Σερβία: Κόσοβο ή ευρωπαϊκή πορεία; Η ώρα του μεγάλου διλήμματος
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η ευρωπαϊκή προοπτική της Σερβίας και το ενδεχόμενο έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων μέχρι το τέλος του έτους, που ανήγγειλαν οι Βρυξέλλες, επαναφέρει, επιτακτικά πλέον, στο προσκήνιο το ζήτημα του Κοσόβου.
Η κοινωνική ραστώνη που τρέφονταν με το δόγμα “…και Ευρώπη και Κόσοβο” φαίνεται ότι αποτελεί παρελθόν μιας και οι εξελίξεις απαιτούν δράση και δεν ευνοούν τον πολιτικό στρουθοκαμηλισμό.
Έτσι, η σημερινή κυβέρνηση αλλά και ολόκληρη η σερβική κοινωνία, βρίσκεται μπροστά σε ένα ιστορικό δίλημμα, που αφορά την τύχη του Κοσόβου. “Είναι το Κόσοβο η καρδιά της Σερβίας;”, όπως διακηρύσσει η επίσημη, πλειοψηφούσα θέση ή αποτελεί “το άκρο που της αφαιρέθηκε και είναι αδύνατον να συγκολληθεί”, όπως πιστεύουν οι πραγματιστές, οι οποίοι μειοψηφούν πολιτικά αλλά και κοινωνικά.
Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται ότι συνηγορεί υπέρ της μειοψηφίας αλλά επίσημα δεν τίθεται στη Σερβία όρος για την αναγνώριση του Κοσόβου, αφού πέντε χώρες-μέλη αρνούνται να αναγνωρίσουν το Κόσοβο ως ανεξάρτητο κράτος.
Έτσι, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί που χειρίζονται την ενταξιακή διαδικασία της Σερβίας, ακολουθούν την τακτική της σταδιακής αποδόμησης του μηχανισμού που διέθετε το σερβικό κράτος σε ένα μικρό τμήμα του Κοσόβου, όπου ο σερβικός πληθυσμός αποτελεί πλειοψηφία.
Ύστερα από τέσσερα χρόνια διαπραγματεύσεων μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας, που διεξάγονται υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Σερβία αναγκάστηκε να κάνει σημαντικές υποχωρήσεις μιας και το αποτέλεσμά τους θα καθορίσει την ευρωπαϊκή της πορεία.
Οι παράλληλοι κρατικοί θεσμοί που διατηρούσε στο Κόσοβο η Σερβία διαλύθηκαν, τα διοικητικά σύνορα λειτουργούν πλέον ως κρατικά, επιτρέποντας την ελεύθερη διέλευση πολιτών και τη διακίνηση εμπορευμάτων, επετεύχθη συμφωνία για τη λειτουργία της δικαιοσύνης όπου θα εφαρμόζονται οι νόμοι του Κοσόβου, ενώ η αστυνομία στις σερβικές περιοχές τέθηκε υπό τη διοίκηση του κεντρικού κράτους του Κοσόβου.
Από την άλλη, η σερβική πλευρά απέσπασε το δικαίωμα να συσταθεί Ένωση Σερβικών Δήμων, ένα θεσμικό όργανο που θα έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα, θα υπερασπίζεται τα δικαιώματα της σερβικής μειονότητας, αλλά δεν θα έχει εκτελεστική εξουσία. Η συμφωνία αυτή δεν τέθηκε ακόμη σε εφαρμογή από την κυβέρνηση του Κοσόβου, αφού εκδηλώνονται έντονες πολιτικές αλλά και κοινωνικές αντιδράσεις.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωράει τώρα ακόμη ένα βήμα και με δέλεαρ την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων προσπαθεί να αναγκάσει τη Σερβία να αποδεχθεί την ύπαρξη ανεξάρτητου κράτους το Κόσοβο.
Καταρχήν αποφάσισε να ανοίξει την “αυλαία” των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με το κεφάλαιο 35 του διαπραγματευτικού πλαισίου που αφορά το Κόσοβο. Η επιλογή αυτή δεν αιφνιδίασε κανέναν, εκείνο ωστόσο που δυσαρέστησε τη σερβική ηγεσία είναι το περιεχόμενο του κειμένου που παρουσιάζεται ως βάση διαπραγμάτευσης, αλλά και η διατύπωση.
Στο κείμενο αυτό γίνεται λόγος για ομαλοποίηση των σχέσεων Σερβίας – Κοσόβου και όχι Βελιγραδίου και Πρίστινας, όπως αναφέρεται στα επίσημα έγγραφα που αφορούν τον διάλογο, που άρχισε πριν από τέσσερα χρόνια στις Βρυξέλλες υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η διατύπωση αυτή βρίσκει αντίθετη τη σερβική πολιτική ηγεσία που θεωρεί ότι η χρήση αυτού του όρου προδικάζει το καθεστώς του Κοσόβου.
