεμούν αρκετά διαφορετικά. Ένας νομισματικός πόλεμος που διεξάγεται στα πλαίσια του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού συστήματος, μπορεί να χαρακτηριστεί σαν «κρίση» αν δεν έχει γίνει αντιληπτή η εξέλιξη των μέσων με τα οποία διεξάγονται οι «εχθροπραξίες». Γιατί όμως όλα τα παραπάνω έχουν αξία; Αν έχουν, ποιά είναι η σχέση τους με τη συμφωνία TΡPμεταξύ ΗΠΑ και άλλων 11 κρατών; Το πιο σημαντικό, πώς τελικά οφείλουμε να κοιτάμε τις διεθνείς σχέσεις, τόσο σαν πεδίο μελέτης όσο και σαν πολιτική πρακτική;

Γεωπολιτική: Η παλαιά των ημερών

Ο χρόνος, είναι ο παραονομαστής για οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο. Όλα, συμβαίνουν κάπου και κάποτε. Η σχέση μεταξύ τόπου και χρόνου και ενός γεγονότος πολιτικής σημασίας, μπορεί να ερμηνευθεί από την Γεωπολιτική. Τί είναι η Γεωπολιτική; Ο Ιωάννης Μάζης, στην ιστοσελίδα του, παραθέτει τους εξέχοντες ορισμούς που έχουν δοθεί κατά καιρούς. Ανάμεσα σε αυτές, μπορούμε να παραθέσουμε τον ορισμό του Ladis Kristofο οποίος γράφει: «Ο σύγχρονος θεωρητικός της Γεωπολιτικής δεν επισκοπεί το γεωγραφικό χάρτη της Γης για να δει τι μας υπαγορεύει η φύση να κάνουμε, αλλά τι μας συμβουλεύει η φύση να κάνουμε με δεδομένες τις προτιμήσεις μας». (1)

Ο ορισμός, πέραν της καλής πρόσβασης που προσφέρει στην κατανόηση, οφείλει να είναι και ανθεκτικός στην κριτική που του ασκείται. Η Γεωπολιτική, επικρίθηκε και συνεχίζει να επικρίνεται σαν ερευνητικό πεδίο για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος, αφορά το υποτιθέμενο μονήρες και μονοδιάστατο περιεχόμενό της. Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο κατακρίνεται, είναι γιατί ταυτίστηκε με Παγκόσμιους Πολέμους. Η πρώτη μορφή κριτικής, καταρρέει από τον παραπάνω ορισμό καθώς ο Kristof, θέτει τα όρια της Γεωπολιτικής καθιστώντας την έρευνα με άξονα αυτή, συμπληρωματική. Τα εξαγόμενα της έρευνας, χρησιμεύουν συμπληρωματικά στον λήπτη αποφάσεων. Η δεύτερη μορφή κριτικής που δέχεται η Γεωπολιτική, για λόγους συντομίας, μπορεί να αντιμετωπίστεί από τα λόγια ενός σημαντικού θεωρητικού των Διεθνών Σχέσεων, τον Robert Gilpin. Για την κριτική που δέχεται ο Πραγματισμός σαν θεωρητικό υπόδειγμα, ο Robert Giplin, στο έργο του «Παγκόσμια Πολιτική Οικονομία – Η διεθνής οικονομική τάξη» αναφέρει μέσα από μια παραβολή: « Ο ρεαλιστής που διαγιγνώσκει την ασθένεια της ανθρώπινης κατάστασης δεν επιδοκιμάζει αυτό που διαπιστώνει, όπως δεν επιδοκιμάζει ο γιατρός την ασθένεια που ανακαλύπτει σε έναν άνθρωπο». (2)

Δεν ορίζει δηλαδή το «σφάλμα» το μέσο υλοποίησης μιας απόφασης. Το «σφάλμα», ορίζεται από τον σκοπό. Οι δύο αυτές μορφές κριτικής, συνιστούν και το λόγο για τον οποίον η έννοια της Γεωπολιτικής στιγματίστηκε. Μεγάλα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, άρχισαν να δίνουν περισσότερη έμφαση σε θεωρητικά υποδείγματα που άφηναν εκτός της ερευνητικής τους πρότασης την Γεωπολιτική. Παρόλα αυτά, ακόμη και να αποκλειστεί μια σημαντική παράμετρος, δε σημαίνει πως αυτή, παύει να έχει την ανάλογη της βαρύτητάς της, επιρροή. Το ο,τι αγνοείτε τον κίνδυνο σε ένα ρίσκο σας, δε σημαίνει πως αυτός, παύει να υπάρχει.

Ο Ψυχρός Πόλεμος, χωρίς την ερευνητική αξία της Γεωπολιτικής, πολύ απλά, δε γίνεται να μελετηθεί. Οι μεγαλύτερες εξελίξεις μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, ορίστηκαν από αποφάσεις που πάρθηκαν με γνώμονα γεωστρατηγικά συμφέροντα. Η δημιουργία του Συμφώνου της Βαρσοβίας, η αντίστοιχη του Βορειοαταλνατικού Συμφώνου καθώς και το ίδιο το Τείχος του Βερολίνου, αφορούν αποφάσεις που πάρθηκαν με γνώμονα «συμβουλές» της Γεωπολιτικής. Η ίδια η δημιουργία της Ε.Ε, είχε επίσης να εξυπηρετήσει γεωστρατηγικά συμφέροντα. Η Συμφωνία του Μπρέττον Γούντς, με την οποία δημιουργήθηκε η παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα, όπως περίπου τη βιώνουμε, εξυπηρετούσε επίσης γεωστρατηγικά συμφέροντα.

Δραστηριότητες σημαντικές για τη συντήρηση ή την αναθεώρηση ισορροπιών ισχύος, όπως είναι οι εμπορικές πολιτικές των κρατών, εξαρτώνται άμεσα από τη σύλληψη γεωπολιτικών παραμέτρων. Η σημερινή κατάσταση του πλανήτη, με τις πάμπολλες και πολύπλευρες κρίσεις να λαμβάνουν χώρα σε κάθε περιφέρειά του, δε γίνεται να ερμηνευθούν χωρίς τη σημαντική συνέργεια της Γεωπολιτικής. Όσο τα γεγονότα και οι εξελίξεις λαμβάνουν χώρα «κάπου» και «κάποτε», η Γεωπολιτική θα παραμένει μία από τις πιο αξιόπιστες «συμβούλους» των ληπτών απόφασης.

