ΓΝΩΜΕΣ
09/05/2025 | 06:20
Η “παγίδα του Θουκυδίδη” στις σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας ως σύγχρονη πραγματικότητα: Μια σχέση που δεν είναι πλέον απλώς ανταγωνιστική, αλλά τείνει να γίνει συγκρουσιακή
Tου Δρ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΖΑΜΠΑ – Λευκωσία
Ο όρος «παγίδα του Θουκυδίδη» προέρχεται από την περιγραφή του αρχαίου Έλληνα ιστορικού για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο μεταξύ Σπάρτης και Αθήνας.
Ο Θουκυδίδης παρατήρησε ότι «αυτό που έκανε τον πόλεμο αναπόφευκτο ήταν η άνοδος της Αθήνας και ο φόβος που προκάλεσε αυτό στη Σπάρτη».
- Στη σύγχρονη γεωπολιτική, η θεωρία αυτή χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη δυναμική μεταξύ μιας ανερχόμενης δύναμης και μιας εδραιωμένης ηγεμονίας. Σήμερα, το δίπολο ΗΠΑ – Κίνας μοιάζει να επιβεβαιώνει την επικαιρότητα αυτής της αρχαίας σοφίας.
Η Κίνα τις τελευταίες δεκαετίες έχει γνωρίσει μια εντυπωσιακή άνοδο, τόσο οικονομικά όσο και στρατηγικά. Η ταχύτατη εκβιομηχάνιση, η τεχνολογική ανάπτυξη και η ενίσχυση της στρατιωτικής της ισχύος έχουν μετατρέψει την Κίνα σε έναν παγκόσμιο παίχτη με φιλοδοξίες ηγεσίας.
Από την άλλη πλευρά, οι Ηνωμένες Πολιτείες, που κατέχουν την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές σύστημα από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, βλέπουν αυτή την άνοδο με σκεπτικισμό και ανησυχία.
Η σύγκρουση ΗΠΑ – Κίνας
Η ανταγωνιστική σχέση ΗΠΑ – Κίνας δεν περιορίζεται μόνο στο εμπόριο ή στην τεχνολογία· επεκτείνεται σε γεωπολιτικά θέματα, όπως η Θάλασσα της Νότιας Κίνας, η Ταϊβάν, η διαχείριση των διεθνών οργανισμών, ακόμη και η αφήγηση γύρω από την παγκόσμια τάξη. Η πολιτική των δασμών, ο τεχνολογικός “ψυχρός πόλεμος”, και η ενίσχυση στρατιωτικών δυνάμεων σε στρατηγικά σημεία υποδηλώνουν μια σχέση που δεν είναι πλέον απλώς ανταγωνιστική, αλλά τείνει να γίνει συγκρουσιακή.
Ο πολιτικός επιστήμονας Graham Allison, που αναβίωσε την έννοια της παγίδας του Θουκυδίδη, εντόπισε ότι σε 12 από τις 16 περιπτώσεις της ιστορίας όπου μια ανερχόμενη δύναμη απείλησε μια εδραιωμένη, ξέσπασε πόλεμος (Allison, 2017). Αυτό εγείρει εύλογους προβληματισμούς: Είναι καταδικασμένες οι ΗΠΑ και η Κίνα να συγκρουστούν;
Αν και η παγίδα του Θουκυδίδη δεν αποτελεί νομοτελειακό φαινόμενο, λειτουργεί ως χρήσιμο εργαλείο κατανόησης των εντάσεων και των προκλήσεων που συνοδεύουν τη μεταβολή ισχύος.
- Η παγκόσμια αλληλεξάρτηση και οι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ίσως λειτουργήσουν ως φραγμός στη στρατιωτική σύγκρουση. Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει συγκρούσεις μέσω πληρεξουσίων ή εντάσεις σε περιοχές στρατηγικού ενδιαφέροντος.
Επιπρόσθετα η εξέλιξη των γεγονότων και το τελικό αποτέλεσμα της εντεινόμενης σύγκρουσης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό απο διάφορους παράγοντες που σχετίζονται με την ηγεσία.
Αρχικά τον φόβο του ισχυρού για την απώλεια της πρωτοκαθεδρίας στην παγκόμια ηγεμονία ειδικότερα όταν ο φόβος επισκιάζει την λογική. Επιπρόσθετα την έλλειψη σύνεσης και τέλος της απώλεια της διαύγειας στην λήψη αποφάσεων. Εδώ έγκειται και η σημασία των αποφάσεων των ηγεσιών των ΗΠΑ και της Κίνας προς την κλιμάκωση ή την αποκλιμάκωση της διαφαινόμενης συγκρουσης
- Η πρόκληση για τη διεθνή κοινότητα είναι να διαχειριστεί αυτή τη μεταβατική φάση χωρίς να υποκύψει στον πειρασμό της σύγκρουσης. Η διπλωματία, η πολυμερής συνεργασία και η ενίσχυση θεσμών που προωθούν την ειρηνική συνύπαρξη είναι πιο απαραίτητα από ποτέ.
Η «παγίδα του Θουκυδίδη» δεν πρέπει να θεωρηθεί ως προφητεία, αλλά ως προειδοποίηση. Για την ιστορία η τελική κατάληξη του πολέμου που ξεκίνησε η Σπάρτη στην Αθήνα ήταν η αλληλοεξόντωση τους με την τελική επικράτηση του Φίλιππου της Μακεδονίας. Αυτό ήταν και το τέλος του αρχαίου Ελληνικού κόσμου.
Η ιστορία φυσικά δεν επαναλαμβάνεται κατά γράμμα, αλλά προσφέρει πολύτιμα διδάγματα. Αν οι ΗΠΑ και η Κίνα αναγνωρίσουν έγκαιρα τους κινδύνους της δυναμικής που τους συνδέει, ίσως καταφέρουν να χαράξουν μια πορεία συνύπαρξης, αποφεύγοντας τα λάθη του παρελθόντος.
* Δρ Νεόφυτος Ζαμπάς
Μέλος Πολιτικού Γραφείου Δημοκρατικού Συναγερμού
-
Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
