ΠΟΛΙΤΙΚΗ
13/09/2025 | 05:50
Η ευρωπαϊκή άμυνα θα διχάσει την Αθήνα και την Άγκυρα: Η Ελλάδα δεν μπορεί να υποχωρήσει στο σκληρό μπρα ντε φερ με την προκλητική και απειλητική Τουρκία
Του ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ, Liberal
Μετά τις αντιδράσεις για τον ελληνικό ΘΧΣ (Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός) και τα Θαλάσσια Πάρκα και το «απαγορευτικό» της Τουρκίας στις έρευνες για την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου και της Κρήτης, ένα ακόμη πεδίο αντιπαράθεσης Αθήνας-Άγκυρας αναδύεται, με τη φιλοδοξία της Τουρκίας να ενταχθεί και να λάβει μερίδιο από το ευρωπαϊκό αμυντικό πρόγραμμα SAFE, ύψους 150 δισ. ευρώ.
Η Τουρκία ήδη από τον Ιούνιο έχει καταθέσει πρόταση για χρηματοδότησή της από το SAFE, σε μια συγκυρία που θεωρεί ότι είναι ευνοϊκή, καθώς ακόμη και σημαντικές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αλλά και η Κομισιόν βλέπουν ολοένα και περισσότερο την Τουρκία ως αναπόσπαστο μέρος της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
- Επίσης, αναγνωρίζεται ρόλος στην Τουρκία σε μια μελλοντική ρύθμιση του Ουκρανικού, ενώ χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία έχουν ήδη αναπτύξει ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο συνεργασίας στον αμυντικο-εξοπλιστικό τομέα.
Η Αθήνα έχει διαμηνύσει σε ανώτατο επίπεδο, με τη δήλωση του ίδιου του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ότι δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί η αμυντική βιομηχανία μιας χώρας η οποία διατηρεί απειλή πολέμου έναντι κράτους-μέλους.
Επίσης, και η Κυπριακή Δημοκρατία είναι προφανές ότι δεν μπορεί να αποδεχθεί τη χρηματοδότηση με ευρωπαϊκά κεφάλαια μάλιστα, της πολεμικής μηχανής που συντηρεί τη δύναμη κατοχής στο βόρειο τμήμα του νησιού.
- Η εξέλιξη αυτή προσθέτει ένα ακόμη σοβαρό σημείο τριβής στα ελληνοτουρκικά, ενόψει και της προγραμματιζόμενης (αν και ακόμη δεν έχει οριστικοποιηθεί) συνάντησης του Έλληνα πρωθυπουργού, με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν, στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης (ΓΣ) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ).
Μετά την υποβολή των προτάσεων από τα ενδιαφερόμενα κράτη, ξεκινά η διαδικασία με ορόσημα: την 30ή Νοεμβρίου 2025 με την υποβολή των Εθνικών Σχεδίων Αμυντικών Επενδύσεων, τον Ιανουάριο 2026 με την έγκριση Εκτελεστικών Αποφάσεων του Συμβουλίου και τον Φεβρουάριο 2026 με τη διαπραγμάτευση δανειακών συμφωνιών και επιχειρησιακών ρυθμίσεων, με ενεργοποίηση της προχρηματοδότησης.
Πλέον είναι σαφές ότι σε κάθε βήμα από εδώ και πέρα ξεκινά μια μεγάλη προσπάθεια από την Αθήνα και τη Λευκωσία, προκειμένου να αποτρέψουν το ενδεχόμενο έγκρισης «από το παράθυρο» και χωρίς προϋποθέσεις της συμμετοχής της Τουρκίας στο SAFE.
- Για την Τουρκία η συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι υψηλής συμβολικής αλλά και οικονομικής σημασίας -ώστε να ενισχύσει το αφήγημα της «αυτόνομης στρατηγικής» της, η οποία όμως μπορεί άνετα να συνυπάρχει με το ΝΑΤΟ και τις ευρωπαϊκές διεργασίες και ταυτόχρονα να «φλερτάρει» με τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα, ακολουθώντας δική της ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική.
Η ένταξή της στο SAFE ανοίγει τον δρόμο για ουσιαστική εμπλοκή της στην ευρωπαϊκή άμυνα, με χρηματοδότηση της αμυντικής της βιομηχανίας από ευρωπαϊκά κονδύλια. Κάτι που τη φέρνει πιο κοντά σε μια «ειδική σχέση» με την Ε.Ε., την οποία επιδιώκει τουλάχιστον τις δύο τελευταίες δεκαετίες.