Ο μετα-ψυχροπολεμικός κόσμος, ή αλλιώς, από την άπνοια στην καταιγίδα

Έργα σαν αυτά του Kaplan, «Η Εκδίκηση της Γεωγραφίας» αλλά και αρκετά παλαιότερα όπως αυτά του John Mearsheimer περί «Επιστροφής στο Μέλλον», αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, εφιστούσαν την προσοχή στα κράτη που είχαν αρχίσει να θεωρούν τα οράματα και τις «νέες τάξεις πραγμάτων» που θα συνοδεύονταν από αφθονία, ευημερία και το ουσιαστικό τέλος της Ιστορίας, όχι μόνο ευκταία, αλλά και εφικτά. Ξεφεύγοντας από το πολλές φορές, αποστειρωμένο, ακαδημαϊκό περιβάλλον, ένα θεωρητικό υπόδειγμα, μπορεί να κριθεί πάνω στην όποια αξία έχει στη λήψη αποφάσεων.

Ποιά πολιτική μπορεί δηλαδή μπορεί να παράξει και ποιό είναι τελικά, το αποτέλεσμα αυτής. Τεράστια σε εύρος και βάθος fora, δημιουργήθηκαν πάνω στην πίστη οτι η πολυμερής και δημόσια διπλωματία, που θα στηρίζονταν στην αρχή της καλής πίστης, στην αρχή των αμοιβαίων κερδών και στην αρχή της διαφάνειας, θα εξυπηρετούσαν τα οράματα τόσο των ισχυρών κρατών, όσο και των ανίσχυρων. To win-win θα μπορούσε να είναι μέσο και κατάληξη. Οι ανισότητες, παρά τα όσα υποστηρίζονταν, μεγάλωσαν. Τα «πρότυπα» και «τίγρεις» της Ασίας που υπήρξαν μαζί με την Ε.Ε, τα δύο ισχυρά επιχειρήματα αυτού του κόσμου, απέδειξαν το πόσο ευάλωτα ήταν, από τα έτη 1997-1998 στην πρώτη περίπτωση και από το 2009 μέχρι και σήμερα, στη δεύτερη.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, δεν έχει ακόμη καταφέρει να αποδείξει αν επιθυμεί πράγματι την φιλελευθεροποίηση του διεθνούς εμπορίου, ή αν επιθυμεί την a la carte χρήση νεοπροστατευτικών πολιτικών. Στη λήψη αποφάσεων, όσοι περισσότεροι είναι οι συμμετέχοντες, τόσο δυσκολότερες (και αργοπορημένες) είναι οι αποφάσεις. Ατελείωτοι Γύροι διαπραγματεύσεων στον Π.Ο.Ε, ατελείωτες και χρονοβόρες γραφειοκρατικές εξελίξεις στην Ε.Ε, δημιουργίες «κλικών» εντός των οργανισμών, επιβολή συμφερόντων έναντι «εταίρων», συνοψίζουν την εικόνα δύο οργανισμών προτύπων για όσα θεωρήθηκαν εφικτά να επιτευχθούν.

Η 11η Σεπτεμβρίου, η παγκόσμια οικονομική ύφεση πρίν το «σκάσιμο» της Lehman Brothers το 2008 και την «κεϋνσιανή» λύση που έλαβε χώρα, μέχρι και την κρίση της Ευρωζώνης, όχι μόνο απέδειξαν πως τα ευφάνταστα «τέλη της Ιστορίας» δεν μπορούσαν να σταθούν σε καμία πτυχή της πραγματικότητας, αλλά τεκμηρίωσαν πως η Ιστορία, πάντα έχει κάτι να πει. Θεσμοί σαν το πρώην G-8 (νυν G-7) και το G-20, αποδεικνύουν οτι οι ισχυρές χώρες, επιθυμούν πιο ευέλικτα μοντέλα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και δεν μπορούν να ανέχονται να βλέπουν τον Πασκάλ Λαμύ, να ομολογεί την αποτυχία πολύωρων διαπραγματεύσεων να καταλήγουν σε παταγώδη αποτυχία.

Επομένως, μετά την άγνοια της Γεωπολιτικής (ή και περιφρόνησή της) παρατηρείται μια αντίστοιχη περιφρόνηση σε άλλη μια «αρχαία τέχνη» που είναι αυτή που σήμερα λέγεται Λήψη Αποφάσεων. Σαφώς και υπάρχει μια τραγική ειρωνεία, καθώς ο κόσμος που ήρθε προς ανατολή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στηρίχθηκε εν πολλοίς, στην ίδια τη Διοικητική Επιστήμη, τα μοντέλα που εφαρμόστηκαν, στηρίχθηκαν κυρίως στην τέχνη και επιστήμη της Λήψης Αποφάσεων. Ο κόσμος αυτός, ήθελε να στηριχθεί πάνω στην αποδοτικότητα (και παραγωγικότητα) και οδηγήθηκε στην διαιώνιση προβλημάτων, λόγω αδράνειας.

Οι εξελίξεις που αφορούν το TΡP, το TTIP και το TISA, επικολλούνται σε αυτές τις δύο πτυχές. Στη Γεωπολιτική και στην Λήψη Αποφάσεων. Όπως θα δούμε παρακάτω, μπορεί τα όποια κείμενα ολοκληρωθούν και υπογραφούν, να αφορούν εμπορικές πολιτικές, όμως υπακούουν σε αρχές που ορίζονται τόσο από τη Γεωπολιτική, όσο και από την Λήψη Αποφάσεων. Τα κενά που άφησαν οι λάθος προσλήψεις των νεο-λειτουργικών και πλουραλιστικών θεωρητικών υποδειγμάτων, έρχονται να τα καλύψουν συμφωνίες οι οποίες είναι στηριγμένες στη Γεωπολιτική και στην προσπάθεια για πιο ευέλικτα σχήματα διαπραγματεύσεων με τη βοήθεια ενός πολύ σαφούς (από όσα ξέρουμε) Εμπορικού Δικαίου. Αυτές οι πτυχές, συνιστούν τον αριθμητή. Ο παρονομαστής, είναι η ουσιαστική αποδυνάμωση του θεσμού του έθνους-κράτους σε βαθμό που θα αποτελέσει ιστορικό χαμηλό της δυναμικής του.

