LIFE
21/04/2025 | 12:55
Πάπας Φραγκίσκος (1936-2025): Ο πρώην πορτιέρης που άλλαξε την Καθολική Εκκλησία* H αγάπη για το τανγκό, οι καινοτομίες, η ταπεινή ζωή και οι κατηγορίες [photos]
Η άνοδός του στο παπικό αξίωμα συνοδεύτηκε από πολλές πρωτιές.
Ο Φραγκίσκος ήταν ο πρώτος Πάπας από την Αμερική ή το νότιο ημισφαίριο. Από τότε που πέθανε ο γεννημένος στη Συρία Γρηγόριος Γ΄ το 741 δεν είχε υπάρξει μη Ευρωπαίος επίσκοπος της Ρώμης.
Ήταν επίσης ο πρώτος Ιησουίτης που εξελέγη στον θρόνο του Αγίου Πέτρου – οι Ιησουίτες αντιμετωπίζονταν ιστορικά με καχυποψία από τη Ρώμη.
Ο προκάτοχός του, ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄, ήταν ο πρώτος Πάπας που αποσύρθηκε οικειοθελώς μετά από σχεδόν 600 χρόνια και για σχεδόν μια δεκαετία οι Κήποι του Βατικανού φιλοξένησαν δύο Πάπες.
Πολλοί καθολικοί είχαν υποθέσει ότι ο νέος ποντίφικας θα ήταν νεότερος – αλλά ο καρδινάλιος Μπεργκόλιο από την Αργεντινή ήταν ήδη εβδομηντάρης όταν έγινε Πάπας το 2013.
FILE PHOTO Pope Francis lies on the ground during the celebration of the Passion of Christ on Good Friday at Saint Peter’s Basilica, at the Vatican City, 18 April 2014 ?(reissued 21 April 2025). EPA/ALESSANDRO DI MEO
Είχε παρουσιάσει τον εαυτό του ως έναν συμβιβαστικό υποψήφιο: να προσελκύει τους συντηρητικούς με τις ορθόδοξες απόψεις του για τα σεξουαλικά θέματα, ενώ παράλληλα να προσελκύει τους μεταρρυθμιστές με τη φιλελεύθερη στάση του για την κοινωνική δικαιοσύνη.
Ανήλθε με την ελπίδα ότι το ανορθόδοξο υπόβαθρό του θα βοηθούσε στην αναζωογόνηση του Βατικανού και στην αναζωογόνηση της ιερής αποστολής του.
Αλλά μέσα στη γραφειοκρατία του Βατικανού ορισμένες από τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Φραγκίσκου συνάντησαν αντίσταση και ο προκάτοχός του, ο οποίος πέθανε το 2022, παρέμεινε δημοφιλής μεταξύ των παραδοσιακών.
Αποφασισμένος να είναι διαφορετικός
Από τη στιγμή της εκλογής του, ο Φραγκίσκος έδειξε ότι θα κάνει τα πράγματα διαφορετικά. Υποδεχόταν τους καρδιναλίους του ανεπίσημα και όρθιος – αντί να κάθεται στον παπικό θρόνο.
FILE PHOTO Pope Francis lies on the ground during the celebration of the Passion of Christ on Good Friday at Saint Peter’s Basilica, at the Vatican City, 18 April 2014 ?(reissued 21 April 2025). EPA/ALESSANDRO DI MEO
Στις 13 Μαρτίου 2013, ο Πάπας Φραγκίσκος βγήκε στο μπαλκόνι με θέα την πλατεία του Αγίου Πέτρου.
Ντυμένος απλά στα λευκά, έφερε ένα νέο όνομα που απέδιδε φόρο τιμής στον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, τον ιεροκήρυκα του 13ου αιώνα.
Ήταν αποφασισμένος να προτιμήσει την ταπεινότητα από τη μεγαλοπρέπεια. Απέφευγε την παπική λιμουζίνα και επέμενε να μοιράζεται το λεωφορείο που μετέφερε άλλους καρδιναλίους στο σπίτι τους.
Ο νέος Πάπας έθεσε στο ποίμνιο των 1,2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων μια ηθική αποστολή: «Ω, πόσο θα ήθελα μια φτωχή Εκκλησία, και για τους φτωχούς», σημείωσε.
Η τελευταία του πράξη ως επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας ήταν να εμφανιστεί την Κυριακή του Πάσχα στο μπαλκόνι της πλατείας του Αγίου Πέτρου, χαιρετώντας χιλιάδες πιστούς μετά από εβδομάδες νοσηλείας στο νοσοκομείο με διπλή πνευμονία.
