ΓΝΩΜΕΣ
03/05/2025 | 07:56
Η Κύπρος πρέπει να απαιτήσει αποζημιώσεις από την κατοχική δύναμη, Τουρκία: Άρθρο του πολιτικού αναλυτή Michael Rubin για την Hellas Journal
Του MICHAEL RUBIN για την Hellas Journal – Ουάσιγκτον
Η μισή μάχη στη διπλωματία είναι να ορίσεις τη συζήτηση.
Σκεφτείτε την Κύπρο: Η εισβολή της Τουρκίας στο νησί μετά την κατάρρευση της ελληνικής χούντας ήταν παράνομη. Η Τουρκία προέβη σε εθνοκάθαρση σε περισσότερο από το ένα τρίτο του νησιού, κατέστρεψε εκκλησίες και λεηλάτησε τις περιουσίες των Ελληνοκυπρίων που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους υπό την απειλή όπλων.
Σχεδόν αμέσως, η Τουρκία ξέχασε την υποτιθέμενη προστασία που προσέφερε στους Κυπρίους Μουσουλμάνους και άρχισε να μεταφέρει Τούρκους εποίκους στο νησί, επιδεινώνοντας την αρπαγή.
- Η Ελλάδα απέβαλε τη χούντα μέσα σε λίγες μέρες από την εγκαθίδρυση από την Τουρκία προγεφυρώματος στην Κύπρο και ασπάστηκε τη δημοκρατία.
- Σήμερα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεπερνά κατά πολύ τις χειρότερες παραβιάσεις της ελληνικής χούντας πριν από περισσότερα από 50 χρόνια.
Παρά τα γεγονότα αυτά, τα Ηνωμένα Έθνη αντιμετωπίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία και την κατεχόμενη ζώνη με ηθική ισοτιμία. Το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών, εν τω μεταξύ, όχι μόνο αρνείται να χαρακτηρίσει την παρουσία του τουρκικού στρατού στην Κύπρο ως κατοχή, αλλά νομιμοποιεί το καθεστώς Βισύ του νησιού.
Πώς αλλιώς μπορούν οι Αμερικανοί διπλωμάτες να εξηγήσουν γιατί εξέδωσαν βίζες στον Ερσίν Τατάρ, τον πολιτικό ηγέτη της κατεχόμενης ζώνης, τουλάχιστον δύο φορές με τουρκικό και όχι κυπριακό διαβατήριο;
Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι αδιάλλακτη επειδή οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν το Σχέδιο Ανάν του 2004 σε δημοψήφισμα.
- Η απόρριψη κατέδειξε διορατικότητα τόσο επειδή οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία που νομιμοποιεί την τουρκική κατοχή επιβραβεύει την επιθετικότητα όσο και επειδή το σχέδιο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν δεν περιελάμβανε μηχανισμό επιβολής σε περίπτωση που η Τουρκία δεν τηρούσε τη δέσμευσή της.
Οι προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν μπορεί να ήταν καλοπροαίρετες, αλλά ήταν τόσο αφελείς όσο το Σύμφωνο Κέλογκ-Μπριάν του 1928, το οποίο διαπραγματεύτηκε ο Υπουργός Εξωτερικών Φρανκ Μπ. Κέλογκ και ο Γάλλος ομόλογός του Αριστίντ Μπριάν για την απαγόρευση του πολέμου.
Οι κενές υποσχέσεις και η αδυναμία εφαρμογής δεν σταμάτησαν το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου λίγο περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, επειδή ο Κέλογκ και ο Μπριάν ξέχασαν κάτι που κατάλαβε αργότερα ο Τάσος Παπαδόπουλος:
- Καμία συμφωνία δεν μπορεί να ξεπεράσει την ανειλικρίνεια των εχθρών που βλέπουν τα σχέδια, τα έγγραφα και τις συνθήκες ως μια ασύμμετρη πολεμική στρατηγική για να αποσπάσουν την προσοχή ή να καθησυχάσουν τους αντιπάλους τους, ενώ οι επιτιθέμενοι προετοιμάζουν το νοκ-άουτ χτύπημα.
Ενώ κάθε Έλληνας και Κύπριος γνωρίζει την ιστορία της εισβολής και της κατοχής, λίγοι άλλοι Ευρωπαίοι, πόσο μάλλον οι Αμερικανοί, την γνωρίζουν. Για τους Αμερικανούς, η ιστορία ξεκινά κάθε τέσσερα ή οκτώ χρόνια και το παρελθόν ξεχνιέται εύκολα.
Το ότι οι Αμερικανοί δεν κατανοούν την ιστορία δεν είναι απλώς λάθος της γενικής ιστορικής άγνοιας των Αμερικανών. Είναι εξίσου αποτέλεσμα της αποτυχίας των Ελλήνων και Κυπρίων διπλωματών να ορίσουν τη συζήτηση.
Ο ορισμός της συζήτησης για την Κύπρο στην Ουάσιγκτον είναι σημαντικός για έναν ακόμη λόγο: Σε όλες τις κυβερνήσεις, οι Αμερικανοί διπλωμάτες κατανοούν τις διαφορές μέσα από το πρίσμα της διπλωματίας, μέσα από το πρίσμα της διαφωνίας και όχι της ιδεολογίας.
Αυτό οδηγεί τους Αμερικανούς διαμεσολαβητές να πιστεύουν τόσο ότι υπάρχει μια μαγική φόρμουλα παραχωρήσεων που μπορεί να επιλύσει τις συγκρούσεις όσο και να επιχειρούν να χωρίσουν τις διαφορές στη μέση.
- Δεν υπάρχει ηθική ή νομική ισοδυναμία μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου. Η κυπριακή κυβέρνηση έχει δίκιο και η Τουρκία άδικο.
- Ωστόσο, οι συνομιλίες ή η διαμεσολάβηση με βάση τους όρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Ηνωμένων Εθνών ή των Ηνωμένων Πολιτειών πολύ συχνά κρύβουν την μεγαλύτερη εικόνα και προδίδουν την κυπριακή κυριαρχία και τα δικαιώματα στην ψευδαίσθηση της επίλυσης της σύγκρουσης.
Καθώς ο Ερντογάν ετοιμάζεται να επισκεφθεί την κατεχόμενη από την Τουρκία ζώνη, η κυπριακή κυβέρνηση, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της και το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών θα πρέπει να δώσουν και πάλι προτεραιότητα στη συζήτηση για τις αποζημιώσεις για τους Ελληνοκύπριους, τους Κύπριους μουσουλμάνους γείτονές τους που είναι επίσης θύματα της τουρκικής κατοχής, και το ευρύτερο κυπριακό κράτος. Διπλωμάτες και νομικοί έχουν συζητήσει στο παρελθόν για τις αποζημιώσεις.
Στην δίκη Λοϊζίδου εναντίον Τουρκίας του 1996, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι όσοι υπέστησαν εθνοκάθαρση από τον εισβολέα τουρκικό στρατό είχαν το δικαίωμα σε επιστροφή των περιουσιών τους.
- Το Δικαστήριο διευκρίνισε, ωστόσο, ότι οι αποζημιώσεις που επιδικάστηκαν δεν αποτελούσαν αποζημίωση για την περιουσία, αλλά μάλλον αποζημίωση λόγω έλλειψης χρήσης.
Αν και η Τουρκία πλήρωσε αυτή την ατομική αξίωση, ήταν και η τελευταία. Εννέα χρόνια αργότερα, στην υπόθεση Ξενίδης-Αρέστης εναντίον Τουρκίας, το ίδιο δικαστήριο διέταξε την Τουρκία να θεσπίσει έναν μηχανισμό για την αποζημίωση εκατοντάδων χιλιάδων Ελληνοκυπρίων που η τουρκική εισβολή τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τη γη τους. \
Το 2014, το Δικαστήριο διέταξε την Τουρκία να καταβάλει 90 εκατομμύρια ευρώ ως αποζημίωση για την εισβολή του 1974, η μεγαλύτερη αποζημίωση που είχε επιβληθεί ποτέ, αλλά η κυβέρνηση Ερντογάν απέρριψε την ετυμηγορία.
