ΚΟΣΜΟΣ
25/08/2025 | 04:46
«Η Ρωσία είναι σαν το νερό, τρυπώνει όπου υπάρχουν ρωγμές»: Το BBC αναλύει πώς η μιντιακή προπαγάνδα του Πούτιν υπερβαίνει τις απαγορεύσεις της Δύσης και επεκτείνεται στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική
Ο Χαβιέρ Γκαγιάρδο από τη Χιλή συνηθίζει να ξεκινά τη μέρα του με μια εκπομπή κλασικής μουσικής στην τηλεόραση. Ένα πρωινό, ωστόσο, βρέθηκε μπροστά σε εικόνες πολέμου από κανάλι που δεν είχε ξαναδεί…
Στην οθόνη εμφανιζόταν το λογότυπο «RT». Αναζητώντας στο Διαδίκτυο, ανακάλυψε ότι πρόκειται για το Russia Today, το ρωσικό κρατικό δίκτυο που, στη Χιλή, φέρεται να εκπέμπει μέσω του ιδιωτικού Telecanal. Η ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών ξεκίνησε διαδικασία κυρώσεων για πιθανή παραβίαση της νομοθεσίας, ενώ το Telecanal δεν σχολίασε.
Η περίπτωση αυτή, που παρουσιάζει σε άρθρο του το BBC, είναι ενδεικτική της διεθνούς στρατηγικής του RT. Τα τελευταία τρία χρόνια, το RT και το Sputnik έχουν επεκταθεί σε Αφρική, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Νοτιοανατολική Ασία και Λατινική Αμερική. Την ίδια ώρα, στη Δύση βρίσκονται αντιμέτωπα με αυστηρούς περιορισμούς.
Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, το 2022, η μετάδοσή τους απαγορεύτηκε σε ΗΠΑ, ΕΕ, Καναδά και Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ μεγάλες πλατφόρμες διέκοψαν τη διάθεση του περιεχομένου τους. Το 2024 οι αμερικανικές αρχές επέβαλαν κυρώσεις σε στελέχη του RT, ανάμεσά τους και στην αρχισυντάκτρια, Μαργκαρίτα Σιμονιάν.
Παρά τις πιέσεις, η διεθνής παρουσία των ρωσικών μέσων μεγαλώνει. Το RT άνοιξε γραφείο στην Αλγερία, εγκαινίασε τηλεοπτική υπηρεσία στα σερβικά και ξεκίνησε εκπαιδευτικά προγράμματα για δημοσιογράφους από Αφρική, Ινδία και Κίνα.
Το Sputnik εγκαινίασε αίθουσα σύνταξης στην Αιθιοπία, ενώ το RT ανακοίνωσε σχέδια για γραφείο στην Ινδία. Όλα αυτά γίνονται σε μια περίοδο, που δυτικά μέσα περιορίζουν την παρουσία τους. Η BBC Arabic, για παράδειγμα, διέκοψε το ραδιόφωνο το 2022 και στη θέση της εμφανίστηκε 24ωρη εκπομπή του Sputnik στον Λίβανο.
Προσαρμοσμένη προπαγάνδα
Αναλυτές επισημαίνουν ότι η Ρωσία προσαρμόζει το περιεχόμενο στα εκάστοτε κοινά. «Η Ρωσία είναι σαν το νερό: όπου υπάρχουν ρωγμές, βρίσκει τρόπο να τρυπώσει» σημειώνει η πολιτική επιστήμονας του Στάνφορντ, Κάθριν Στόνερ.
Ο καθηγητής Ρωσικών Σπουδών Στίβεν Χάτσινγκς από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ εξηγεί ότι οι χώρες εκτός Δύσης αποτελούν γόνιμο έδαφος, λόγω αντιαμερικανικών και αντιδυτικών αισθημάτων, τα οποία το RT αξιοποιεί. Στη Δύση θεωρείται όργανο προπαγάνδας, ενώ αλλού εμφανίζεται ως «νόμιμος διεθνής σταθμός».
