ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
31/07/2025 | 15:23
Η βιομηχανική παρακμή και το μη βιώσιμο τουριστικό μοντέλο: Μεταρρυθμίσεις, καινοτομία και στοχευμένη αναβιομηχάνιση το μέλλον της Ελλάδας
Από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα έχει υποστεί μια αργή αλλά βαθιά αποβιομηχάνιση. Αντιμέτωπη με τον ξένο ανταγωνισμό, την έλλειψη εθνικής βιομηχανικής στρατηγικής και τις διαδοχικές κρίσεις, η οικονομία έχει στραφεί μαζικά προς τον τομέα των υπηρεσιών, με τον τουρισμό ως τον κύριο μοχλό.
Αυτός ο μετασχηματισμός, αν και εύθραυστος, εγείρει πλέον πολλές ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του ελληνικού οικονομικού μοντέλου.
Μια σταδιακή αλλά αδιάκοπη αποβιομηχάνιση
Η ελληνική βιομηχανία έφτασε στο αποκορύφωμά της στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, αλλά ξεκίνησε την παρακμή της τη δεκαετία του 1980, λίγο μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1981.
Σύμφωνα με έκθεση της PricewaterhouseCoopers, κατά τη διάρκεια δύο δεκαετιών, περισσότερες από 26.000 μεταποιητικές εταιρείες έκλεισαν, με αποτέλεσμα την απώλεια 160.000 θέσεων εργασίας.
Αυτό το κύμα κλεισίματος δεν έχει γλιτώσει και τις εμβληματικές μάρκες του ελληνικού εμπορίου: πολλά ιστορικά πολυκαταστήματα στην Αθήνα, όπως το Κλαουδάτος και το Δραγώνας, καταστράφηκαν ολοσχερώς από πυρκαγιές τη δεκαετία του 1980, περιστατικά για τα οποία η ευθύνη ανέλαβε μια τρομοκρατική οργάνωση, αλλά τα οποία τροφοδότησαν υποψίες για δολιοφθορά προς όφελος ξένων συμφερόντων.
Στις δεκαετίες του 1990 και του 2000, η εμφάνιση της Κίνας και άλλων ασιατικών χωρών στην παγκόσμια αγορά διατάραξε την ευρωπαϊκή οικονομία. Η φθηνή παραγωγή από την Ασία άσκησε πιέσεις στις εγχώριες βιομηχανίες, ιδίως στην Ελλάδα, όπου το κόστος παραγωγής ήταν πολύ υψηλότερο.
Οι κινεζικές μάρκες έχουν εισβάλει στην αγορά και πολλοί Έλληνες κατασκευαστές έχουν μεταφέρει τα εργοστάσιά τους σε γειτονικές χώρες όπως η Βουλγαρία και η Βόρεια Μακεδονία, προσελκύοντας ευνοϊκότερα φορολογικά καθεστώτα και φθηνότερο εργατικό δυναμικό. Για παράδειγμα, υπήρχαν περισσότερες από 18.000 ελληνικές εταιρείες που λειτουργούσαν στη Βουλγαρία το 2023.
Κρίση και βιομηχανική κατάρρευση
Η κρίση χρέους του 2009 έδωσε ένα αποφασιστικό πλήγμα σε ό,τι είχε απομείνει από τον βιομηχανικό ιστό της Ελλάδας. Η λιτότητα που επιβλήθηκε από τους διεθνείς δανειστές προκάλεσε μείωση της κατανάλωσης, μαζική διαρροή εγκεφάλων και κατάρρευση της τραπεζικής πίστης. Αρκετές ελληνικές βιομηχανικές ναυαρχίδες, όπως η Pitsos, η DELTA και η Χαλυβουργική, εξαφανίστηκαν.
Ταυτόχρονα, πολυεθνικές όπως η PepsiCo, η Tupperware και η Goodyear έκλεισαν τα ελληνικά εργοστάσιά τους, προτιμώντας να μεταφέρουν την παραγωγή σε πιο ανταγωνιστικές χώρες όπως η Τουρκία, η Πολωνία και η Ινδία.
Η Ελλάδα υποφέρει επίσης από ένα περιβάλλον που είναι δυσμενές για τις βιομηχανικές επενδύσεις. Η γραφειοκρατία, οι ξεπερασμένοι κανονισμοί, οι παλαιωμένες υποδομές και η ακριβή ενέργεια αποτρέπουν τις εταιρείες από την τοπική παραγωγή. Από την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1974, οι διαδοχικές κυβερνήσεις δεν έχουν καταφέρει να εφαρμόσουν μια συνεκτική βιομηχανική στρατηγική.
Οι λίγες ξένες επενδύσεις που υπάρχουν επικεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά στον τομέα των ακινήτων και του τουρισμού, αφήνοντας τον κλάδο χωρίς καμία πραγματική υποστήριξη για καινοτομία ή εκσυγχρονισμό.
Καταφύγιο από τον τουρισμό, αλλά με ποιο κόστος;
Αντιμέτωπη με την βιομηχανική κατάρρευση, η Ελλάδα στράφηκε στον τουρισμό, το πιο προφανές φυσικό της πλεονέκτημα. Το 2024, ο τομέας σημείωσε ρεκόρ κύκλου εργασιών ύψους 21,7 δισεκατομμυρίων ευρώ, περισσότερο από το ένα τέταρτο του εθνικού ΑΕΠ, και στηρίζει άμεσα ή έμμεσα σχεδόν δύο εκατομμύρια Έλληνες.
Ωστόσο, αυτή η εξάρτηση από έναν μόνο τομέα είναι ανησυχητική. Ο Συνήγορος του Πολίτη προειδοποιεί: χωρίς θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις, το τρέχον τουριστικό μοντέλο δεν είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα. Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, η πίεση στη γη και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα μπορούσαν γρήγορα να αποδυναμώσουν αυτήν την πλέον ζωτικής σημασίας πηγή εισοδήματος.
Μια οικονομία σε αναζήτηση επανεξισορρόπησης
Η Ελλάδα, η οποία πλέον έχει μετατραπεί σε μεγάλο βαθμό σε υπηρεσίες, έχει δει ένα ζωτικό μέρος της παραγωγικής της ταυτότητας να εξαφανίζεται. Αυτή η στροφή προς τον τουρισμό, αν και έχει βοηθήσει στην αποφυγή της πτώχευσης, δεν επαρκεί για να εγγυηθεί ένα σταθερό οικονομικό μέλλον.
Η ανάκαμψη απαιτεί στοχευμένη αναβιομηχάνιση, προληπτικές δημόσιες πολιτικές και απλοποιημένες διαδικασίες για τους επενδυτές. Χωρίς αυτά, η χώρα κινδυνεύει να παραμείνει ένα «υπαίθριο μουσείο», εξαρτώμενη από τον απρόβλεπτο διεθνή τουρισμό.
Le Petit Journal [Comment expliquer le déclin industriel grec?]
