ΓΝΩΜΕΣ
02/01/2025 | 06:30
Η Ελλάδα να αναζητήσει ερείσματα στη Μέση Ανατολή: Οφείλει να δώσει έμφαση στις περιφερειακές συμπράξεις με δρώντες που έχουν σημαντικές προσβάσεις στο σύστημα του Ντόναλντ Τραμπ
Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΙΛΗ, Καθημερινή
Σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον μετάβασης είναι πρόδηλο ότι μετά την 7η Οκτωβρίου 2023 οικοδομείται στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής μια νέα περιφερειακή αρχιτεκτονική.
Με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς εις βάρος του Ισραήλ, η ηγεσία του τελευταίου –άλλωστε μας προϊδέασε πως ο χάρτης της περιοχής θα άλλαζε για τα επόμενα 50 χρόνια– κατάφερε να διαμορφώσει μια νέα κατάσταση, η οποία ωστόσο δεν έχει ολοκληρωθεί. Σ’ αυτό το νέο περιφερειακό σκηνικό προκύπτουν ευκαιρίες, αλλά και σοβαρές προκλήσεις για τον ελληνισμό.
Oμως, οι νέες συνθήκες απαιτούν και ουσιαστικές προσαρμογές. Δυστυχώς, η δικαιοκρατική τάξη, όπως τη γνωρίσαμε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχει κλονιστεί συθέμελα.
Τα συμφέροντα επιβάλλονται πλέον ευκολότερα μέσω της ισχύος, διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες παραβιάζονται κατά κόρον, επιθέσεις σε υποδομές και δίκτυα γίνονται σε τακτική βάση με υβριδικό τρόπο, ώστε να υπάρχουν μόνον εικασίες και όχι απαραίτητα αποδείξεις για το ποιος τις έχει διαπράξει και το απαραβίαστο των συνόρων αναιρείται εν τοις πράγμασι με διάφορες προφάσεις.
Επίσης, σε ένα ασταθές διεθνές σύστημα παρατηρούμε εσχάτως ότι κράτη και έθνη θυσιάζονται ή αφήνονται στη μοίρα τους από ισχυρούς συμμάχους τους, για δύο κυρίως λόγους:
Πρώτον, γιατί οι αρχές και οι αξίες (επί παραδείγματι στην περίπτωση συμπαράστασης και υποστήριξης της Ουκρανίας) έχουν μεγάλο τίμημα, πολλώ δε μάλλον σε έναν πόλεμο φθοράς και προπαγάνδας, με αποτέλεσμα οι κοινωνίες να στρέφονται εις βάρος των ηγετών ζητώντας τους να λογοδοτήσουν.
Δεύτερον, γιατί ο πλανήτης γίνεται πολυκεντρικός, με την ανάδυση αρκετών περιφερειακών κέντρων εξουσίας, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να έχουν αποποιηθεί τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα, επαναπροσδιορίζοντας τις προτεραιότητές τους.
Για πολλούς, αν όχι τους περισσότερους, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού η υπεράσπιση της Ουκρανίας και της εδαφικής ακεραιότητάς της έχει όρια, εφόσον εκτιμούν ότι δεν διακυβεύεται κάτι ζωτικό για την Ουάσιγκτον.
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ
Υπό αυτές λοιπόν τις προϋποθέσεις η Ελλάδα καλείται να κάνει εγκαίρως τις απαραίτητες προσαρμογές, έχοντας κατά νου ότι η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής έχουν πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από το «ασφαλές» ευρωπαϊκό περιβάλλον, στο οποίο μπορείς να στοιχηθείς πίσω από ένα μπλοκ κρατών ή και να κρυφτείς.
Παραδοσιακά, ο φυσικός χώρος άσκησης της εξωτερικής μας πολιτικής, πέραν του ευρωπαϊκού και νατοϊκού πλαισίου, ήταν αυτός της νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Από το 2010 και μετά, πάντως, το βλέμμα μας έχει στραφεί περισσότερο στην Ανατολική Μεσόγειο, την οποία δεν κατέχουμε τόσο καλά, με τα ερείσματά μας μέχρι πρότινος να περιορίζονταν στους δεσμούς με κάποιες αραβικές χώρες, χωρίς να έχουμε ουσιαστική δυνατότητα παρέμβασης στα περιφερειακά δρώμενα.
