ΣΧΟΛΙΑ-ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ
14/07/2025 | 16:45
Η μεταναστευτική παγίδα του Πούτιν στην Ε.Ε. και τις ΗΠΑ με όργανο τον διεφθαρμένο Χαφτάρ: Η Ελλάδα στη μέγγενη, ο βρώμικος ρόλος της Τουρκίας
Το μεταναστευτικό με εφαλτήριο τη βόρεια Αφρική και ειδικότερα τη Λιβύη, στο κομμάτι της χώρας που ελέγχεται από τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ εξελίσσεται σε τεράστιο πονοκέφαλο για την ΕΕ αλλά και τις ΗΠΑ.
Σε αυτό το ουσιαστικά γεωπολιτικό παιχνίδι εμπλέκονται ενεργά η Ρωσία αλλά και η Τουρκία που έχουν βρει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία αφενός να αποσταθεροποιήσουν την Ευρώπη και αφετέρου να προωθήσουν ζωτικά τους συμφέροντα στην Αφρική.
Ο Χαφτάρ που παίζει το δικό του παιχνίδι εξουσίας βρίσκοντας την ευκαιρία να κερδίσει χρήμα αλλά και πολιτική δύναμη παίζει ταυτόχρονα σε πολλά ταμπλό αλλά πρωτίστως για τα δικά του συμφέροντα
Άρθρο του Politico που υπογράφουν οι Tim Ross, Elena Giordano, Nektaria Stamouli, Hannah Roberts αναφέρεται στο «φιάσκο» της ευρωπαϊκής αποστολής στη Λιβύη για το μεταναστευτικό.
Σημειώνεται ότι η επίσκεψη στη Λιβύη του Επιτρόπου Μετανάστευσης της ΕΕ Magnus Brunner, μαζί με τους υπουργούς από την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Μάλτα, είχε χαρακτηριστεί ως τεχνική αποστολή, αλλά εξελίχθηκε σε πολιτική «ενέδρα» από τον Khalifa Haftar, με στόχο τη νομιμοποίησή του.
- Σημειώνεται επίσης, ότι η αντιμετώπιση της διαδρομής από τη Βόρεια Αφρική προς την Ελλάδα και την Ιταλία έχει εδώ και καιρό αποτελέσει μια από τις πιο δύσκολες δοκιμασίες για τις Βρυξέλλες.
Οι Βρυξέλλες δέχθηκαν τα πυρά, με αξιωματούχους από τη Ρώμη και την Αθήνα να υπονοούν ιδιωτικά ότι η αποστολή της ΕΕ απογοήτευσε όλους τους υπόλοιπους, ενώ, ακόμη και εντός των ίδιων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης, ορισμένα στελέχη της Επιτροπής διατύπωσαν διακριτικά επικρίσεις για τον τρόπο διαχείρισης της υπόθεσης, με τις υποψίες να στρέφονται προς τη διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης.
Την Παρασκευή, η Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι η «Ομάδα Ευρώπη» θα επιχειρήσει εκ νέου. Η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ursula von der Leyen, συμφώνησε με τους ηγέτες της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Μάλτας να συνεχίσουν τις πιέσεις, κατά τη συνάντησή τους στο περιθώριο συνόδου για την υποστήριξη της Ουκρανίας, στη Ρώμη, την Πέμπτη.
Δεν είναι ακόμη σαφές πότε ακριβώς θα πραγματοποιηθεί η νέα αποστολή στη Λιβύη ή ποιοι θα συμμετάσχουν αυτήν τη φορά.
Οι επιδιώξεις της Ρωσίας για αποσταθεροποίηση
Ένας σοβαρός κίνδυνος είναι ότι η Ρωσία του Putin πλέον θεωρεί την ανατολική Λιβύη και τις μεταναστευτικές διαδρομές της προς τη Μεσόγειο ως μια ακαταμάχητη ευκαιρία αποσταθεροποίησης της ΕΕ.