Ο Πάπας που χόρευε τανγκό
Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής στις 17 Δεκεμβρίου 1936. Ήταν το μεγαλύτερο από πέντε παιδιά. Οι γονείς του είχαν εγκαταλείψει την πατρίδα τους, την Ιταλία, για να γλιτώσουν από τα δεινά του φασισμού.
Του άρεσε να χορεύει τανγκό και έγινε οπαδός της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδας του, San Lorenzo.
Σε νεαρή ηλικία παραλίγο να χάσει τη ζωή του μετά από μια σοβαρή κρίση πνευμονίας. Υποβλήθηκε σε εγχείρηση όπου του αφαιρέθηκε μέρος ενός πνεύμονα. Αυτό θα τον άφηνε ευάλωτο σε λοιμώξεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Αρκετά μεγαλύτερος, υπέφερε επίσης από πόνο στο δεξί του γόνατο, τον οποίο περιέγραψε ως «σωματική ταπείνωση».
Ο νεαρός Μπεργκόλιο εργάστηκε ως πορτιέρης σε νυχτερινά κέντρα διασκέδασης, ενώ σκούπιζε και δάπεδα, πριν αποφοιτήσει ως χημικός.
Σε ένα τοπικό εργοστάσιο, συνεργάστηκε στενά με την Esther Ballestrino, η οποία έκανε εκστρατεία κατά της στρατιωτικής δικτατορίας της Αργεντινής. Βασανίστηκε και το πτώμα της δεν βρέθηκε ποτέ.
FILE PHOTO Pope Francis (R) greets Pope Emeritus Benedict XVI (L) prior to leading the Holy Mass for the Elderly in Saint Peter’s square in Vatican City, Vatican, 28 September 2014 (reissued 21 April 2025). EPA/MAURIZIO BRAMBATTI
Έγινε Ιησουίτης, σπούδασε φιλοσοφία και δίδαξε λογοτεχνία και ψυχολογία. Χειροτονήθηκε μια δεκαετία αργότερα, κέρδισε ταχεία προαγωγή και έγινε επαρχιακός προϊστάμενος για την Αργεντινή το 1973.
Κατηγορίες
Ορισμένοι θεώρησαν ότι δεν έκανε αρκετά για να αντιταχθεί στους στρατηγούς του βάναυσου στρατιωτικού καθεστώτος της Αργεντινής.
Κατηγορήθηκε ότι συμμετείχε στην απαγωγή δύο ιερέων από τον στρατό κατά τη διάρκεια του Βρώμικου Πολέμου της Αργεντινής, μιας περιόδου κατά την οποία χιλιάδες άνθρωποι βασανίστηκαν ή σκοτώθηκαν ή εξαφανίστηκαν, από το 1976 έως το 1983.
Οι δύο ιερείς βασανίστηκαν αλλά τελικά βρέθηκαν ζωντανοί – βαριά ναρκωμένοι και ημίγυμνοι.
Ο Μπεργκόλιο αντιμετώπισε κατηγορίες ότι δεν ενημέρωσε τις αρχές ότι το έργο τους στις φτωχές γειτονιές είχε εγκριθεί από την Εκκλησία, εγκαταλείποντάς τους στις ομάδες θανάτου. Ήταν μια κατηγορία που αρνήθηκε κατηγορηματικά, επιμένοντας ότι είχε εργαστεί παρασκηνιακά για την απελευθέρωσή τους.
Ερωτηθείς γιατί δεν μίλησε, φέρεται να είπε ότι ήταν πολύ δύσκολο. Στην πραγματικότητα – στα 36 του χρόνια – βρέθηκε εν μέσω ενός χάους που θα δοκίμαζε και τον πιο έμπειρο ηγέτη. Σίγουρα βοήθησε πολλούς που προσπάθησαν να διαφύγουν από τη χώρα.
FILE PHOTO Pope Francis shows a flag of Ukraine that was sent to him from the Ukrainian town of Bucha during the weekly general audience in the Paul VI Audience Hall, in Vatican City, 06 April 2022 ?(reissued 21 April 2025). EPA/ETTORE FERRARI
Είχε επίσης διαφορές με τους συναδέλφους του Ιησουίτες, οι οποίοι πίστευαν ότι ο Μπεργκόλιο δεν ενδιαφερόταν για τη θεολογία της απελευθέρωσης – εκείνη τη σύνθεση της χριστιανικής σκέψης και της μαρξιστικής κοινωνιολογίας, η οποία προσπαθούσε να ανατρέψει την αδικία. Εκείνος, αντίθετα, προτιμούσε μια πιο ήπια μορφή ποιμαντικής υποστήριξης.