Η γεωπολιτική ανάγνωση της Συμφωνίας ΤΤΡ

Το ΤΡΡ, εδώ θα εξεταστεί με βάση τις γεωστρατηγικές επιταγές τόσο των ΗΠΑ, όσο και των άλλων 11 κρατών, που υπέγραψαν κατ’ αρχήν, αυτή τη συμφωνία. Η Ουάσινγκτον, μολονότι είναι μια δύναμη για την οποία γράφονται ήδη οι «επικήδειοι» περί τέλματος χωρίς γυρισμού, ακόμη, δεν έχουν δημιουργήσει τον δικό τους «αιώνα». Αυτό συνεπάγεται πως, οι ΗΠΑ είναι ακόμη «νεαρές» στις διεθνείς υποθέσεις, όσο και αν ο χρόνος σαν «μονάδα μέτρησης», έχει αλλάξει δεδομένης της επανάστασης στην τεχνολογία που έφερε ελαχιστοποίηση και μηδενισμό των αποστάσεων και των επικοινωνιών, αντίστοιχα. Από το 1991, οι ΗΠΑ έμειναν να απολαμβάνουν την πρωτοκαθεδρία ισχύος στις διεθνείς υποθέσεις.

Την επομένη της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, ο κόσμος που περιέβαλε τις ΗΠΑ, ήταν ένας κόσμος που είτε δεν τις απειλούσε, (Ε.Ε, Αυστραλία, Ιαπωνία κτλ) είτε δεν είχε την ικανότητα να τις απειλήσει (Ρωσική Ομοσπονδία, Κίνα, Ινδία κτλ) ή και ακόμη, χρειαζόταν ηγεσία και υποστήριξη προκειμένου να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα (μετακομμουνιστικά καθεστώτα και εισδοχή τους στον δυτικό κόσμο, διάσπαση/δημιουργία νέων κρατών, απελευθερωτικά κινήματα, κτλ).

Oκόσμοςμετά την 11η Σεπτεμβρίου, έχει αλλάξει δραματικά. Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, είχε ήδη κηρυχθεί από πλευράς ΗΠΑ από την εποχή Κλίντον. Ταυτόχρονα με την απειλή της τρομοκρατίας, η Δύση προσπαθούσε να ανασυγκροτήσει τον πρώην σοβιετικό κόσμο και να τον μετατρέψει σε λειτουργικό μέρος της διεθνούς οικονομίας. Παράλληλα με τη μέριμνα για την ασφάλεια έναντι της τρομοκρατίας, από το 1992, παρατηρείται μια ολοένα και εντονότερη προσπάθεια από πλευράς των ΗΠΑ για τη δημιουργία ενός οικονομικού μοντέλου που θα διασφαλίζει τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Οι τρεις στόχοι που εξασφαλίζονται με την επικράτηση του οικονομικού μοντέλου των ΗΠΑ, είναι τα εξής:

1. Οι εμπορικοί κανόνες της διεθνούς εμπορικής δραστηριότητας, θα έχουν χαραχθεί από την Ουάσινγκτον. Σε συνδυασμό με την προστασία του δολαρίου έτσι ώστε να παραμείνει το κύριο νόμισμα των διεθνών συναλλαγών, οι ΗΠΑ θα έχουν την πρωτοκαθεδρία

2. Η διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας αυτής (σ.σ δημιουργία του διεθνούς εμπορικού πλαισίου) εξασφαλίζει στις ΗΠΑ τον έλεγχο των θαλασσίων οδών.

3. Το οικονομικό status quo, ενισχύει επίσης αυτό που οι Nyeκαι Keohane ονομάζουν «ήπια ισχύς». Ένα οικονομικό σύστημα, δεν επηρεάζει μόνο το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, επηρεάζει επίσης και τα καταναλωτικά πρότυπα των ανθρώπων. Τα τελευταία με τη σειρά τους, διαμορφώνουν στάσεις ζωής, πεποιθήσεις κτλ.

Συμφωνία με νατοϊκή λογική

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η δομή των σύγχρονων θεσμών (π.χ Π.Ο.Ε) σε συνδυασμό με την εμφάνιση των λεγόμενων αναδυόμενων αγορών, δημιούργησαν στις ΗΠΑ αρκετούς προβληματισμούς για το μέλλον της πρωτοκαθεδρίας της Ουάσινγκτον στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις και ευρύτερα, σε κάθε πτυχή των διεθνών της υποθέσεων. Οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις, μολονότι έδιναν αρκετές λύσεις συναίνεσης στο παρελθόν, με την ανάδυση νέων ισχυρών οικονομιών όπως της Κίνας και της Ινδίας, σε συνδυασμό με τη δυναμική επιστροφή της Ρωσίας μετά το 2000, οι ΗΠΑ φαίνεται πως στρέφονται πλέον στη δημιουργία εμπορικών συμφωνιών με συγκεκριμένες χώρες που έχουν σημαντική γεωγραφική θέση.

Για να αντιληφθούμε την γεωπολιτική λογική που διέπει τη Συμφωνία ΤΡΡ, από την πλευρά των ΗΠΑ, είναι χρήσιμο να συμβουλευτούμε το χάρτη ξεκινώντας από τη θέαση αυτού, από τη δυτική πλευρά των ΗΠΑ. Κάθε χώρα που είναι μέλος αυτής της εμπορικής συμφωνίας, πληρεί κάποιες προδιαγραφές που είναι ενδεικτικές για τον ευρύτερο στόχο που καλείται να πετύχει η Συμφωνία ΤΡΡ. (3)

Πρώτη μέριμνα των ΗΠΑ, είναι η ανασυγκρότηση της Αμερικανικής Ηπείρου. Από την εποχή που οι ΗΠΑ ακολουθούσαν το Δόγμα Μονρό, επιθυμούν να διατηρήσου το πλεονέκτημα της εξαιρετικής τους γεωγραφικής θέσης. Ο έλεγχος των δύο ωκεανών, που εξασφαλίζει το απρόσβλητο για τις ΗΠΑ, δεν μπορεί να αγνοηθεί ως βασικός συντελεστής χάραξης της Συμφωνίας ΤΡΡ.

Από την Αλάσκα, μέχρι και το Μεξικό (συμπεριλαμβάνονται ο Καναδάς και οι ΗΠΑ) παρατηρούμε μια τεράστια ακτογραμμή που έχει μέτωπο στον Ειρηνικό Ωκεανό. Τα πάγια συμφέροντα των ΗΠΑ στη διώρυγα του Παναμά, που κρατά την Αμερικανική Ήπειρο, τεχνητά διαμπερή, κατοχυρώνονται όχι μόνο μέσα από τη συμμετοχή του Μεξικό στο ΤΡΡ αλλά και από τη συμμετοχή του Περού και της Χιλής. Οι δύο χώρες της Νότιας Αμερικής, συμπληρώνουν την προαναφερθείσα ακτογραμμή που ξεκινά απο την Αλάσκα και τελικά φτάνει, στη Γη του Πυρός.

