ΓΝΩΜΕΣ
12/07/2025 | 06:10
“Χρέος ιερόν και απαραβίαστον”… ο αγώνας για την απελευθέρωση της Μεγαλονήσου: Τον Ιούλιο του 1821 η Κύπρος σφράγισε με αίμα το δικαίωμα συμπερίληψης της στο ελληνικό κράτος
Της ΣΩΤΗΡΟΥΛΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Το 1821 η Κύπρος μετρούσε 250 χρόνια οθωμανικής κυριαρχίας. Ως γνωστόν, το 1814 ιδρύθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας η Φιλική Εταιρεία. Μέχρι το 1820, η Εταιρεία περιέλαβε στα μέλη της τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και άλλους επιφανείς Κυπρίους.
Οι πολλαπλές δυσχέρειες, οι οποίες πήγαζαν από τη μεγάλη απόσταση της Κύπρου από τις περιοχές της επικείμενης εξέγερσης απέτρεψαν τη συμπερίληψη του νησιού στον κεντρικό επαναστατικό σχεδιασμό. Τεκμηριωμένα, όμως, οι Φιλικοί, υπολόγιζαν σε αξιόλογη οικονομική συνδρομή από την Κύπρο.
- Με την έναρξη της Επανάστασης, τον Μάρτιο του 1821, ο Σουλτάνος διέταξε τον αφοπλισμό των ραγιάδων της Κύπρου. Ενεργώντας κατ’ οικονομίαν, ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός κάλεσε το ποίμνιό του σε συμμόρφωση, η οποία, όμως, δεν απέτρεψε τις βιαιοπραγίες και τις λεηλασίες.
Τον Ιούλιο, με αφορμή τη διανομή επαναστατικών προκηρύξεων στη Λάρνακα, ο Τούρκος διοικητής της Κύπρου υπέβαλε στην Πύλη κατάλογο 486 ονομάτων αρχιερέων, κληρικών και προκρίτων, ζητώντας τη σύλληψη και εκτέλεσή τους. Ορισμένοι κατόρθωσαν να δραπετεύσουν από το νησί και μερικοί αλλαξοπίστησαν για να γλιτώσουν τη ζωή τους. Ωστόσο, οι πλείστοι προγραμμένοι θανατώθηκαν και οι περιουσίες τους δημεύθηκαν.
Πρώτα θύματα ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και οι Μητροπολίτες Πάφου Χρύσανθος, Κιτίου Μελέτιος και Κηρυνείας Λαυρέντιος. Διαβάζουμε, σε ανταπόκριση, στην εφημερίδα Notizie del Giorno, η οποία εκδιδόταν στη Ζάκυνθο:
- «Αφού έδωσε (ο Διοικητής) εντολή να κλειστούν οι πύλες της πόλης και του Σεραγίου, αρχίζοντας τους αποκεφαλισμούς από τον επίσκοπο της Λάρνακας, διέταξε το ίδιο και για τους επισκόπους της Πάφου και της Κερύνειας και απαγχόνισε τον μακαριώτατο αρχιεπίσκοπο […] Κυπριανό. […] Καθημερινά […] δεν επεδίωκε τίποτε άλλο παρά να φέρνει από όλα τα μέρη της νήσου αθώα και δυστυχισμένα πλάσματα, με σκοπό να χύνεται ολοένα και περισσότερο το αίμα των χριστιανών, των μοναχών, των ιερέων […]».
Παρά το γεγονός πως οι σφαγές του Ιουλίου του 1821 πρόλαβαν την εξάπλωση της επαναστατικής φλόγας στην Κύπρο, εκατοντάδες Κύπριοι μετέβησαν στην Ελλάδα, πολέμησαν και μερικοί θυσίασαν περιουσίες.
Ορισμένοι κατέφυγαν καταρχάς στην Ευρώπη, πασχίζοντας να εξασφαλίσουν τα μέσα για την απελευθέρωση της πατρίδας τους. Αναφορικά με τον αριθμό των Κυπρίων αγωνιστών στην Ελλάδα εγκυρότεροι είναι οι υπολογισμοί του καθηγητή Πέτρου Παπαπολυβίου, ο οποίος κατέγραψε περίπου 300 ονόματα και θεωρεί πως συνολικά ήταν περίπου 500.
Η Κύπρος στα όρια της Ελλάδας
Η σφαγή της 9ης Ιουλίου και η προσφορά των Ελλήνων Κυπρίων στην Επανάσταση προσέφεραν στον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια το έρεισμα, ώστε το 1827, απαντώντας σε αντίστοιχο ερώτημα του Βρετανού Υφυπουργού Άμυνας Horton, να περιλάβει στα όρια της «Ελλάδος σήμερον» και την Κύπρο.
- «Τα όρια της Ελλάδος από τεσσάρων μεν αιώνων διεγράφησαν υπό δικαιωμάτων, τα οποία ούτε ό χρόνος, ούτε αι πολύμορφοι συμφοραί, ούτε η δορικτησία, ουδέποτε ίσχυσαν να παραγράψωσι, διεγράφησαν δε από του 1821 διά του αίματος του χυθέντος εις τας σφαγάς της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Κυδωνιών, των Ψαρών, του Μεσολογγίου, και εις τας πολυαρίθμους ναυμαχίας τε και πεζομαχίας εν αις εδοξάσθη το γενναίον τούτο έθνος», τόνισε, για να επισημάνει, στη συνέχεια, πως «χρέος ιερόν και απαραβίαστον», εμπόδιζε τη συστολή αυτών των ορίων.
Ένα χρόνο αργότερα, σε υπόμνημά του προς τους εκπροσώπους των Δυνάμεων, ο ίδιος επισήμανε πως η ιστορία, τα μνημεία και όλα τα άλλα μαρτυρούσαν πως η Κύπρος, η Ρόδος και πολλά άλλα νησιά ήταν μέρη της Ελλάδας, ποτισμένα με αίμα Ελλήνων.
- Παρά ταύτα, το 1832 η Κύπρος παρέμεινε, όπως και πολλές άλλες ελληνικές περιοχές, υπό τον οθωμανικό ζυγό. Το 1878, το νησί εκχωρήθηκε στη Μεγάλη Βρετανία ως προτεκτοράτο ενώ το 1925 ανακηρύχθηκε βρετανική αποικία.
Ο εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας της ΕΟΚΑ 1955-1959, ο οποίος ξεκίνησε με αίτημα την ένωση με την Ελλάδα, κατέληξε, το 1960, στην ίδρυση της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1974 η Κύπρος βίωσε δύο εισβολές της Τουρκίας στο έδαφός της και, για άλλη μια φορά, φονεύσεις, εξανδραποδισμούς, ξεριζωμούς και λεηλασίες.
Σήμερα, 204 χρόνια μετά τα Ιουλιανά του 1821 και 51 μετά τον μαύρο Ιούλη του 1974, «χρέος ιερόν και απαραβίαστον» αποτελεί ο αγώνας για τη μνήμη και την απελευθέρωση.
* Σωτηρούλα Βασιλείου
Δρος Ιστορίας ΑΠΘ, Επιστημονική Λειτουργός Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’
-
Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