Κατά καιρούς, η σχέση έφτασε στα όρια της αποξένωσης. Όταν προσπάθησε αρχικά να γίνει Πάπας το 2005, ορισμένοι Ιησουίτες ανέπνευσαν με ανακούφιση.
Ένας άνθρωπος με απλά γούστα
Ονομάστηκε Βοηθός Επίσκοπος του Μπουένος Άιρες το 1992 και στη συνέχεια έγινε Αρχιεπίσκοπος.
Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ΙΙ τον έκανε καρδινάλιο το 2001 και ανέλαβε θέσεις στη δημόσια υπηρεσία της Εκκλησίας, την Curia.
Καλλιέργησε τη φήμη ενός ανθρώπου με απλά γούστα, αποφεύγοντας πολλά από τα χαρακτηριστικά ενός ανώτερου κληρικού. Συνήθως πετούσε με οικονομικές πτήσεις και προτιμούσε να φοράει το μαύρο ράσο ενός ιερέα – αντί για το κόκκινο και το μοβ της νέας του θέσης.
Στα κηρύγματά του μιλούσε για τη σημασία της συμπερίληψης και επέκρινε τις κυβερνήσεις που δεν έδιναν προσοχή στους φτωχότερους της κοινωνίας.
«Ζούμε στο πιο άνισο μέρος του κόσμου», είπε, «το οποίο έχει αναπτυχθεί περισσότερο, αλλά έχει μειώσει τη δυστυχία λιγότερο».
Ως Πάπας, κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για να επουλώσει το χιλιάδων ετών ρήγμα με την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε αναγνώριση, για πρώτη φορά μετά το Μεγάλο Σχίσμα του 1054, ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης παρέστη στην εγκατάσταση νέου Επισκόπου της Ρώμης.
Ο Φραγκίσκος συνεργάστηκε με Αγγλικάνους, Λουθηρανούς και Μεθοδιστές και έπεισε τους προέδρους του Ισραήλ και της Παλαιστίνης να προσευχηθούν μαζί του για την ειρήνη.
FILE PHOTO Pope Francis kisses a child before his General Audience in Saint Peter Square, Vatican City, 16 October 2013 (reissued 21 April 2025). EPA/CLAUDIO PERI
Μετά από επιθέσεις μουσουλμάνων μαχητών, δήλωσε ότι δεν είναι σωστό να ταυτίζεται το Ισλάμ με τη βία.«Αν μιλάω για την ισλαμική βία, τότε πρέπει να μιλήσω και για την καθολική βία», δήλωσε.
Πολιτικά, συμμάχησε με τη διεκδίκηση των Φόκλαντ από την κυβέρνηση της Αργεντινής, λέγοντας: «Ερχόμαστε να προσευχηθούμε για εκείνους που έπεσαν, γιους της πατρίδας που ξεκίνησαν να υπερασπιστούν τη μητέρα τους, την πατρίδα, να διεκδικήσουν τη χώρα που τους ανήκει».
Και, ως ισπανόφωνος Λατινοαμερικανός, προσέφερε κρίσιμες υπηρεσίες ως μεσολαβητής όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ όδευε προς την ιστορική προσέγγιση με την Κούβα. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς έναν Ευρωπαίο Πάπα να διαδραματίζει έναν τόσο κρίσιμο διπλωματικό ρόλο.
Παραδοσιακός
Σε πολλές από τις διδασκαλίες της Εκκλησίας, ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν παραδοσιακός.
Ήταν «τόσο ασυμβίβαστος όσο και ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ΙΙ… για την ευθανασία, τη θανατική ποινή, τις αμβλώσεις, το δικαίωμα στη ζωή, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αγαμία των ιερέων», σύμφωνα με τον Μονσινιόρ Οσβάλντο Μούστο, ο οποίος φοιτούσε στη σχολή μαζί του.
Είπε ότι η Εκκλησία πρέπει να καλωσορίζει τους ανθρώπους ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, αλλά επέμεινε ότι η υιοθεσία από ομοφυλόφιλους αποτελεί μορφή διάκρισης εις βάρος των παιδιών.
Υπήρξαν θερμά λόγια υπέρ κάποιου είδους ομοφυλοφιλικών ενώσεων για τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια, αλλά ο Φραγκίσκος δεν τάχθηκε υπέρ του γάμου. Αυτό, είπε, θα ήταν «μια προσπάθεια να καταστραφεί το σχέδιο του Θεού».