Η προσπάθεια ελέγχου του Ειρηνικού Ωκεανού από την πλευρά της Ουάσινγκτον, ξεκινά από την ίδια την Αμερικανική Ήπειρο. Oεμπορικός έλεγχος όλης αυτής της θαλάσσιας περιοχής, προϋποθέτει την ενεργοποίηση του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού το οποίο θα ενισχύσει την παρουσία του. Παρατηρώντας δυτικότερα, η Νέα Ζηλαδία και η Αυστραλία, αποτελούν τι χώρες «κλειδιά» για τον έλεγχο του Ειρηνικού Ωκεανού. Δεν πρέπει να λησμονούμε πως οι δύο αυτές χώρες που σε μεγάλο βαθμό ταυτίζονται με τη νησιωτική Ήπειρο της Ωκεανίας, υπήρξαν (και συνεχίζουν να είναι) σημαντικές χώρες για το ΝΑΤΟ.

Το Μπρουνέϊ, η Μαλαισία, η Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ, συμμετέχουν επίσης στην εμπορική αυτή Συμφωνία. Το νησιωτικό σύμπλεγμα της Ινδονησίας, είναι ένα από τα σημεία του έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Ο εμπορικός έλεγχος μέσα από αυτές τις τρείς χώρες, εξασφαλίζει στις ΗΠΑ μια ισχυρή παρουσία στη Νότια Σινική Θάλασσα, γεγονός που δεν μπορεί να αγνοηθεί από την Κίνα που θεωρεί οτι απειλείται η επιρροή της στην περιοχή που προσπαθεί να φέρει υπό το δικό της έλεγχο. Η Σιγκαπούρη, είναι ένα πολύ σημαντικό χρηματοπιστωτικό κέντρο και εμπορικός κόμβος της ευρύτερης περιοχής. Συνυπολογίζοντας το ζήτημα της Ταϊβάν και τις πρόσφατες εντάσεις που προκάλεσε στην Κίνα η φερόμενη πώληση όπλων από τις ΗΠΑ στην Ταϊβάν, η Σινική Θάλασσα μετατρέπεται σε υπο-περιοχή που συντηρεί αρκετές προδιαγραφές για επεισόδια μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, έστω δι’ αντιπροσώπων. (4)

Τέλος, τoκράτος που ολοκληρώνει τη Συμφωνία ΤΡΡ είναι η Ιαπωνία η οποία έχει συνοριακές διαφορές με την Κίνα, θεωρώντας πως η Κίνα, ασκεί μια επιθετική πολιτική στην περιοχή της Ανατολικής Ασίας που πρέπει να τεθεί υπό ανάσχεση.

ΤΡΡ: Τα κριτήρια των ΗΠΑ για τις χώρες της Ανατολικής Ασίας που θα συμμετέχουν στο ΤΡΡ και τα χαρακτηριστικά τους

Η γεωγραφία, όπως είπαμε παραπάνω, βοηθά τα κράτη να επιλέξουν τις πολιτικές που θα ακολουθήσουν. Είτε μέσα από περιορισμούς, είτε μέσα από ευκαιρίες, η γεωπολιτική δεν μπορεί να αγνοηθεί ως παράμετρος απόφασης. Σε μια εμπορική συμφωνία όμως όπως είναι αυτή του ΤΡΡ, οι ΗΠΑ συνυπολόγισαν κι άλλες παραμέτρους. Η οικονομική πολιτική των 5 κρατών της Ανατολικής Ασίας και οι σχέσεις τους με την Κίνα, αποτέλεσαν τα δύο κύρια κριτήρια που συμπληρώνουν την παράμετρο της γεωγραφικής τους θέσης. Με άλλα λόγια, οι λόγοι εκείνοι που εξηγούν γιατί μετέχει το μικρό Μπρουνέϊ σε μια τόσο σημαντική εμπορική συμφωνία και δε μετέχουν οι Φιλιππίνες ή η Ταϊλάνδη, που έχουν εξίσου σημαντικές γεωγραφικές θέσεις.

Μπρουνέϊ: Ένα μικρό κρατίδιο, με μεγάλη σημασία

Μια ματιά στους δείκτες του μικρού αυτού κρατιδίου, μπορούν να αιτιολογήσουν τη σύμπραξή του στη Συμφωνία ΤPΡ. Moλονότι κάποιοι τομείς που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας από το κράτος, δεν είναι ανοικτοί για ξένες επενδύσεις, το Μπρουνέϊ, παρουσίαζει ένα εντυπωσιακό για την περιοχή, ποσοστό ελέυθερου εμπορίου που αγγίζει το 82%.Παρόλο που κατέχει τη 10η θέση (ανάμεσα σε 42 χώρες) στην Ασία αναφορικά με την ελευθερία της οικονομικής δραστηριότητας, γίνεται περαιτέρω προσπάθεια για μείωση του ρόλου του κράτους στον τομέα ενέργειας και στον τομέα των τραπεζών.

Ο Σουλτάνος, είναι ταυτόχρονα ο πρωθυπουργός, ο υπουργός άμυνας και ο υπουργός οικονομικών της χώρας. Η ατομική ιδιοκτησία και τα ατομικά δικαιώματα, παρουσιάζουν προβλήματα και η απονομή δικαιοσύνης με τον ισλαμικό νόμο, έχει κερδίσει αρκετούς υποστηρικτές. Παρόλα αυτά, τα έσοδα του μικρού κρατιδίου, προέρχονται κατά 90% από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. (5)

Σιγκαπούρη: Ένα χρηματοπιστωτικό κέντρο

HΣιγκαπούρη, είναι από τις χώρες που έχουν ακολουθήσει εδώ και αρκετά χρόνια το οικονομικό μοντέλο της Δύσης. Την τελευταία πενταετία, η Σιγκαπούρη έχει να επιδείξει μεγάλες επιδόσεις. Σε αυτές, μπορούμε να εντάξουμε και την αρμονική άυξηση του ΑΕΠ με το αντίστοιχο κατά κεφαλήν. Το 2010, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη Σιγκαπούρη, ανήλθε στα 46.583 $ ενώ το αντίστοιχο του 2014, ανήλθε στα 56.411 $. Ομοίως το ΑΕΠ. Το 2010 ανήλθε στα 237 δις $ και το 2014 στα 309 δις $. Η ισορροπία μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών, είναι αξιοθαύμαστη για ένα κράτος που έχει πληθυσμό, λιγότερο από 6 εκ. κατοίκους. (6)

