LIFE
28/09/2025 | 16:49
Τα χιουμοριστικά επιστημονικά βραβεία εφευρέσεων: Πώς η άσχημη μυρωδιά στα παπούτσια ενέπνευσε την έρευνα που χάρισε το βραβείο Ig Nobel στην Ινδία
Σχεδόν κάθε νοικοκυριό έχει τουλάχιστον ένα ζευγάρι παπούτσια, η μυρωδιά των οποίων είναι αδύνατο να αγνοηθεί.
Πολλαπλασιάστε αυτό με τα παπούτσια μιας ολόκληρης οικογένειας, στοιβάξτε τα σε ένα ράφι και θα έχετε ένα οικιακό πρόβλημα, τόσο έντονο όσο και καθολικό.
Δύο Ινδοί ερευνητές έφτασαν στο συμπέρασμα ότι δεν επρόκειτο απλώς για μια δυσάρεστη μυρωδιά, αλλά για επιστήμη.
Αποφάσισαν να μελετήσουν πώς τα παπούτσια με δυσάρεστη οσμή επηρεάζουν την εμπειρία μας από τη χρήση ενός ραφιού παπουτσιών και, με αυτόν τον τρόπο, μπήκαν στους ιερούς – και ξεκαρδιστικούς – διαδρόμους του βραβείου Ig Nobel, ενός βραβείου με χιουμοριστικό χαρακτήρα για ανόητες αλλά εφευρετικές επιστημονικές προσπάθειες.
Ο Vikash Kumar, 42 ετών, επίκουρος καθηγητής σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Shiv Nadar έξω από το Δελχί, δίδαξε τον Sarthak Mittal, 29 ετών, κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών του σπουδών. Ήταν στο πανεπιστήμιο που οι δύο σκέφτηκαν για πρώτη φορά την ιδέα να μελετήσουν τα δύσοσμα παπούτσια.
Ο κ. Mittal λέει ότι συχνά παρατηρούσε ότι οι διάδρομοι του ξενώνα του ήταν γεμάτοι παπούτσια, τα οποία συχνά αφήνονταν έξω από τα δίκλινα δωμάτια. Η αρχική ιδέα ήταν απλή: γιατί να μην σχεδιάσουν μια κομψή, αισθητική παπουτσοθήκη για τους φοιτητές;
Αλλά καθώς ερευνούσαν πιο βαθιά, ανακάλυψαν τον πραγματικό ένοχο – δεν ήταν η ακαταστασία, αλλά η δυσάρεστη μυρωδιά που έβγαζε τα παπούτσια έξω.
«Δεν ήταν θέμα χώρου ή έλλειψης ράφια για παπούτσια – υπήρχε άφθονος χώρος. Το πρόβλημα ήταν η συχνή εφίδρωση και η συνεχής χρήση των παπουτσιών που τα έκανε να μυρίζουν άσχημα», λέει ο κ. Mittal, ο οποίος τώρα εργάζεται για μια εταιρεία λογισμικού.
Δεν τους είπε κανείς για τα αποσμητικά;
Έτσι, οι δύο ξεκίνησαν μια έρευνα στους φοιτητικούς ξενώνες του πανεπιστημίου, θέτοντας μια πραγματικά ανθρώπινη ερώτηση: αν τα παπούτσια μας μυρίζουν, αυτό δεν καταστρέφει όλη την εμπειρία της χρήσης μιας παπουτσοθήκης;
Η έρευνα που πραγματοποίησαν σε 149 φοιτητές πανεπιστημίου – το 80% των οποίων ήταν άνδρες – επιβεβαίωσε αυτό που οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ήδη, αλλά σπάνια παραδεχόμαστε:
Περισσότεροι από τους μισούς είχαν νιώσει αμηχανία λόγω της μυρωδιάς των δικών τους παπουτσιών ή των παπουτσιών κάποιου άλλου, σχεδόν όλοι φύλαγαν τα παπούτσια τους σε ράφια στο σπίτι και σχεδόν κανείς δεν είχε ακούσει για τα υπάρχοντα αποσμητικά προϊόντα.
Οι σπιτικές λύσεις – φακελάκια τσαγιού στα παπούτσια, πασπάλισμα με μαγειρική σόδα, ψεκασμός με αποσμητικό – δεν ήταν αποτελεσματικές.
Το ένοχο βακτήριο και η εξάλειψή του
Οι δύο ερευνητές στράφηκαν τότε στην επιστήμη. Από υπάρχουσες έρευνες γνώριζαν ότι ο ένοχος ήταν το Kytococcus sedentarius, ένα βακτήριο που αναπτύσσεται σε ιδρωμένα παπούτσια. Τα πειράματά τους έδειξαν ότι μια σύντομη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία σκότωνε τα μικρόβια και εξάλειφε τη δυσάρεστη οσμή.
«Στην Ινδία, σχεδόν κάθε νοικοκυριό έχει κάποιο είδος ράφι για παπούτσια, και ένα ράφι που διατηρεί τα παπούτσια χωρίς μυρωδιά θα προσφέρει μια εξαιρετική εμπειρία», σημείωσαν οι συγγραφείς στην εργασία τους.
Είδαν «τα μυρωδάτα παπούτσια ως μια ευκαιρία για τον επανασχεδιασμό του παραδοσιακού ραφιού παπουτσιών για μια καλύτερη εμπειρία χρήστη».
Το αποτέλεσμα; Όχι μια συνηθισμένη εργασία εργονομίας, αλλά μια ευχάριστα εκκεντρική ιδέα: ένα πρωτότυπο ράφι παπουτσιών εξοπλισμένο με φως UVC που δεν αποθηκεύει απλώς τα παπούτσια, αλλά τα αποστειρώνει. (Το UV καλύπτει ένα φάσμα, αλλά μόνο η ζώνη C έχει μικροβιοκτόνες ιδιότητες).