Λίγο αφότου έγινε Πάπας το 2013, συμμετείχε σε μια πορεία κατά των αμβλώσεων στη Ρώμη – ζητώντας τα δικαιώματα των αγέννητων παιδιών «από τη στιγμή της σύλληψης».
FILE PHOTO Pope Francis (R) attends the general audience, in San Damaso courtyard, in the Vatican City, 30 September 2020 ?(reissued 21 April 2025). XVI. EPA/ANGELO CARCONI
Κάλεσε τους γυναικολόγους να επικαλεστούν τη συνείδησή τους και έστειλε μήνυμα στην Ιρλανδία – καθώς διεξήγαγε δημοψήφισμα για το θέμα – εκλιπαρώντας τους ανθρώπους εκεί να προστατεύσουν τα ευάλωτα άτομα.
Αντιστάθηκε στη χειροτονία των γυναικών, δηλώνοντας ότι ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ είχε αποκλείσει μια για πάντα το ενδεχόμενο αυτό.
Και, παρόλο που στην αρχή φάνηκε να επιτρέπει ότι η αντισύλληψη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη ασθενειών, επαίνεσε τη διδασκαλία του Παύλου ΣΤ’ επί του θέματος – η οποία προειδοποιούσε ότι μπορεί να μειώσει τις γυναίκες σε όργανα ικανοποίησης του άνδρα.
Το 2015, ο Πάπας Φραγκίσκος δήλωσε σε ακροατήριο στις Φιλιππίνες ότι η αντισύλληψη συνεπάγεται «την καταστροφή της οικογένειας μέσω της στέρησης των παιδιών». Δεν ήταν η ίδια η απουσία των παιδιών που θεωρούσε τόσο επιζήμια, αλλά η εσκεμμένη απόφαση να τα αποφύγουμε.
Αντιμέτωπος με την παιδική κακοποίηση
Η μεγαλύτερη πρόκληση για την παποσύνη του, ωστόσο, προήλθε από δύο μέτωπα: από εκείνους που τον κατηγόρησαν ότι δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει την παιδική κακοποίηση και από τους συντηρητικούς επικριτές του, οι οποίοι θεώρησαν ότι αποδυναμώνει την πίστη. Συγκεκριμένα, είχαν κατά νου τις κινήσεις του να επιτρέψει στους διαζευγμένους και ξαναπαντρεμένους καθολικούς να κοινωνήσουν.
Οι συντηρητικοί υιοθέτησαν επίσης το θέμα της παιδικής κακοποίησης ως όπλο στη μακρόχρονη εκστρατεία τους.
FILE PHOTO Pope Francis (C) greets Thai and foreign Catholics inside St Peter’s church in Nakhon Pathom province, Thailand, 22 November 2019 (reissued 21 April 2025). EPA/DIEGO AZUBEL
Τον Αύγουστο του 2018, ο Αρχιεπίσκοπος Carlo Maria Viganò, δημοσίευσε μια 11σέλιδη δήλωση πολέμου. Δημοσίευσε μια επιστολή στην οποία περιέγραφε μια σειρά προειδοποιήσεων προς το Βατικανό σχετικά με τη συμπεριφορά ενός πρώην καρδιναλίου, του Τόμας ΜακΚάρικ.
Υποτίθεται ότι ο ΜακΚάρικ ήταν κατά συρροήν κακοποιός που επιτίθετο τόσο σε ενήλικες όσο και σε ανηλίκους. Ο Πάπας, έγραφε ο Αρχιεπίσκοπος Viganò, τον είχε καταστήσει «έμπιστο σύμβουλο» παρά το γεγονός ότι γνώριζε ότι ήταν βαθιά διεφθαρμένος. Η λύση ήταν ξεκάθαρη, είπε: Ο Πάπας Φραγκίσκος πρέπει να παραιτηθεί.
«Αυτά τα ομοφυλοφιλικά δίκτυα», υποστήριξε ο αρχιεπίσκοπος, «δρουν υπό την κάλυψη της μυστικότητας και ψεύδονται με τη δύναμη των πλοκαμιών του χταποδιού… και στραγγαλίζουν ολόκληρη την Εκκλησία».