Ο πρόεδρος της Σερβίας Τόμισλαβ Νίκολιτς αλλά και κυβερνητικά στελέχη εκτιμούν ότι η Ε.Ε. Προσπαθεί, με έμμεσο τρόπο και διπλωματικά τρικ, να επιβάλει στη Σερβία την αποδοχή ανεξάρτητης κρατικής οντότητας στο Κόσοβο.
Στο κείμενο που προτείνεται για βάση των διαπραγματεύσεων, στο κεφάλαιο 35, υπάρχουν άλλα δέκα επίμαχα σημεία που η σερβική πλευρά αρνείται να αποδεχθεί. Κάποια από αυτά είναι: η αποδοχή των μεθοριακών σταθμών διέλευσης ως κρατικών συνοριακών διαβάσεων, η αποδοχή της σφραγίδας όπου θα αναγράφεται “Δημοκρατία του Κοσόβου”, η παύση χρηματοδότησης των σερβικών δήμων από τον προϋπολογισμό της Σερβίας, η διάλυση των σερβικών δημοσίων επιχειρήσεων που λειτουργούν στο βόρειο Κόσοβο στους τομείς της ενέργειας και τηλεπικοινωνιών, η παράδοση στο υπουργείο Εσωτερικών του Κοσόβου των καταλόγων με τα ονόματα πρώην αστυνομικών από το Κόσοβο που λαμβάνουν σύνταξη από το σερβικό κράτος, η ψήφιση νέου νόμου από τη σερβική βουλή, όπου θα επαναπροσδιορίζονται οι έδρες των δικαστηρίων και των εισαγγελέων ώστε να μην συμπεριλαμβάνονται στις αρμοδιότητες τους περιοχές που βρίσκονται στο Κόσοβο[…].
Όπως αναφέρουν στελέχη της σερβικής κυβέρνησης, στο κείμενο ενδέχεται να συμπεριληφθεί και πρόταση της Γερμανίας, την οποία υποστηρίζουν η Μεγάλη Βρετανία και η Κροατία και προβλέπει ότι η αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου από την Σερβία θα αποτελεί όρο για την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Παράλληλα με την επιβολή της ανεξαρτησίας του Κοσόβου από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς αυτήν την κατεύθυνση δρομολογούνται και ανάλογες διαδικασίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ΗΠΑ, αδυνατώντας να περάσουν την ένταξη του Κοσόβου στον ΟΗΕ εξαιτίας του βέτο που ανήγγειλε η Ρωσία, προσπαθούν να προωθήσουν την ένταξη σε άλλους διεθνείς οργανισμούς.
Έτσι, αύριο, στην τακτική συνεδρίαση του Εκτελεστικού συμβουλίου της UNESCO (Εκπαιδευτικό, Επιστημονικό και Πολιτιστικό Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών) θα τεθεί η πρόταση της Αλβανίας για ένταξη του Κοσόβου στον οργανισμό. Όπως όλα δείχνουν, η πρόταση θα υπερψηφιστεί, αφού η πλειοψηφία των χωρών που συμμετέχουν στο Εκτελεστικό Συμβούλιο έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου.
Όλα αυτά γύρω από το Κόσοβο προκαλούν ένταση και τριγμούς στο Βελιγράδι με πρωταγωνιστές τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Τόμισλαβ Νίκολιτς και τον πρόεδρο της Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών της Σερβίας (SANU) Βλάντιμιρ Κόστιτς.
Η δήλωση του προέδρου της Ακαδημίας ότι το “το Κόσοβο έχει χαθεί για τη Σερβία de facto και de jure” προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας να ζητάει την αντικατάστασή του.
Πολιτικοί αναλυτές στο Βελιγράδι εκτιμούν πως οι τριγμοί στο εσωτερικό της Σερβίας θα πολλαπλασιαστούν όσο φτάνει η στιγμή που θα πρέπει η πολιτική ηγεσία της Σερβίας αλλά και η κοινωνία να απαντήσει στο δίλημμα για την τύχη του Κοσόβου.
Με δεδομένο δε, ότι καμία πολιτική παράταξη δεν θέλει να αναλάβει την ευθύνη για την απώλεια του Κοσόβου δεν αποκλείεται να προκληθεί και πολιτική κρίση, εκτιμούν οι αναλυτές.
Ν. Πέλπας, Αθηναϊκό Πρακτορείο, Βελιγράδι, Σερβία