Για το πείραμα, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν παπούτσια που φορούσαν αθλητές του πανεπιστημίου, τα οποία είχαν έντονη οσμή. Επειδή η συσσώρευση βακτηρίων είναι μεγαλύτερη κοντά στα δάχτυλα, το φως UVC εστιάστηκε εκεί.
Η μελέτη μέτρησε τα επίπεδα οσμής σε σχέση με το χρόνο έκθεσης και διαπίστωσε ότι αρκούσαν μόλις 2-3 λεπτά θεραπείας με UVC για να σκοτωθούν τα βακτήρια και να εξαλειφθεί η δυσάρεστη οσμή. Δεν ήταν απλό: υπερβολικό φως σήμαινε υπερβολική θερμότητα, η οποία κατέληγε να καίει το καουτσούκ των παπουτσιών.
Οι ερευνητές δεν έστρεψαν απλώς έναν σωλήνα UVC προς τα παπούτσια και περίμεναν το καλύτερο – μέτρησαν κάθε μυρωδιά.
Στην αρχή, η οσμή περιγράφηκε ως «έντονη, πικάντικη, σαν σάπιο τυρί». Μετά από δύο λεπτά, είχε μειωθεί σε «εξαιρετικά χαμηλή, ήπια οσμή καμένου καουτσούκ». Μετά από τέσσερα λεπτά, η δυσάρεστη οσμή είχε εξαφανιστεί, αντικατασταθεί από μια «μέτρια οσμή καμένου καουτσούκ».
Έξι λεπτά αργότερα, τα παπούτσια παρέμεναν χωρίς οσμή και άνετα δροσερά. Αλλά αν το παρακάνετε – 10 έως 15 λεπτά – η οσμή έδωσε τη θέση της σε «έντονη μυρωδιά καμένου καουτσούκ», ενώ τα παπούτσια ζεστάθηκαν, αποδεικνύοντας ότι ακόμη και στην επιστήμη, ο χρόνος είναι το παν.
Τελικά, οι δύο πρότειναν μια παπουτσοθήκη εξοπλισμένη με λάμπα UVC. Τίποτα δεν προέκυψε από αυτό μέχρι που το βραβείο Ig Nobel με έδρα τις ΗΠΑ το πρόσεξε και επικοινώνησε μαζί τους.
Επιβράβευση της φαντασίας
Το βραβείο Ig Nobel διοργανώνεται εδώ και 34 χρόνια από το περιοδικό Annals of Improbable Research με συνδιοργανωτές ομάδες του Harvard-Radcliffe. Απονέμει 10 βραβεία ετησίως, με στόχο «να κάνει τους ανθρώπους να γελάσουν, μετά να σκεφτούν… να γιορτάσουν το ασυνήθιστο, να τιμήσουν τη φαντασία».
«Δεν είχαμε ιδέα για το βραβείο», είπε ο κ. Kumar. «Ήταν ένα παλιό άρθρο του 2022 – δεν το είχαμε στείλει πουθενά. Η ομάδα του Ig Nobel μας βρήκε, μας τηλεφώνησε, και αυτό από μόνο του σε κάνει να γελάς και να σκέφτεσαι».
«Το βραβείο δεν έχει ως στόχο την πιστοποίηση της έρευνας, αλλά την ανάδειξή της – την ευχάριστη πλευρά της επιστήμης. Η περισσότερη έρευνα είναι μια άχαρη δουλειά που γίνεται από πάθος, και αυτός είναι επίσης ένας τρόπος για να την κάνουμε πιο δημοφιλή».
Scientists and guests gathered at Boston University for the 35th annual Ig Nobel Prize ceremony, which honors bizarre scientific discoveries pic.twitter.com/UBWjPAvf1b
— Reuters (@Reuters) September 19, 2025
Φέτος, μαζί με τους δύο Ινδούς, υπάρχει μια ευχάριστα εκλεκτική ομάδα νικητών.
Υπάρχουν Ιάπωνες βιολόγοι που έβαψαν αγελάδες για να απομακρύνουν τις μύγες, σαύρες του Τόγκο που λατρεύουν την πίτσα με τέσσερα τυριά, Αμερικανοί παιδίατροι που ανακάλυψαν ότι το σκόρδο κάνει το μητρικό γάλα πιο ελκυστικό για τα μωρά, και Ολλανδοί ερευνητές που ανακάλυψαν ότι το αλκοόλ βελτιώνει τις γλωσσικές δεξιότητες – αν και κάνει τις νυχτερίδες να πετούν αδέξια.
Υπάρχει επίσης ένας ιστορικός που παρακολούθησε την ανάπτυξη του νυχιού του αντίχειρά του για 35 χρόνια, και ερευνητές φυσικής που εξερευνούν τα μυστήρια της σάλτσας για ζυμαρικά.
Η νίκη για τα βρωμερά παπούτσια, όπως φαίνεται, έχει ανεβάσει τον πήχη για τους Ινδούς ερευνητές.
«Πέρα από την αναγνώριση, μας έχει επιβαρύνει – τώρα πρέπει να κάνουμε περισσότερη έρευνα για πράγματα που οι άνθρωποι συνήθως δεν σκέφτονται. Να κάνουμε ερωτήσεις», λέει ο κ. Kumar. Με άλλα λόγια, τα βρωμερά παπούτσια του σήμερα μπορεί να είναι η επαναστατική επιστήμη του αύριο.
ΠΗΓΗ: BBC