Ο καυγάς που ακολούθησε απειλούσε να καταπιεί την Εκκλησία. Ο McCarrick τελικά καθαιρέθηκε από το αξίωμα του ιερέα τον Φεβρουάριο του 2019, μετά από έρευνα του Βατικανού.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Κόβιντ, ο Φραγκίσκος ακύρωσε τις τακτικές εμφανίσεις του στην πλατεία του Αγίου Πέτρου – για να αποτρέψει την κυκλοφορία του ιού. Σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ηθικής ηγεσίας, δήλωσε επίσης ότι ο εμβολιασμός αποτελεί καθολική υποχρέωση.
Το 2022, έγινε ο πρώτος Πάπας εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα που έθαψε τον προκάτοχό του – μετά τον θάνατο του Βενέδικτου σε ηλικία 95 ετών.
Μέχρι τότε, είχε τα δικά του προβλήματα υγείας – με αρκετές νοσηλείες. Όμως ο Φραγκίσκος ήταν αποφασισμένος να συνεχίσει τις προσπάθειές του για την προώθηση της παγκόσμιας ειρήνης και του διαθρησκευτικού διαλόγου.
Το 2023, πραγματοποίησε προσκύνημα στο Νότιο Σουδάν, παρακαλώντας τους ηγέτες της χώρας να τερματίσουν τις συγκρούσεις.
Έκανε έκκληση για τον τερματισμό του «παράλογου και σκληρού πολέμου» στην Ουκρανία, αν και απογοήτευσε τους Ουκρανούς, καθώς φάνηκε να καταπίνει το προπαγανδιστικό μήνυμα της Ρωσίας ότι προκλήθηκε η εισβολή της.
Και ένα χρόνο αργότερα, ξεκίνησε μια φιλόδοξη οδύσσεια τεσσάρων χωρών και δύο ηπείρων- με στάσεις στην Ινδονησία, την Παπούα Νέα Γουινέα και τη Σιγκαπούρη.
Τους τελευταίους μήνες, ο Φραγκίσκος πάλευε
FILE PHOTO Pope Francis receives a War bonnet during a meeting with indigenous people for a silent prayer at the Maskacis cemetery, a town 100 kilometers south of Edmonton, Canada, 25 July 2022 ?(reissued 21 April 2025). EPA/CIRO FUSCO
με την υγεία του. Τον Μάρτιο του 2025, πέρασε πέντε εβδομάδες στο νοσοκομείο με πνευμονία και στους δύο πνεύμονες.
Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο ήρθε στο θρόνο του Αγίου Πέτρου αποφασισμένος να τον αλλάξει.
Κάποιοι θα προτιμούσαν έναν πιο φιλελεύθερο ηγέτη και οι επικριτές θα επισημάνουν την αντιληπτή αδυναμία του στην αντιμετώπιση της κληρονομιάς του θεσμού της σεξουαλικής κακοποίησης από κληρικούς.
Αλλά το άλλαξε, το έκανε.
Διόρισε περισσότερους από 140 καρδιναλίους από μη ευρωπαϊκές χώρες και κληροδότησε στον διάδοχό του μια Εκκλησία με πολύ πιο παγκόσμια προοπτική από εκείνη που κληρονόμησε.
Και, για να δώσει το παράδειγμα, ήταν ένας Πάπας χωρίς φρουρούς που επέλεξε να μη ζει στο Αποστολικό Παλάτι του Βατικανού – με την Καπέλα Σιξτίνα – αλλά στο μοντέρνο γειτονικό κτίριο (το οποίο ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ είχε χτίσει ως ξενώνα).
Πίστευε ότι οτιδήποτε άλλο θα ήταν ματαιοδοξία. «Κοιτάξτε το παγώνι», έλεγε, »είναι όμορφο αν το κοιτάξετε από μπροστά. Αλλά αν το κοιτάξεις από πίσω, ανακαλύπτεις την αλήθεια».
Ήλπιζε επίσης ότι θα μπορούσε να ταρακουνήσει τον ίδιο τον θεσμό, ενισχύοντας την ιστορική αποστολή της Εκκλησίας, ξεπερνώντας τις εσωτερικές διαμάχες, εστιάζοντας στους φτωχούς και επιστρέφοντας την Εκκλησία στον λαό.
«Πρέπει να αποφύγουμε την πνευματική ασθένεια μιας Εκκλησίας που είναι τυλιγμένη στον κόσμο της», δήλωσε λίγο μετά την εκλογή του.
«Αν έπρεπε να επιλέξω ανάμεσα σε μια πληγωμένη Εκκλησία που βγαίνει στους δρόμους και σε μια άρρωστη, αποτραβηγμένη Εκκλησία, θα επέλεγα την πρώτη».
Πηγή: BBC