Βιετνάμ: Η νέα τίγρης της Ασίας

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η οικονομική ιστορία του Βιετνάμ (οι τελευταίες τρεις δεκαετίες αυτής) αποτελούν μια αξιοθαύμαστη ιστορία επιτυχίας. Από το 1986 και μετά, έλαβαν χώρα στο Βιετνάμ σαρωτικές μεταρρυθμίσεις. Με αυτόν τον τρόπο, ο μέσος κάτοικος του Βιετνάμ, έχει σήμερα αγοραστική δυνατότητα κατά 20 φορές μεγαλύτερη από αυτήν που διέθετε πριν αυτές τις μεταρρυθμίσεις. Σήμερα, το Βιετνάμ προσπαθεί να μειώσει περισσότερο τη φτώχεια και να εντάξει τις διάφορες μεινότητες στην οικονομική ζωή της χώρας. Οι ρυθμοί ανάπτυξης του Βιετνάμ, κυμάνθηκαν στο πρώτο μισό του 2015 στο 6.4%.

Η κυβέρνηση της χώρας, μολονότι έχει ακόμη πολλά προβλήματα να λύσει, έχει θέσει μια δεκαετή στρατηγική (Στρατηγική Κοινωνικο-Οικονομικής Ανάπτυξης 2011-2020) στην οποία έχει εντάξει στόχους της βελτίωσης του ανθρώπινου δυναμικού της, της μείωσης της φτώχειας, της δημιουργίας ενός σύγχρονου συστήματος υγείας και της περαιτέρω μείωσης των εμποδίων για τις Ξένες Άμεσες Επενδύσεις που μπορούν να δραστηριοποιηθούν στη χώρα. (7)

Μαλαισία: Το κέντρο της Νοτιο-ανατολικής Ασίας.

Όπως και τα πραναφερθέντα κράτη που ανήκουν στο ευρύτερο νησιωτικό σύμπλεγμα της Ινδονησίας, η συμμετοχή της Μαλαισίας στη 12μελή Συμφωνία ΤPΡ, είναι κρίσιμη για την επιτυχία του συνολικού εγχειρήματος. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας, ανέρχεται στα 11,000 $ και ακολουθεί σε πλούτο την Σιγκαπούρη και το Μπρουνέϊ. H πολιτική κατάσταση στη Μαλαισία, είναι και η Αχίλλειος πτέρνα της. Η κυβέρνηση προάγει σε μεγάλο βαθμό τον λεγόμενο καπιταλισμό της ευνοιοκρατίας και μεροληπτεί εις βάρος ευπαθών στρωμάτων της Μαλαισιανής κοινωνίας. (8) Ωστόσο, η χώρα προσβλέπει σε ισχυρά οφέλη από τη σύνδεσή της στη Συμφωνία ΤPΡ.

Iαπωνία: Το οικονομικό θαύμα της Ασίας που το Τόκυο επιθυμεί να επαναλάβει

Η ιαπωνέζικη κοινωνία, ζει στην κυριολεξία σε τρεις διαφορετικές περιόδους ταυτόχρονα. Η ιστορική χώρα της Άπω Ανατολής, ήταν για πολλούς κατά τη δεκαετία του 1990’ , η χώρα εκείνη που θα αποτελούσε απειλή για την κυριαρχία των ΗΠΑ στις διεθνείς υποθέσεις. Η υπερεκτίμηση των ιαπωνέζικων δυνατοτήτων εκείνη τη δεκαετία, σηματοδοτεί (τουλάχιστον) τη δυναμική του πιο πυκνοκατοικημένου νησιού στον κόσμο (τηρουμένων των αναλογιών της έκτασης). Η οικονομική εξειδίκευση που πέτυχε η Ιαπωνία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η ταχύτατη προσαρμογή της στο δυτικό οικονομικό μοντέλο που δημιουργήθηκε εκείνα τα χρόνια, την κατέστησαν χώρα ταυτισμένη με την εξαγωγή προϊόντων τεχνολογίας αιχμής και εντάσεως κεφαλαίου.

Σήμερα, τα πράγματα δεν είναι τόσο καλά για την οικονομία της Ιαπωνίας που από το 2010 μέχρι σήμερα, παρατηρείται μια συρρίκνωση της οικονομικής της δραστηριότητας. Σημαντικό ρόλο σε αυτήν τη συρρίκνωση, διαδραμάτισε η ραγδαία άνοδος τόσο της Κίνας, όσο και της Ινδίας που κατάφεραν να εξάγουν υψηλή τεχνολογία σε χαμηλότερες τιμές. Από 43,000 $ που μπορούσε να έχει στη διάθεσή του ο μέσος Ιάπωνας το 2010, σήμερα, οι ενιαύσιοι μισθοί του δεν ξεπερνούν τα 37.000 $. Η καθοδική πορεία του ΑΕΠ της Ιαπωνίας, είναι επίσης γεγονός. Το 2010 η χώρα παρουσίαζε ΑΕΠ της τάξης των 5,509 τρισεκατομμυρίων $. Σήμερα, το ΑΕΠ είναι μικρότερο από το αντίστοιχο του 2010 κατά –περίπου- 900 δις $. Παρόλα αυτά, οι κυβερνητικές πολιτικές της Ιαπωνίας σε θέματα απασχόλησης και εργασίας, έχουν διατηρήσει σε χαμηλά ποσοστά την αναεργία, αναλογικά με τα προβλήματα οικονομικής δυσπραγίας που παρουσίαζει το Τόκυο (3,6% ανεργία). (9)

Σε συνδυασμό με το τεράστιο εξωτερικό χρέος που έχει η Ιαπωνία και την επιθετικότητα της Κίνας, η Ιαπωνία έχει κάθε λόγο να συμμετέχει σε αμερικανικές πρωτοβουλίες –ανασχετικού τύπου προς την Κίνα- που αφορούν την περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού.

