ΓΝΩΜΕΣ
03/09/2025 | 06:30
Όταν η λέξη “δικτάτορας” ακούστηκε στην Ουάσιγκτον: Τα δείγματα ότι η Αμερικανική Δημοκρατία βρίσκεται πλέον σε Γκρίζα Ζώνη Διάβρωσης
Γράφει ο ΒΙΚΤΩΡ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗΣ – Αθήνα
«Ίσως μας αρέσει ένας δικτάτορας», ήταν η φράση που ξεστόμισε ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ για να διευκρινήσει αμέσως μετά ότι ο ίδιος δεν είναι δικτάτορας
Οι Ρεπουμπλικανοι έσπευσαν να το χαρακτηρίσουν ως αστείο αλλά όπως σχολίασε το New York Magazine:
- «Όταν οι πολιτικοί αστειεύονται με τον αυταρχισμό, δεν πρόκειται για αστείο. Πρόκειται για δοκιμή των αντοχών της Δημοκρατίας».
Ωστόσο το μήνυμα είχε ήδη καταγραφεί: η ιδέα του αυταρχισμού, έστω και ως σχήμα λόγου, αποκτά δημόσιο χώρο στη συζήτηση. Και δεν είναι η πρώτη φορά.
Από το «dictator for one day» μέχρι την πιο πρόσφατη αναφορά, ο Τραμπ δείχνει να παίζει με μια επικίνδυνη έννοια: ότι η ισχυρή, συγκεντρωτική εξουσία μπορεί να είναι λύση στα πολιτικά αδιέξοδα.
Ας προσέξουμε λίγο το χρονολόγιο της «ρητορικής του αυταρχισμού» από τον πρέεδρο Τραμπ:
- 2016 – Σύνθημα «Νόμος και Τάξη»
- 2020 – Απειλές για στρατό στους δρόμους μετά τις διαδηλώσεις
- 2023 – «Dictator for day one»
- 2024 – «Ίσως η Αμερική χρειάζεται έναν δικτάτορα»
Ταυτόχρονα υπάρχουν μερικές «αποχρώσες ενδείξεις» της δεύτερης διακυβέρνησης Τραμπ που ενδεχομένως πρέπει να προβληματίσουν σοβάρα.
- Η άσκηση εξουσίας με προεδρικά διατάγματα κατά παράβαση και αγνόηση των νομοθετικών οδών
- Η φρασιτκή, και όχι μόνο, επίθεση κατά των μεταναστών, συλληβδην , που ηχεί ως προανάκρουσμα ενός πογκρόμ
- Η παρουσία του στρατού σε μεγαλουπόλεις για την εφαρμογή του δόγματος «Νόμος και Ταξη»
- Η συμπάθεια και η συνεργασία του σημερινού προέδρου με αυτάρχικούς προέδρους ( Ορμπαν, Ερντογάν, Πούτιν κλπ).
Η ανάπτυξη της Εθνοφρουράς στις πόλεις ήταν για πολλούς το τελευταίο καμπανάκι.
Η εφημερίδα Washington Post μίλησε για «επικίνδυνη κλιμάκωση».
Η εφημερίδα New York Times τόνισε: «μια σιωπηλή μετάβαση από την πολιτική στη στρατιωτική λογική».
- Είναι πλέον προφανές ότι εκεί που άλλοτε υπήρχε «κόκκινη γραμμή», σήμερα υπάρχει «γκρίζα ζώνη».
Οι ακαδημαϊκοί που μελετούν τη διάβρωση των δημοκρατιών, όπως οι Levitsky και Ziblatt, προειδοποιούν:
- «Οι θεσμοί δεν καταρρέουν απαραίτητα απότομα. Η φθορά τους είναι αργή, σωρευτική και συχνά νομιμοποιείται από εκλεγμένους ηγέτες που επικαλούνται «έκτακτες συνθήκες».
Κρίκοι μιας αλυσίδας
Σε αυτό το πλαίσιο, η φράση «ίσως θέλουμε έναν δικτάτορα» και η στρατιωτικοποίηση των πόλεων δεν είναι δύο ξεκομμένα επεισόδια. Είναι κρίκοι στην ίδια αλυσίδα: τη σταδιακή μετατόπιση του πολιτεύματος προς πρακτικές που θεωρούνται αδιανόητες σε μια ώριμη δημοκρατία.
- Δεν θα είναι καθόλου υπερβολή να συμπεράνουμε ασφαλώς ότι επιχειρείται μια κανονικοποίηση του αυταρχισμού μέσω μικρών βημάτων.
Ασφαλώς και ο Τραμπ είναι το ακριβώς αντίθετο του απερίσκεπτου ηγέτη. Ό,τι κάνει είναι βάσει σχεδίου ιδίως σε αυτή τη δεύτερη θητεία, αποφεύγοντας τα λάθη του παρελθοντος, και χτίζοντας πέτρα – πέτρα πάνω σε προσεκτικά στερεωμένες βάσεις.
Έχει ανάλογα παραδείγματα να ακολουθήσει:
Ουγγαρία – Ορμπάν: «Νομιμοφανής» διάβρωση με ψηφισμένους νόμους.
Τουρκία – Ερντογάν: «Έκτακτα μέτρα» μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, που έγιναν σταδιακά μόνιμα.
Βενεζουέλα – Τσάβες/Μαδούρο: Δημοκρατικά εκλεγμένοι, αλλά με αλλεπάλληλες καταστάσεις «ανάγκης».
- Και το έρώτημα που τίθεται είναι, πόσο άμεσος είναι ο κίνδυνος εκτροπής;
Σαφώς και δεν υπάρχει κίνδυνος για αμεση κατάρρευση της δημοκρατίας Κανείς στην Αμερική δεν βλέπει κάποιο πραξικόπημα εν μία νυκτί. Όμως όλα αυτά είναι ενδείξεις μιας σταδιακής διάβρωσης.
Ο όρος που χρησιμοποιείται σήμερα απο κάποιους αναλυτές είναι slow-moving coup (βραδυκίνητο πραξικόπημα). Η λογική είναι πως, αν τέτοια μέτρα νομιμοποιηθούν, οι δημοκρατικοί θεσμοί αδειάζουν σταδιακά από το περιεχόμενό τους, χωρίς να καταργούνται τυπικά.
- Ποιο είναι λοιπόν το διακύβευμα στη σημερινή Αμερική;
Το ζήτημα δεν είναι να αποτραπεί ένα πραξικόπημα.
Είναι να μην συνηθίσουν οι πολίτες στη λογική του «δικτάτορα για μια μέρα». Αν συνηθίσουν, η γραμμή ανάμεσα στη δημοκρατία και τον αυταρχισμό θα έχει ήδη χαθεί.
Η Δημοκρατία ροκανίζεται
Η Αμερική παραμένει δημοκρατία. Αλλά είναι μια δημοκρατία που ροκανίζεται εκ των έσω.
Πόσα “έκτακτα μέτρα” μπορεί να αντέξει μια δημοκρατία, πριν πάψει να είναι πραγματικά δημοκρατία;
Η αμερικανική δημοκρατία βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη διάβρωσης. Δεν είναι νεκρή, ούτε στα πρόθυρα κατάρρευσης, αλλά κάθε αμφιλεγόμενο “έκτακτο μέτρο” που περνάει χωρίς ισχυρή αντίδραση ροκανίζει την ουσία της.
Η μάχη δεν είναι για να αποτραπεί ένα πραξικόπημα, αλλά για να αποτραπεί η κανονικοποίηση του αυταρχισμού.
*Ο Βίκτωρ Βλαχογιάννης είναι δημοσιογράφος
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