Μελέτες έχουν δείξει ότι το RT επιλέγει θεματολογία, ώστε να ενισχύει συγκεκριμένα αφηγήματα. Προβάλλει κοινωνικές αναταραχές σε ευρωπαϊκές χώρες, ενώ στη ρωσική επικαιρότητα δίνει έμφαση σε στρατιωτικές ασκήσεις.
Επιπλέον, έχει προωθήσει αβάσιμους ισχυρισμούς, όπως ότι η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ήταν «ειρηνική επανένωση» ή ότι οι σφαγές στην Μπούτσα το 2022 ήταν «στημένες». Παρ’ όλα αυτά, έρευνες έδειξαν ότι θεατές θεωρούσαν μεν το RT μεροληπτικό, αλλά πίστευαν ότι μπορούσαν να ξεχωρίσουν τι είναι αληθινό.
Αφρική και Λατινική Αμερική στο στόχαστρο
Η μεγαλύτερη πρόσφατη επέκταση καταγράφεται στην Αφρική. Το RT προσανατολίζει τον γαλλόφωνο δίαυλό του σε αφρικανικές χώρες, ενώ το Sputnik μεταδίδει σε αγγλικά, γαλλικά και αμαρικά, την επίσημη γλώσσα της Αιθιοπίας. Η Μόσχα αξιοποιεί αντιαποικιακά αισθήματα και τη σοβιετική κληρονομιά υποστήριξης σε απελευθερωτικά κινήματα, ελπίζοντας να κερδίσει πολιτική και οικονομική επιρροή.
Παράλληλα, στη Λατινική Αμερική το RT μεταδίδεται δωρεάν σε δέκα χώρες, ανάμεσά τους η Αργεντινή, το Μεξικό και η Βενεζουέλα, ενώ είναι διαθέσιμο μέσω καλωδιακής σε άλλες τόσες. Αν και απαγορευμένο στο YouTube, βρίσκει τρόπο να ανεβαίνει μέσω ιδιωτικών καναλιών.
Στο Μπουένος Άιρες, ένας 52χρονος ξυλουργός ανεβάζει αποσπάσματα του RT με δικά του σχόλια, λέγοντας ότι «δίνει συνολική εικόνα για τη Λατινική Αμερική και τον κόσμο».
Αμφισβητούμενη επιρροή
Το RT ισχυρίζεται ότι φτάνει σε πάνω από 900 εκατομμύρια τηλεθεατές σε περισσότερες από 100 χώρες και ότι συγκέντρωσε 23 δισεκατομμύρια διαδικτυακές προβολές το 2024. Ωστόσο, ειδικοί θεωρούν αυτούς τους αριθμούς υπερβολικούς και δύσκολα επαληθεύσιμους.
Παρ’ όλα αυτά, αφηγήματα όπως ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ δικαιολογεί την εισβολή στην Ουκρανία βρίσκουν απήχηση στον παγκόσμιο Νότο. Σε χώρες όπως το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και ο Νίγηρας, η Ρωσία ενίσχυσε τη στρατιωτική της παρουσία, χωρίς σημαντικές αντιδράσεις.
Ο Ρις Κρίλι από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης εκτιμά ότι το Κρεμλίνο προσπαθεί να περιορίσει την απομόνωσή του, προβάλλοντας τη Ρωσία ως θύμα «δυτικής επιθετικότητας» και υπερασπιστή του παγκόσμιου Νότου. Ο κίνδυνος, όπως προειδοποιεί, είναι ότι τέτοιες τακτικές εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες των φιλελεύθερων δημοκρατιών και νομιμοποιούν την επιθετικότητα της Μόσχας.
Ο καθηγητής Στίβεν Χάτσινγκς καταλήγει ότι η μείωση της χρηματοδότησης των δυτικών μέσων αφήνει χώρο σε δίκτυα, όπως το RT. «Υπάρχουν πολλά να χαθούν και η Ρωσία κερδίζει έδαφος -αλλά η μάχη δεν έχει χαθεί» υπογραμμίζει.