Πλέον οι συνθήκες επιβάλλουν μεγαλύτερη παρουσία και αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις εκ μέρους μας. Αλλωστε, σε είκοσι μέρες στο τιμόνι των ΗΠΑ θα βρεθεί ο Ντόναλντ Τραμπ, με μία ομάδα χωρίς αναφορές στη σκληρή γραφειοκρατία της Ουάσιγκτον, προσανατολισμένη πιστά στην προεδρική ατζέντα. Εχει, όμως, αυτός αντίληψη και γνώση της περιοχής στην οποία πλέον διακυβεύονται ζωτικά μας συμφέροντα; Ή το μόνο που θα τον απασχολήσει είναι η εξεύρεση ενός γρήγορου τρόπου απαγκίστρωσης;
Oπως και να ‘χει, δεν είναι μόνο η ενδεχόμενη οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών ανάμεσα στο νέο καθεστώς της Συρίας με την Τουρκία που μας ενδιαφέρει, αλλά συνολικά η έκβαση των υφισταμένων περιφερειακών αναταράξεων.
H Ελλάδα οφείλει να δώσει έμφαση στις περιφερειακές συμπράξεις με δρώντες που αναμένεται να έχουν σημαντικές προσβάσεις στο σύστημα Τραμπ.
Από εκεί και πέρα η Τουρκία κινδυνεύει να πέσει θύμα των επιτυχιών της, αναπτύσσοντας μια υπερφιλόδοξη –με ηγεμονικά γνωρίσματα– ατζέντα, η οποία ανησυχεί πολλούς περιφερειακούς δρώντες, μεταξύ των οποίων το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία αλλά και την Αίγυπτο.
Η τελευταία, εξάλλου, βρίσκεται σε σοβαρή εσωτερική κρίση και το καθεστώς Αλ Σίσι πρέπει να στηριχθεί. Ελλάδα και Κύπρος έχουν ήδη καλλιεργήσει τη σχέση τους με αυτά τα κράτη και πρέπει να την εδραιώσουν. Είναι αντιληπτό ότι για μια χώρα που κραδαίνει με συνέπεια το χαρτί του διεθνούς δικαίου, η προσέγγιση με ηγεσίες που το περιφρονούν και το παραβιάζουν είναι προβληματική.
Είναι όμως ακόμη πιο ανησυχητικό αν δεν έχουμε ήδη συνειδητοποιήσει πως οι δυναμικές και οι διεργασίες που πρόκειται να ορίσουν το μέλλον της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής επιτάσσουν την αναπροσαρμογή της πολιτικής μας, με το Ισραήλ σε πρώτο πλάνο και την Αίγυπτο με τη Σαουδική Αραβία σε δεύτερο.
Αφενός, για την εξισορρόπηση της τουρκικής επιρροής: η Aγκυρα σπεύδει να προκαταλάβει το μεταβατικό συριακό καθεστώς, με συμφωνίες γραφειοκρατικού (βλ. έκδοση διαβατηρίων και ταυτοτήτων), στρατιωτικού και ενεργειακού χαρακτήρα και παράλληλα εμπεδώνει τα ερείσματά της σε Λιβύη και Σομαλία, διαμεσολαβώντας για την επίλυση κρίσεων ανάμεσα σε Σομαλία και Αιθιοπία, αλλά και μεταξύ της πρώτης και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και ενώ εποφθαλμιά τη δεσπόζουσα θέση του αποδυναμωμένου Ιράν στις υποθέσεις του Ιράκ.
Αφετέρου, βρίσκονται σε εξέλιξη και πρέπει να περατωθούν σχέδια κυρίως ενεργειακού χαρακτήρα, που θα συνδέουν το Ισραήλ με την Ευρώπη, αλλά και ένας τεχνολογικός, εμπορικός και ενεργειακός διάδρομος που θα συνδέει την Ινδία με τη Γηραιά Hπειρο μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ισραήλ και Ελλάδας (IMEC).
Με τη χειραφέτηση της Ε.Ε. –αν τελικά γίνει– να καθυστερεί και με ενδεχόμενη δυσκολία να ποντάρουμε με ασφάλεια στις ΗΠΑ του Τραμπ, η Ελλάδα οφείλει να δώσει έμφαση στις περιφερειακές συμπράξεις με δρώντες που αναμένεται να έχουν σημαντικές προσβάσεις στο σύστημα Τραμπ, αλλά και παρόμοια αντίληψη στην αποτροπή της επικράτησης βλέψεων με αναφορά σε παλαιές αυτοκρατορίες.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
-
Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΔΩ, ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ ΕΔΩ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ
ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΕΔΩ – ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΔΩ
