ΓΝΩΜΕΣ
18/06/2025 | 15:05
Συνέπειες και Σενάρια από πιθανή αλλαγή πλεύσης του Ιράν: Η Αμερική με τον Ντόναλντ Τράμπ έχει επιστρέψει για τα καλά στη διεθνή πολιτική με σκοπό να ηγηθεί αυτής στον 21ο αιώνα…
Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Θ. ΔΡΙΒΑ* – Αθήνα
Και στην περίπτωση του Ιράν, αποδεικνύεται πως η Ιστορία έχει τη δική της άποψη για το πώς πρέπει να κυλά. Δεν είναι κοινό μυστικό πως η ονείρωξη των ανθρώπων που χάρασσαν την αμερικανική εξωτερική πολιτική μέχρι και την εμφάνιση στα πολιτικά πράγματα των ΗΠΑ του Προέδρου Τραμπ, (45ος και 47ος) ήταν η αλλαγή πλεύσης του Ιράν.
Ειδικά οι neocons, (οι οποίοι δεν άφηναν ανεπηρέαστο το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ, παρά το οτι εκδηλώθηκαν κυρίως κατά την περίοδο του Μπους Τζ.) θεωρούσαν την αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν ως το ιερό τους δισκοπότηρο. Ολόκληρη θεωρία δημιουργήθηκε για να συζητηθούν τρόποι αλλαγής πλεύσης του Ιράν.
- Η πιο σημαντική είναι αυτή του «Άξονα του Κακού». Σε αυτόν τον άξονα, το Ιράν είχε πάντα περίοπτη θέση και λόγω γεωγραφικής θέσης, την πιο κρίσιμη.
Τελικά, φαίνεται οτι ένας Πρόεδρος που δεν ανήκει στο ακραία παρεμβατικό κομμάτι της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και που ούτε είναι οπαδός του περίφημου «American Adventurism», είναι πολύ κοντά στο να ολοκληρώσει μια τεράστια επιτυχία για την αμερικανική εξωτερική πολιτική σε παγκόσμια κλίμακα.
Η κατάρρευση του Ιράν συνιστά ένα πιθανό σενάριο και έτσι χρειάζεται να μελετήσει κανείς τις επιπτώσεις που μια τέτοια κατάρρευση μπορεί να έχει στη διεθνή πολιτική.
Η Angry America επιστρέφει και παραδειγματίζει.
Σε υλικούς συντελεστές ισχύος, οι ΗΠΑ δεν παρήκμασαν ποτέ από το 1900 έως σήμερα. Αντίθετα, λόγω του οτι η καινοτομία βασιλεύει στις ΗΠΑ, οι υλικοί και άϋλοι συντελεστές επαυξάνονται, διατηρώντας για την υπερδύναμη τα σχετικά και τα απόλυτα κέρδη.
Παραδόξως, για αρκετές δεκαετίες (κυρίως μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου) η Αμερική χαμήλωσε τους τόνους σε βαθμό τέτοιον που πολλές αναθεωρητικές δυνάμεις ενθαρρύνθηκαν να γεμίσουν το κενό που πίστευαν οτι άφηναν οι ΗΠΑ.
- Υπάρχει η λογική εξήγηση της κόπωσης, ειδικά μετά τον εξαντλητικό Ψυχρό Πόλεμο αλλά και από το νέο Βιετνάμ στο Αφγανιστάν. Κάπως έτσι, αντί να καθοριστεί το πού και πότε πρέπει να είναι παρεμβατική η υπερδύναμη, δαιμονοποιήθηκαν όλες οι παρεμβάσεις.
Σύμφωνα με τη θεωρία της ηγεμονικής σταθερότητας, δουλειά μιας υπερδύναμης δεν είναι το να αποτελεί τον ΟΗΕ του κόσμου, αλλά να οδηγεί τη διεθνή πολιτική. Αλλιώς, δε θα ήταν υπερδύναμη.
Οι ζυμώσεις στο εσωτερικό της αμερικανικής κοινωνίας για να αντιμετωπιστεί η λαίλαπα του woke σε συνδυασμό με την εντυπωσιακή άνοδο της Κίνας και την επιστροφή της Ρωσίας στο γεωπολιτικό γίγνεσθαι, συνέθεσαν μια νέα πολιτική πραγματικότητα της οποίας πολιτικό προϊόν και ταυτόχρονα διαμορφωτής, είναι ο Αμερικανός Πρόεδρος Τραμπ ο οποίος ακολουθεί μια συνταγή selective engagement επαναπροσδιορίζοντας το ρόλο και τη χρησιμότητα εργαλείων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής όπως είναι το ΝΑΤΟ ή και ο ΟΗΕ.
- Η Αμερική έχει επιστρέψει για τα καλά στη διεθνή πολιτική με σκοπό να ηγηθεί αυτής στον 21ο αιώνα και ο τρόπος που πολιτεύτηκε στο θέμα του Ιράν, δεν αφήνει αμφιβολίες για τη θέλησή της για ηγεσία σε εχθρούς και φίλους. Οι ΗΠΑ επανακτούν μια ικανότητα αποτρεπτικής φήμης την οποία είχαν απωλέσει σε τέτοιο βαθμό ώστε:
Η Ρωσία να κάνει τέσσερις πολέμους, η Τουρκία πέντε εισβολές, η Γερμανία να κάνει ό,τι θέλει στην Ε.Ε., η Κίνα να τσιμεντώνει τεχνητά νησιά για να προωθήσει τον παράνομο χάρτη των εννέα γραμμών και ο Φιλιππινέζος προϊστάμενος να αποκαλεί δημόσιο τον Αμερικανό πρόεδρο Ομπάμα «son of a b..h».
Ο Αμερικανός Πρόεδρος υπενθυμίζει με κάθε τρόπο πως χωρίς τις ΗΠΑ δε γίνεται να λυθεί πλέον κανένα πρόβλημα στον πλανήτη.
Ο μονόδρομος του Ιράν και η πιθανή αρπαγή του από τη Δύση.
Το Ιράν έχει φτάσει σε ένα αδιέξοδο. Απόδειξη των γραφομένων της παραπάνω παραγράφου είναι οτι το Ιράν ουδέποτε πίστευε οτι η Αμερική θα υλοποιήσει τις προειδοποιήσεις της.
Οι μουλάδες έχουν μείνει με το στόμα ανοικτό και όσοι έχουν παραμείνει, (καθώς μια πρωτοφανής εκκένωση της Τεχεράνης λαμβάνει χώρα) ζητούν την αμερικανική βοήθεια για να μην υπάρξει μια κατάρρευση με κρότο.
- Με άλλα λόγια, οι μουλάδες θα υποχρεωθούν να υπογράψουν ό,τι τους δοθεί. Αυτό που είναι άγνωστο για την ώρα, είναι με ποιον τρόπο θα υπογράψουν καθώς το Ισραήλ, ζητάει συνθηκολόγηση και πλέον έχει και τη στήριξη των G7.
Το Ιράν εκτός από κράτος-ταραξία, υπήρξε για καιρό ο «μπαμπούλας» της Ρωσίας και της Κίνας. Έχοντας και τη στήριξη από το Κατάρ, η Τεχεράνη απέκτησε την αυτοπεποίθηση της περιφερειακής δύναμης. Σήμερα, οι «προστάτες» από τη Μόσχα και το Πεκίνο, δυσκολεύονται να επιλύσουν το κυκλοφοριακό χάος της Τεχεράνης κατά την διάρκεια της εκκένωσης αυτής.
Με άλλα λόγια, το Ιράν ήταν ο χρήσιμος ηλίθιος της ρωσικής και κινεζικής πολιτικής όταν ήθελαν να ενοχλήσουν οι δύο πυρηνικές δυνάμεις τα αμερικανικά συμφέροντα. Με τη σειρά τους, τρομοκρατικές ομάδες όπως η Χεζμπολάχ, οι Χούθι και η Χαμάς, υπήρξαν οι χρήσιμοι ηλίθιοι του Ιράν.
- Μια συνθηκολόγηση του Ιράν, φέρνει την Τεχεράνη πιο κοντά στη Δύση. Εγείρονται βέβαια αρκετά ερωτήματα που αφορούν το καθεστώς του Ιράν, αν θα είναι το ίδιο, αν κάτι άλλο προκύψει. Σε κάθε περίπτωση, όποιος φανατικός και αν εμφανιστεί στην ιρανική πολιτική σκηνή δε θα μπορέσει να κάνει πολλά.
Αυτός ο μονόδρομος οδηγεί όχι μόνο το Ιράν σε αλλαγή, αλλά και ολόκληρη την αρχιτεκτονική ασφάλειας τη Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, της Κεντρικής Ασίας και του Ινδικού Ωκεανού. Λόγω γεωγραφίας, το Ιράν ξεκλειδώνει για τη Δύση τεράστιες ευκαιρίες και γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα έναντι των ανταγωνιστών της Δύσης στην Ανατολική Ασία.
Η αλλαγή θέσεων των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, η Γαλλία και ο τρόμος της Τουρκίας.
Ένα από τα μεγάλα λάθη των προηγούμενων ετών, ήταν ο πληθωρισμός ενός αποφθέγματος «η Αμερική αποχωρεί από τη Μέση Ανατολή». Μάλιστα, στον ελληνικό δημόσιο διάλογο αυτό το απόφθεγμα πήρε διαστάσεις θρησκείας από τους οπαδούς της όποιας λύσης στα ελληνοτουρκικά, για να μας κάνουν να πιο διαλλακτικούς στο να προσδεθούμε στην τουρκική σφαίρα επιρροής.
- Η πραγματικότητα είναι οτι η Ευρύτερη Μέση Ανατολή όπως την προσδιόρισε η Κοντολίζα Ραϊς, ξεκινά από το Γιβραλτάρ και φτάνει το Μπανγκλαντές επομένως είναι αδύνατο η Αμερική να απωλέσει το μαλακό υπογάστριο της Ασίας από τη στιγμή που υποχρεώνεται να υλοποιήσει μια ασιατική στρατηγική.
Η Τουρκία αναδείχθηκε σε περιφερειακή δύναμη και κράτος-μοχλό των ΗΠΑ από το 1979 και μετά. Επειδή ακριβώς η Δύση έχασε το Ιράν, η Τουρκία έγινε απαραίτητη. Αν το Ιράν επανέλθει σε κάποια εποικοδομητική σχέση με τη Δύση, η Τουρκία χάνει την αξία της.
Για να μη χάσει την αξία της Άγκυρα θα ριζοσπαστικοποιηθεί περισσότερο και θα φροντίσει να υποκαταστήσει το Ιράν. Κάτι τέτοιο θα τη φέρει απέναντι με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Ε.Ε. Η Ε.Ε. είναι σχεδόν βέβαιο οτι έχει ήδη αρχίσει να κάνει δεύτερες σκέψεις για τη συμμετοχή της Τουρκίας στο SAFE και να σκέφτεται την πρόταση στο Ισραήλ, άλλο αν το Τελ Αβίβ θα δεχόταν να γίνει μέρος μιας γραφειοκρατίας της άμυνας και μιας Βαβέλ.
- Το τέλος του Ιράν όπως το γνωρίζαμε από το 1979 είναι ένα πιθανό σενάριο καθώς αποφάσισε να κάνει τον λάθος πόλεμος με τα λάθος κράτη. Αυτό θα έχει συνέπειες και στον Λίβανο και στη Συρία.
Η Γαλλία φαίνεται να είναι και αυτή έτοιμη να επανεμφανιστεί στην Εγγύς Ανατολή και κάτι τέτοιο ασφαλώς και δίνει σε Ελλάδα και Κύπρο τεράστια πλεονεκτήματα καθώς αν Αμερικανοί και Γάλλοι γίνουν θεματοφύλακες της τριμερούς στρατηγικής συνεργασίας Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ, τότε μιλάμε για μια περιοχή η οποία πρόκειται να αλλάξει άρδην.
Η Τουρκία σίγουρα δεν μπορεί να χαίρεται με αυτές τις εξελίξεις καθώς χάνει μια χώρα σύμμαχο στο Κουρδικό Ζήτημα το οποίο θα απασχολεί λογικά, όλο και περισσότερο την Άγκυρα.
Γιατί έχασε το Ιράν;
Το Ιράν έχει εισέλθει σε μια φάση συμπληγάδων στη σύγκρουσή του με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Οι διαθέσιμες επιλογές του αφορούν το πώς θα χάσει. Για να φτάσει ένα κράτος σε αυτό το σημείο σίγουρα έχουν συμβεί σημαντικά στρατηγικά λάθη.
- Πρώτον, η επένδυσή του σε συμμάχους που το μόνο που μοιράζονταν ήταν ο αντιδυτικός προσανατολισμός. Το «αντί» δεν είναι στρατηγική.
- Δεύτερον, ο τακτικισμός δε συνιστά στρατηγική. Τρίτον, το να επιθυμεί κάποια χώρα να γίνει περιφερειακή δύναμη, σημαίνει οτι μπορεί να διαθέτει ικανότητα παροχής συλλογικών αγαθών και να το επιθυμούν και τα άλλα κράτη της περιοχής.
Το θεοκρατικό Ιράν δεν είχε όραμα για την περιοχή, πέραν του να θρέφει τρομοκρατικές οργανώσεις. Τέταρτον, το ίδιο το πολίτευμα του Ιράν. Τα απολυταρχικά καθεστώτα όταν ασκούν εξωτερική πολιτική μεγαλοϊδεατισμού, αναδεικνύουν το πόσο εύθραυστα είναι.
Η δημοκρατία παρέχει ευελιξία. Πέμπτον, το Ιράν αρνήθηκε να διαπραγματευτεί με τον Αμερικανό Πρόεδρο Τραμπ και βιώνει τις επιπτώσεις του τι σημαίνει να διαπραγματεύεσαι με έναν ηγέτη ο οποίος είναι απρόβλεπτος και που δεν του αρέσουν τα παιγνίδια τα παρελκυστικά.
- Είναι κάτι που σίγουρα μελετούν ήδη πολλά ακόμη αυταρχικά καθεστώτα τα οποία δεν είναι απίθανο να επιδιώξουν βελτίωση των σχέσεών τους με τις ΗΠΑ. Η εικόνα του Ιράν, τα λέει όλα. Για τον ελεύθερο και πολιτισμένο κόσμο η διαφαινόμενη επιτυχία του Αμερικανού Προέδρου, συνιστά χαρμόσυνα νέα.
Σίγουρα είναι δυσάρεστα τα νέα για όσους θεωρούν «αυτοδιάθεση» και «κυριαρχικό δικαίωμα» το να είσαι κράτος-σπόνσορας τρομοκρατών, κακόβουλης επιρροής κτλ. Το «Σοκ και Δέος» που ξεκίνησε τα ξημερώματα της 13ης Ιουνίου, έχει ανοίξει ήδη ένα νέο κεφάλαιο στην ίδια τη στρατηγική.
* Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων Παντείου Πανεπιστημίου
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