Τη στήριξή της στην Τουρκία είχε εκφράσει ήδη από τον Ιούνιο η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, Κάγια Κάλας, δηλώνοντας ότι «η Τουρκία, ως υποψήφια χώρα, έχει επίσης πρόσβαση σε δάνεια SAFE, για παράδειγμα για κοινά έργα με τις ευρωπαϊκές χώρες».
- Επίσης, η επίσκεψη του Χακάν Φιντάν στη Ρώμη, την Πέμπτη, ήθελε να στείλει το μήνυμα της εντατικής αμυντικής συνεργασίας που έχει ξεκινήσει, με την εξαγορά από την Baykar της Piaggio Aerospace και το joint venture με τη Leonardo, καθώς είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να επιχειρήσει να παρακάμψει τα εμπόδια με την κατάθεση κοινής πρότασης με κάποια ευρωπαϊκή εταιρεία.
Το άρθρο 16 του Κανονισμού SAFE θέτει συγκεκριμένους όρους, τονίζοντας ότι «…οι ανάδοχοι και οι υπεργολάβοι που συμμετέχουν στην κοινή προμήθεια δεν αντιστρατεύονται τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ένωσης και των κρατών-μελών της…».
Αυτό, κατ’ αρχήν, δημιουργεί την ανάγκη εξαντλητικού ελέγχου κάθε εταιρείας από κάθε χώρα που θα συμμετέχει στο SAFE, ώστε να διαπιστωθεί ότι πίσω της δεν κρύβεται κάποια τουρκική εταιρεία, καθώς μόνο τότε θα μπορούσαν η Αθήνα και η Λευκωσία να επικαλεστούν τον όρο του άρθρου 16.
Θέμα ερμηνείας αποτελεί και το ζήτημα του εάν μια εταιρεία ή μια σύμπραξη εταιρειών διεκδικεί απλώς μέχρι το 35% ενός έργου, οπότε οι όροι αφορούν τις περιπτώσεις διεκδίκησης του 65%, για το οποίο υπάρχει πιο δεσμευτικό πλαίσιο.
- Όσον αφορά το άρθρο 17, που αφορά την ανάπτυξη δυνατοτήτων και προβλέπει τη σύμπραξη υποψηφίων προς ένταξη χωρών, καθώς αποτελεί συμφωνία εμπορικού χαρακτήρα, απαιτεί ομοφωνία (άρθρο 212) σε κάθε απόφαση είτε για την έναρξη διαπραγματεύσεων της Κομισιόν είτε για την έγκριση της συμφωνίας στην οποία έχει καταλήξει η Κομισιόν με τη συγκεκριμένη χώρα.
Η Ελλάδα είχε ζητήσει να απαιτείται ομοφωνία όλων των κρατών-μελών της ΕΕ για κάθε συνεργασία με μη κοινοτικές χώρες, επικαλούμενη τα Άρθρα 212 και 218 της Συνθήκης της ΕΕ. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από τη Γερμανία και τους νομικούς συμβούλους της ΕΕ και τελικά εγκαταλείφθηκε.
Όμως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκρίνισε ότι το Άρθρο 212 θα παραμείνει η νομική βάση για τέτοιου είδους συμφωνίες. Η Ελλάδα εξέδωσε χωριστή δήλωση, προκειμένου να καταγράψει τις επιφυλάξεις της και να αποτρέψει νομική ασάφεια.
Ο εκπρόσωπος Τύπου της Κομισιόν, Τόμας Ρενιέ, την Πέμπτη δήλωσε πάντως ότι τα μη κράτη-μέλη έχουν δικαίωμα συμμετοχής σε εθνικά αμυντικά προγράμματα κρατών-μελών της ΕΕ έως ποσοστό 35% κάθε έργου. Για συμμετοχή σε έργα που υπερβαίνουν το 35%, απαιτείται υπογραφή διμερούς συμφωνίας με την ΕΕ, όπως έχει ήδη συμβεί με το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά.
Ο Ρενιέ, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, τόνισε ότι υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας που δεν ισχύουν μόνο για την Τουρκία, υπογραμμίζοντας ότι έχουν θεσπιστεί «μηχανισμοί για την προστασία των συμφερόντων των κρατών-μελών και της βιομηχανίας μας», παραπέμποντας στο άρθρο 16 του Κανονισμού.
* Ο Νίκος Μελέτης είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας με έδρα την Αθήνα
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