- Ο υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου δήλωσε ότι η ετυμηγορία «δεν θα είναι ούτε δεσμευτική ούτε έχει καμία αξία».
- Μέχρι το 2019, η Τουρκία όφειλε περισσότερα από 150 εκατομμύρια ευρώ σε διάφορους ενάγοντες λόγω δικαστικών αποζημιώσεων. Σήμερα, το ποσό αυτό πλησιάζει τα 186 εκατομμύρια ευρώ ή 211 εκατομμύρια δολάρια.
Η Τουρκία δεν έχει καμία δικαιολογία να παρακρατήσει την καταβολή αποζημιώσεων στην Κύπρο. Άλλωστε, το ποσό που οφείλει η Άγκυρα ισούται με τρία αναβαθμισμένα F-16. Ελλείψει προθυμίας της Τουρκίας να εφαρμόσει τις εναντίον της αποφάσεις, η Κύπρος θα πρέπει να ζητήσει από τους συμμάχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κατάσχουν τουρκική περιουσία, για παράδειγμα, επιβατικά αεροσκάφη των Turkish Airlines που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των ανεξόφλητων χρεών της Τουρκίας.
Η αναπόφευκτη διπλωματική σύγκρουση που θα ξεσπάσει θα αποτελεί μια διαρκή υπενθύμιση για όσους δεν γνωρίζουν τις ιστορικές ρίζες της τρέχουσας σύγκρουσης και αναδιατυπώνουν τη συζήτηση όχι ως συζήτηση περί ηθικής ισοδυναμίας, αλλά μάλλον ως μια χώρα που δρα λάθος και αποφεύγει την ευθύνη της απέναντι σε έναν δημοκρατικό γείτονα.
Ούτε οι Κύπριοι αξιωματούχοι θα πρέπει να είναι ικανοποιημένοι με την απλή πληρωμή των χρεών του παρελθόντος από την Τουρκία.
- Οι αβάσιμοι ισχυρισμοί της Τουρκίας κατά της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κύπρου και η παρενόχληση και οι απειλές της κατά της εκμετάλλευσης φυσικού αερίου στα κυπριακά ύδατα αναμφισβήτητα έχουν κοστίσει στην Κύπρο δισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις και έσοδα, κάθε ευρώ των οποίων θα πρέπει να αποτελεί τη βάση μιας νέας αξίωσης κατά της Άγκυρας.
Και πάλι, ακόμη και η Κύπρος δεν μπορεί να διεκδικήσει τις αποζημιώσεις της μέχρι να έρθει η κατάρρευση της Τουρκίας του Ερντογάν, γεγονός που καθιστά μια τέτοια αποζημίωση το κύριο θέμα της ημερήσιας διάταξης θα κρατήσει την Τουρκία σε αμυντική θέση εκεί που ανήκει.
Η Τουρκία έχει υιοθετήσει μια στρατηγική, με τη βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών και δυστυχώς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που της δίνει χρόνο για να ξεπλύνει τα εγκλήματά της στο όνομα του ρεαλισμού. Ούτε η Κύπρος ούτε η Ελλάδα πρέπει να αποδεχτούν αυτό το παιχνίδι και, αντίθετα, πρέπει να προωθήσουν τις αποζημιώσεις για να επαναφέρουν την παρανομία της τουρκικής παρουσίας στο επίκεντρο της συζήτησης.
Αν η Κύπρος επιθυμεί στη συνέχεια να σκεφτεί το μέλλον αντί να παραμείνει επικεντρωμένη στο παρελθόν, όπως σίγουρα θα συμβουλεύσουν αξιωματούχοι του ΟΗΕ και Ευρωπαίοι διπλωμάτες, τότε είναι καιρός να δημιουργηθεί ένα Ταμείο Κυρίαρχου Πλούτου στο οποίο η Τουρκία θα μπορεί να καταβάλλει τα χρήματα που οφείλει.
* Ο Michael Rubin είναι διευθυντής ανάλυσης πολιτικής στο Middle East Forum και ανώτερος συνεργάτης στο American Enterprise Institute.