Οι σχέσεις των πέντε χωρών της Ανατολικής Ασίας με την Κίνα

Εκτός από την Ιαπωνία, οι υπόλοιπες χώρες (Σιγκαπούρη, Μπρουνέϊ, Μαλαισία και Βιετνάμ) ανήκουν στη Ζώνη Ελευθέρου Εμπορίου ΑSEAN της οποίας ισχυρός παράγοντας είναι η Κίνα. Ωστόσο, τα περισσότερα κράτη της περιοχής της Ανατολικής Ασίας, έχουν διατυπώσει της επιφυλάξεις και τους φόβους τους για την ολοένα και αυξανόμενη κινεζική επιρροή στην ευρύτερη περιφέρεια. Όπως συμβαίναι και αλλού στον κόσμο, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των κρατών είναι σημαντικές αλλά οι διαφορές τους, ακόμη σημαντικότερες. Ισχυρό παράδειγμα στην περιοχή, αποτελούν οι σημαντικοί εμπορικοί δεσμοί μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας, που πλαισιώνονται όμως από σημαντικές εδαφικές διαφορές που προκαλούν εντάσεις στις διμερείς τους σχέσεις.

O Joshua Kurlantzick του Council on Foreign Relations (CFR) προβλέπεισεέκθεσή του πως οι σχέσεις μεταξύ Κίνας και Βιετνάμ πρόκειται να λάβουν εξαιρετικά εχθρικές διαστάσεις μέσα στους επόμενους 12-18 μήνες, κάτι που σημαίνει πως οι ΗΠΑ πρέπει να εξετάσουν την πιθανότητα εμπλοκής τους σε μια στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών. Η εικόνα των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, είναι τυπική (σε ένα βαθμό) για τις σχέσεις των χωρών της περιοχής με την Κίνα. Οικονομικά, έχουν ισχυρούς δεσμούς με το Πεκίνο και ταυτόχρονα εκδηλώνουν ανησυχία για την επιθετικότητα του Πεκίνου στην περιοχή. (10)

Το αντι-σινικό συναίσθημα αρκετών κυβερνήσεων στην περιοχή, δεν είναι το πρώτο κριτήριο των ΗΠΑ για το σχεδιασμό της Συμφωνίας ΤPΡ. Απόδειξη, αποτελεί πως οι Φιλιππίνες είναι το κράτος που έχει διατυπώσει τις μεγαλύτερες ανησυχίες στις ΗΠΑ αναφορικά με τον κινεζικό επεκτατισμό. Παρόλα αυτά, δε βρίσκονται εντός αυτής της Συμφωνίας. HΤαϊβάν, αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα. Η Ιαπωνία, είναι η χώρα που σε αυτήν την τεράστια θαλάσσια περιοχή, ανησυχεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα για την αυξανόμενη σινική επιρροή που θα έχει ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση του παραδοσιακού περιφερειακού ρόλου που διαδραματίζει εδώ και δεκαετίες το Τόκυο.

Τα νησιά Senkaku-Diaoyu, αποτελούν μια πολύ μεγάλη διασυνοριακή διαφορά μεταξύ των δύο χωρών. Δεδομένου του εμπορικού όγκου που μεταφέρεται δια θαλάσσης, η Συμφωνία ΤPΡ, μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας. Επομένως, η αμερικανική διαμεσολάβηση, γίνεται απαραίτητη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Για πολλούς αναλυτές στην Κίνα, η Συμφωνία ΤPΡ, αποτελεί το πρωτο δυναμικό στάδιο του αμερικανικού pivotστην Ασία, με στόχο τον εγκλωβισμό του Πεκίνου στον ίδιο του τον ζωτικό χώρο. Παρατηρώντας τον χάρτη αλλά και τις δηλώσεις αρκετών Αμερικανών αξιωματούχων που υποστηρίζουν οτι τα αμερικανικά οφέλη σε πρώτη φάση, θα είναι πολύ μικρότερα από ό,τι υπολογιζόταν κατά τον σχεδιασμό του ΤPΡ, δείχνουν πως το ΤPΡ, έχει πράγματι ως στόχο τον έλεγχο της κινεζικής επιρροής στον Ειρηνικό Ωκεανό. (11)

Το Rimland: Γιατί το ΤΤΡ δεν μπορεί να εξεταστεί χωρίς τον υπολογισμό της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης

Σύμφωνα με τον Καθηγητή του Yale που πέθανε το 1943, τον Nicholas Spykman, η γεωπολιτική αποτελεί την πιο σημαντική παράμετρο προκειμένου να υπολογίσει μια κυβέρνηση. Η γεωγραφία (συμπλήρωνε) μπορεί να διαμορφώσει τα συμφέροντα μιας χώρας για αιώνες. Στο έργο του, «Geography and Foreign Policy», ο Spykman αναφέρει, μεταξύ άλλων, πως το πιο σημαντικό στοιχείο ενός ισχυρού κράτους, είναι ο «η ύπαρξη ενός αποτελεσματικού συστήματος επικοινωνίας στο κέντρο, το οποίο απευθύνεται στην περιφέρεια (…) Το γεωπολιτικός στόχος των κρατών, είναι να στέκονται ικανά και να ασκούν αποτελεσματικό πολιτικό έλεγχο πάνω σε κάθε μεγάλη περιοχή (…) Κατά πάσα πιθανότητα, σε 50 χρόνια από τώρα, το κουαρτέτο των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου, θα αποτελείται από τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ινδία και την Ε.Σ.Σ.Δ ». (12)

Το 1942, και ενώ ο κόσμος βρισκόταν στην καρδιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Spykman έγραψε το έργο «America’s Strategy in World Politics». Στόχος του, όπως ο ίδιος έγραψε, ήταν να καταστεί δυνατόν για τις ΗΠΑ να σχεδιάσουν μια υψηλή στρατηγική για πόλεμο και για ειρήνη μέσα από τον συνυπολογισμό της γεωγραφικής του θέσης και της άσκησης πολιτικών ισχύος. Η σημερινή προσπάθεια των ΗΠΑ για ανάσχεση της κινεζικής περιφερειακής πολιτικής, εδράζεται σε πολλά σημεία στη σκέψη του Spykman, ο οποίος συνέδεε μια πιθανή αμερικανική στρατηγική διατλαντικού χαρακτήρα και αντίστοιχα, άλλη μια για την παρουσία της Ουάσινγκτον στον Ειρηνικό Ωκεανό. Για τον Spykman, η Ευρώπη, η Μέση Ανατολή και η Ασία, συνιστούν μία μεγάλη Ήπειρο, την Ευρασία. Η εσωτερική ζώνη αυτής της τεράστιας έκτασης (innerzone) διαθέτει όλα εκείνα τα στοιχεία (σε φυσικούς και ανθρώπινους πόρους) για να δημιουργηθεί μια πανίσχυρη πολεμική μηχανή. (13)