Ο Haftar έχει πραγματοποιήσει πολλαπλές συναντήσεις με Ρώσους υπουργούς, ενώ ο στρατός του έχει λάβει υποστήριξη από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. Διατυπώνεται η εκτίμηση ότι η πολιτική κατευνασμού δεν αποδίδει και ότι ο Haftar θα συνεχίσει να ζητά περισσότερα, προωθώντας έτσι τα ρωσικά συμφέροντα στη Λιβύη με αντάλλαγμα μια χούφτα λιγότερους μετανάστες που θα φτάνουν στην Κρήτη.
Η εργαλειοποίηση του Χαφτάρ
Σε ανταπκριση των Times από τη Λαμπεντούζα, Ιταλία, αναφέρεται στην αύξηση των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη και μεταφέρει δηλώσεις αξιωματούχων και εκτιμήσεις αναλυτών.
Οι μετανάστες που ταξιδεύουν από την ανατολική Λιβύη προς την ελληνική Κρήτη έχουν αυξηθεί κατακόρυφα αυτό το μήνα, αριθμώντας τους 500 την ημέρα με λέμβους, ταχύπλοα σκάφη και αλιευτικά, και ανεβάζοντας τον αριθμό των μεταναστών που έφτασαν στην Ελλάδα από τη Λιβύη φέτος σε 8.000, και οι αναλυτές πιστεύουν ότι πίσω από αυτό βρίσκεται ο Haftar.
«Τίποτα δεν συμβαίνει στην ανατολική Λιβύη χωρίς την έγκριση του Haftar και της οικογένειάς του», δήλωσε ο Jalel Harchaoui, αναλυτής στο Royal United Services Institute.
Ο λόγος για τον οποίο ο Haftar «εργαλειοποιεί» [σ.σ. weaponising στο πρωτότυπο] τους μετανάστες οφείλεται σε ένα περίπλοκο πολιτικό παιχνίδι εξουσίας που παίζεται στη Μεσόγειο και στο οποίο εμπλέκονται η Τουρκία και η Ελλάδα.
- Η Τουρκία προσπαθεί να πείσει τη Λιβύη να επικυρώσει μια συμφωνία που χαράζει ένα τμήμα της Μεσογείου μεταξύ των δύο χωρών για εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου, προκαλώντας την οργή της Ελλάδας, καθώς η περιοχή περνάει πάνω από ελληνικά νησιά.
Η Άγκυρα υπέγραψε για πρώτη φορά μια συμφωνία με την Τρίπολη το 2019 και το ανατολικό κοινοβούλιο της Λιβύης στη Βεγγάζη ενδέχεται να την επικυρώσει. Έτσι, όταν η Ελλάδα ανακοίνωσε νέα δικαιώματα εξόρυξης ενέργειας γύρω από την Κρήτη τον περασμένο μήνα, η Βεγγάζη διαμαρτυρήθηκε.
- «Η προσπάθεια της Τουρκίας να προσεταιριστεί την ανατολική Λιβύη φαίνεται να έχει αποδώσει. Η Άγκυρα έχει πλέον σχεδόν εξ ολοκλήρου το πλευρό της την οικογένεια Haftar», δήλωσε ο Harchaoui. «Υποψιάζομαι ότι η οικογένεια οργάνωσε σκόπιμα αυτή την αύξηση των αναχωρήσεων [μεταναστών] για να ασκήσει πίεση στην Αθήνα».
Η επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπητριή, για να συναντήσει τον Haftar την Κυριακή φαίνεται να μην είχε κανένα αποτέλεσμα, καθώς οι αναχωρήσεις από την ανατολική Λιβύη συνεχίστηκαν.
Ο Mohamed Eljarh, σύμβουλος στην εταιρεία συμβούλων Libya Outlook με έδρα τη Βεγγάζη, δήλωσε ότι οι αφίξεις μεταναστών στην Κρήτη εγγράφονται στο πλαίσιο της διαμάχης. «Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μήνυμα του Haftar: «Γιατί να συνεχίσουμε να ενεργούμε ως φύλακες της Ευρώπης, αν δεν αναγνωριζόμαστε επίσημα ως εταίροι;», δήλωσε ο Eljarh.
- Η αυξανόμενη αυτοπεποίθηση του Haftar, καθώς η Τουρκία καθίσταται σύμμαχός του, ενισχύεται από τους στενότερους δεσμούς του με τη Ρωσία, η οποία ήδη χρησιμοποιεί την ανατολική Λιβύη ως σταθμό για πτήσεις που τροφοδοτούν τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στην Αφρική.
«Η Ρωσία είναι πιθανό να εκμεταλλευτεί αυτό το επεισόδιο για να ενισχύσει την αντιδυτική της ρητορική, παρουσιάζοντάς το ως απόδειξη ότι οι ευρωπαϊκοί παράγοντες προτιμούν να επιβάλλουν όρους παρά να συμμετέχουν σε δίκαιη συνεργασία», δήλωσε ο Eljarh.
Times [Chaos, corruption and the cruel sea: inside Europe’s migrant crisis]
Ανάγκη επανεκτίμησης της τρέχουσας πολιτικής των ΗΠΑ
Στο Middle East Forum (δεξαμενή σκέψης- σε άρθρο γνώμης της Nicoletta Kouroushi) σημειώνεται ότι οι κινήσεις της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης με έδρα την Τρίπολη έχουν αναζωπυρώσει τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Τόσο η προθυμία της Λιβύης να προωθήσει το θαλάσσιο μνημόνιο του 2019 με την Τουρκία -μια συμφωνία που κατακρεουργεί τις καθιερωμένες νομικές διαδικασίες- όσο και η προθυμία της Τρίπολης να πιέσει την Ελλάδα με μια απότομη αύξηση της παράνομης μετανάστευσης έχουν θορυβήσει τις ελληνικές αρχές.
Οι Έλληνες αξιωματούχοι θεωρούν τη θέση της Λιβύης ως απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα. Η συμφωνία διεκδικεί θαλάσσιες ζώνες που τέμνουν τα καθιερωμένα θαλάσσια όρια, αγνοούν τα ελληνικά νησιά και υπονομεύουν τις αποδεκτές ερμηνείες του ναυτικού δικαίου.
Στην πρόσφατη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προέτρεψε τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επανέλθουν στη Λιβύη, τονίζοντας την ανάγκη για εκλογές και νόμιμη διακυβέρνηση. Τα σχόλιά του αντανακλούσαν την απογοήτευση της Αθήνας για τη συνεχιζόμενη αναγνώριση της Τρίπολης, παρά την αδιαφορία της για τους διεθνείς κανόνες.
- Η Ελλάδα αντέδρασε σε τρεις στρατηγικές γραμμές.
Διπλωματικά, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης έχει συναντηθεί με ομολόγους του από την Ιταλία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αναλαμβάνει επίσης διπλωματική αποστολή στη Λιβύη σε δύο μέρη: πρώτα στη Βεγγάζη για συνομιλίες με τον Khalifa Haftar, και στη συνέχεια στην Τρίπολη στις 15 Ιουλίου για να συναντηθεί με αξιωματούχους της Δυτικής Λιβύης.
Ο δηλωμένος σκοπός του είναι να διερευνήσει ένα πλαίσιο για τη θαλάσσια οριοθέτηση με δυτικούς αξιωματούχους, αν και ο πραγματικός του στόχος είναι να επιτύχει ένα πλαίσιο για τη θαλάσσια οριοθέτηση που θα βασίζεται αποκλειστικά στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σε πρόσφατες δηλώσεις του, χαρακτήρισε το μνημόνιο του 2019 «άκυρο».
Η Ελλάδα έχει αναπτύξει δύο φρεγάτες του Πολεμικού Ναυτικού και ένα πλοίο υποστήριξης στα ανοικτά των λιβυκών ακτών. Ενώ η κίνηση ανταποκρίνεται επίσημα στην αυξανόμενη παράνομη μετανάστευση, σημαίνει επίσης ότι αποτρέπει μια νέα μεταναστευτική διαδρομή από την ανατολική Λιβύη προς την Κρήτη, που απέχει μόλις 400 μίλια.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Αθήνα επιδιώκει να αξιοποιήσει την αυξανόμενη ανησυχία για τη μετανάστευση από τη Λιβύη. Ο Μητσοτάκης έθεσε το ζήτημα απευθείας στον Magnus Brunner, Ευρωπαίο Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων, ζητώντας πίεση για μείωση των ροών.
Εν τω μεταξύ, η Τουρκία συνέχισε να εμβαθύνει την παρουσία της στη Λιβύη στο πλαίσιο της ευρύτερης περιφερειακής στρατηγικής της. Τούρκοι αξιωματούχοι της άμυνας υποστηρίζουν ότι η συμφωνία του 2019 είναι σύμφωνη με το ναυτικό δίκαιο. Επιδιώκουν επίσης να ενδυναμώσουν τις αρχές στην Τρίπολη, οι οποίες επιδιώκουν μια ισλαμική κυβέρνηση τύπου Μουσουλμανικής Αδελφότητας, έναντι της αντίπαλης, πιο κοσμικής κυβέρνησης της Βουλής των Αντιπροσώπων στη Βεγγάζη.
Η απόφαση της Τρίπολης να συνταχθεί με την Άγκυρα αντανακλά την προθυμία της να παραμερίσει το διεθνές δίκαιο υπέρ της τακτικής (στρατηγικής) συνεργασίας.
Αιγύπτιοι αξιωματούχοι φέρονται να ζήτησαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες να παρέμβουν και να εμποδίσουν την Τρίπολη να επικυρώσει τη ναυτική συμφωνία με την Τουρκία. Το αίτημα του Καΐρου είναι αξιοσημείωτο όχι μόνο για το περιεχόμενό του, αλλά και για την άμεση απήχησή του στην Ουάσιγκτον, παρακάμπτοντας τα πολυμερή κανάλια.
Το Κάιρο φοβάται ότι η επικύρωση θα κλιμακώσει τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και θα εδραιώσει την τουρκική επιρροή.
Η ενέργεια του Καΐρου σηματοδοτεί επίσης ότι οι περιφερειακοί παράγοντες δεν είναι πλέον πρόθυμοι να αντιμετωπίσουν τη σύγκρουση στη Λιβύη ως εσωτερικό ζήτημα ή ως μια παγωμένη διαμάχη δι’ αντιπροσώπων. Αντιθέτως, τη βλέπουν ως ένα ζωντανό πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού, με συνέπειες για την ευρωπαϊκή και βορειοαφρικανική αρχιτεκτονική ασφαλείας.
- Για την Ουάσιγκτον, η έκκληση της Αιγύπτου θα πρέπει να λειτουργήσει ως προειδοποίηση. Το γεγονός ότι τόσο η Αθήνα όσο και το Κάιρο -δύο σταθερά, ευθυγραμμισμένα με τις ΗΠΑ κράτη με αποκλίνοντα αλλά αλληλεπικαλυπτόμενα συμφέροντα- προτρέπουν ανεξάρτητα για παρέμβαση στο ίδιο ζήτημα θα πρέπει να οδηγήσει σε επανεκτίμηση της τρέχουσας πολιτικής των ΗΠΑ που κλίνει προς την Τρίπολη.
Η επανειλημμένη περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου από την λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και η προθυμία της να συμβάλει στην περιφερειακή αστάθεια, θα πρέπει να εγείρει ανησυχίες στην Ουάσιγκτων σχετικά με το κόστος της ανεπιφύλακτης διπλωματικής υποστήριξης.
Middle East Forum [Tripoli’s Drift Toward Ankara: Time for Washington to Rethink Its Stance]