H στρατηγική των ΗΠΑ που αφορά το λεγόμενο Pivot στην Ασία, δεν μπορεί να εξεταστεί αναλυτικά αν δεν εξεταστούν –συμπληρωματικά ως προς αυτό το Pivot- η διατλαντική της πολιτική, αλλά και η αντίστοιχη μεσανατολική πολιτική. Συγκεκριμένα, ο Spykman στο έργο του αναφέρει πως : «Η εξισορρόπηση ισχύος στις θαλάσσιες ζώνες του Ατλαντικού και του Ειρηνικού, είναι το απόλυτο προαπαιτούμενο για την ανεξαρτησία του Νέου Κόσμου και την παρουσία της αμερικανικής ισχύος στις διεθνείς υποθέσεις. Δεν υπάρχει αποτελεσματική στρατηγική αμυντικού χαρακτήρα στις περιοχές των δύο ωκεανών. Η άμυνα σε ένα Ημισφαίριο, δεν συνιστά άμυνα, σε καμία περίπτωση.(…) Πρέπει να αποφευχθεί ο δυτικός εγκλωβισμός από τη Ρωσία ή την Κίνα στην περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού (…) Η Κίνα, πρόκειται να αποκτήσει χαρακτηριστικά μεγάλης χερσαίας δύναμης. Η έκτασή της, η γεωγραφική της θέση, οι φυσικοί και ανθρώπινοι πόροι της, θα αναγκάσουν τις ΗΠΑ να συμμαχήσουν με την Ιαπωνία για να δημιουργηθεί ισορροπία στην Ασία (…) Oμεταπολεμικός κόσμος, δε θα διαφέρει από αυτόν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ΗΠΑ θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν την παρουσία τους στην Ευρώπη και στην Ασία». (14)

Η σχεδόν αποκαλυπτική ανάλυση του Spykman, μπορεί να αποτυπωθεί στον παρακάτω χάρτη. Με τα σημερινά δεδομένα, μπορούμε πιο εύκολα να κατανοήσουμε την αμερικανική πολιτική τόσο στην Ασία, (μέρος της οποίας είναι το ΤPΡ) όσο και στις περιοχές της Ευρώπης και της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής. (15)

Μέσα από αυτόν τον χάρτη, φαίνεται η σπουδαιότητα της πρόσφατης συμφωνίας των ΗΠΑ με το Ιράν, το οποίο κατέχει τη θέση κλειδί ανάμεσα στο δυτικό άκρο (Ιβηρική Χερσόνησος) και στη Βόρεια Κίνα. Παράλληλα, μπορούμε να αντιληφθούμε τη σπουδαιότητα της έκβασης του ζητήματος της Ουκρανίας, μέρος της οποίας (όπως και του Ιράν) βρίσκεται όχι μόνο στo Rimland του Spykman, αλλά και στην «Καρδιά» τουMackinder. Επιπρόσθετα, ο έλεγχος μιας περιοχής πλούσιας σε φυσικούς πόρους, που βρίσκεται γεωγραφικά ανατολικά της Ελλάδας, αποτελεί μαζί με την περιοχή του Καυκάσου και της Μαύρης Θάλασσας, είναι κρίσιμης σημασίας για το αμερικανικό Pivotστην Ασία, κοιτώντας τον χάρτη από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Συρία, Ουκρανία, Ιράν, Ινδία, αποτελούν τα critical points για τις ΗΠΑ, έτσι ώστε η προσπάθεια περιορισμού της κινεζικής επιρροής από την πλευρά του Ειρηνικού, να είναι αποτελεσματική.

Όπως δηλαδή, ανέφερε ο Spykman. Η Ευρώπη, δεν μπορεί να αγνοηθεί από τον συνολικό αμερικανικό σχεδιασμό. Η μελέτη πάνω στον Spykman, σε συνδυασμό με την παρατήρηση των χαρτών και της επικαιρότητας, καταδεικνύει την αδυναμία της βούλησης πολλών στην Ευρώπη που πίστευαν σε μια Ε.Ε εντελώς χειραφετημένη από τις ΗΠΑ. Αντίστοιχη εμπορική συμφωνία με αυτήν του ΤPΡ, σχεδιάζεται και για τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. Πρόκεται για το ΤΤΙΡ. Η προσπάθεια των ΗΠΑ για ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και ο έλεγχος των ισχυρών οικονομικών δεσμών μεταξύ Ε.Ε και Κίνας, αποτελούν σημαντικούς στόχους των ΗΠΑ, προκειμένου να επιτύχουν τον ευρύτερο στόχο που είναι η διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας τους στις διεθνείς υποθέσεις στον 21ο αιώνα.

Η Γερμανία, η Ρωσία και η Κίνα, αποτελούν τρείς χώρες που βρίσκονται στη μεγάλη αυτή έκταση της Ευρασίας. Ένας πιθανός συνδυασμός της συνολικής ισχύος των τριών αυτών χωρών, θα έθετε το μέλλον των ΗΠΑ σε δυσχερή θέση. Η βιομηχανική ικανότητα της Γερμανίας, εδραιωμένη σε μια ενιαία αγορά (Ε.Ε) και μια πιθανή οικονομική ηγεμονία επί της Ευρώπης, θα μπορούσε να οδηγήσει (μέσα από τη ρωσική ενεργειακή επάρκεια) την Ε.Ε. να προωθεί μαζικά εξαγωγές σε μια Κίνα που θα προσπαθούσε να δημιουργήσει μια μεσαία τάξη. Οι συντελεστές ισχύος που βρίσκονται σε κάθε χώρα ξεχωριστά, αν αθροιστούν μέσα από κάποιου είδους σύμπραξη, τότε, τόσο τα γεωστρατηγικά όσο και τα εμπορικά συμφέροντα των ΗΠΑ, θα βρίσκονταν σε κίνδυνο.

Συμπερασματικά, η Συμφωνία ΤΤΡ, είναι ακόμη σε πρωτόλεια μορφή. Η καθαρά εμπορική πτυχή της, φαίνεται να είναι σε νηπιακή κατάσταση και μέχρι τώρα, η επιτυχία της είναι αμφίβολη, σύμφωνα με όσα λένε Αμερικανοί αξιωματούχοι. Η ευρύτερη οικονομική δραστηριότητα της περιοχής της Ανατολικής Ασίας, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο θα επηρεαστούν οι ασιατικές χρηματαγορές από την οικονομική «κινεζική ασθένεια» που από πέρυσι, έχει αρχίσει να εκδηλώνεται. Σε πρώτη φάση, οι ΗΠΑ επιθυμούν να κάνουν το πρώτο βήμα για το Pivotστην Ανατολική Ασία και το ΤΡP, ως τέτοιο μπορεί να χαρακτηριστεί. Επίσης, λόγοι τους οποίους συνυπολόγισαν οι ΗΠΑ, αφορούν τη δυσκολία που παρουσιάζουν foraπου διευθετούν εμπορικά ζητήματα της διεθνούς κοινότητας, όπως ο Π.Ο.Ε. Η δομή τέτοιων οργανισμών, σε συνδυασμό με τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και την ισχυροποίηση άλλων εμπορικών εταίρων, (Κίνα, Ε.Ε κτλ) οδήγησαν τις ΗΠΑ στο να εξετάσουν την προώθηση των εμπορικών τους συμφερόντων μέσα από πιο ευέλικτα σχήματα.

Η γεωστρατηγική αξία της Συμφωνίας ΤPΡ, είναι αυτή που μπορεί να αναλυθεί περισσότερο αυτή τη στιγμή. Σημαντική παράμετρος για την αξιοποίηση αυτής της εμπορικής συμφωνίας από την πλευρά της Ουάσινγκτον, θα αποτελέσει η εξέλιξη του ΝΑΤΟ ως οργανισμού. Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, αποτελούν ήδη μέλη του Βορειο-Ατλαντικού Συμφώνου. Τα τελευταία χρόνια, έχουν πολλαπλασιαστεί οι συζητήσεις για πιθανή πρόσδεση της Ιαπωνίας στο ΝΑΤΟ, λόγω των ανησυχιών του Τόκυο για την κινεζική επιθετικότητα.

Επίσης, χρειάζεται να αναμένουμε την κινεζική αντίδραση στη Συμφωνία ΤPΡ. Τέλος, το ΤPΡ, δεν είναι μόνο το πρώτο βήμα μιας πιο οργανωμένης αμερικανικής στρατηγικής στην περιοχή του Ειρηνικού και θα πρέπει να εξεταστεί ως κομμάτι της ευρύτερης αμερικανικής στρατηγικής των ΗΠΑ σε Ευρώπη (πιθανή εφαρμογή του ΤΤΙΡ) και Μέση Ανατολή και τα ζωτικά συμφέροντα που επιχειρούν να υπερασπιστούν, όπως αυτά τα ανέλυσε δεκαετίες πριν ο Nicholas Spykman.

ENDNOTES

(1) Βλ. Καθηγητής Ιωάννης Θ. Μάζης, δημοσιευμένο στο διαδικτυακό τόπο: http://www.geo-mazis.gr/

(2) Βλ. RobertGilpin, Παγκόσμια Πολιτική Οικονομία: Η διεθνής οικονομική τάξη, Εκδόσεις Ποιότητα (Ε’ Έκδοση), Αθήνα 2002, σ. 29.

(3) Ο Χάρτης 1, είναι δημοσιευμένος στο Thompson Reuters, στο διαδικτυακό τόπο: https://tax.thomsonreuters.com/blog/onesource/tpp-trans-pacific-partnership-overview/ .

(4) Ο Χάρτης 2, είναι δημοσιευμένος στον διαδικτυακό τόπο: http://www.sodahead.com/united-states/the-absolute-limit-us-military-to-install-bomb-proof-air-conditioned-over-ground-tunnel-for-obama/question-1317337/.

(5) Βλ. Brunei Darussalam, 2015 Index of Economic Freedom, ‘The Heritage Foundation’ , δημοσιευμένοστοδιαδικτυακότόπο: http://www.heritage.org/index/country/brunei (21/12/2015).

(6) Βλ. Singapore Economic Outlook, “Focus Economics”, δημοσιευμένο στο διαδικτυακό τόπο: http://www.focus-economics.com/countries/singapore (τα στοιχεία επιβεβαιώθηκαν στις 15/12/2015).

(7) Βλ. Τhe World Bank, δημοσιευμένο στο διαδικτυακό τόπο: http://www.worldbank.org/en/country/vietnam/overview (22/12/2015).

(8) Βλ. Malaysiain graphics – Economic Malays, “The Economist”, δημοσιευμένο στο διδικτυακό τόπο: http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2015/09/malaysia-graphics (τα στοιχεία ανανεώθηκαν τελευταία φορά στις 25/9/2015).

(9) Βλ. Japan Economic Outlook, “Focus Economics – Economic Forecasts from the World’s Leading Economists”, δημοσιευμένο στο διαδικτυακό τόπο: http://www.focus-economics.com/countries/japan (τα στοιχεία, ανανεώθηκαν τελευταία φορά στις 24/11/2015).

(10) Βλ. Carl Thayer, Why Vietnam’s Foreign Policy Won’t Change After Its Party Congress, “The Diplomat”, δημοσιευμένοστοδιαδικτυακότόπο: http://thediplomat.com/2015/12/why-vietnams-foreign-policy-wont-change-after-its-party-congress/ (8/12/2015).

(11) Βλ. Jane Perlez, U.S. Allies See Trans-Pacific Partnership as a Check on China, ‘’The NY Times”, δημοσιευμένο στον διαδικτυακό τόπο: http://www.nytimes.com/2015/10/07/world/asia/trans-pacific-partnership-china-australia.html?_r=0 (6/10/2015). Ο Χάρτης 3, είναι δημοσιευμένος στο διαδικτυακό τόπο: http://www.humanosphere.org/world-politics/2015/05/humanitarians-split-over-obamas-trade-agenda-trans-pacific-partnership/.

(12) Βλ. Sempa, Spykman’s World, “American Diplomacy: Foreign Service Despatches and Periodic Reports on U.S. Foreign Policy, δημοσιευμένοστονδιαδικτυακότόπο: http://www.unc.edu/depts/diplomat/item/2006/0406/semp/sempa_spykman.html, (23/12/2015).

(13) Βλ. Sempa, ibid.

(14) Βλ. Sempa, ibid.

(15) Ο χάρτης 4, είναι δημοσιευμένος στον διαδικτυακό τόπο: http://infomapsplus.blogspot.gr/2014/07/geostrategy-what-is-heartland.html (23/12/2015).