ΓΝΩΜΕΣ
04/01/2025 | 06:10
Ανατολική Μεσόγειος ώρα μηδέν: Το νέο-οθωμανικό τσουνάμι από την Συρία σαρώνει τα «ήρεμα νερά», ενώ είναι παταγώδης η αποτυχία της ελληνικής διπλωματίας
Του Δρ. ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ ΛΙΑΚΑΚΟΥ* – Αθήνα
Το 2024 έκλεισε με ραγδαίες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, αποκαλύπτοντας ένα δραματικό τοπίο διεθνών μεταβολών. Μετά από 54 χρόνια στην εξουσία, το καθεστώς Άσαντ στη Συρία κατέρρευσε, ο δικτάτορας φυγαδεύτηκε στη Μόσχα και η χώρα πέρασε στα χέρια της «Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ» (HTS).
Συγκεκριμένα πρόκειται για την πρώην τζιχαντιστική και νυν σαλαφιστική-ισλαμιστική οργάνωση για την απελευθέρωση του Λεβάντε, με επικεφαλής τον μέχρι πρότινος επικηρυγμένο με 10 εκ. δολάρια Αχμάντ Αλ Σάαρα (Γκολάνι), ο οποίος αφότου κατέλαβε την Δαμασκό υποσχέθηκε την ειρηνική συνύπαρξη όλων των μειονοτήτων και «μεταβατική διακυβέρνηση» με εκλογές σε βάθος τετραετίας.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν θα συνέβαινε χωρίς την αδιάκοπη και παρασκηνιακή στήριξη της Τουρκίας: από χρηματοδότηση μέχρι εκπαίδευση και οπλισμό, όλα παρέχονταν στην σκιά των συνόρων της, στην επαρχία Ιντλίμπ. Εκεί, ήδη από το 2019, η HTS διατηρούσε καθεστώς αυτονομίας υπό τον Αλ Γκολάνι , επιβάλλοντας τον ισλαμικό νόμο της Σαρίας, καθιερώνοντας ως νόμισμα την τουρκική λίρα, υποδεχόταν κεφάλαια από την Τουρκία και το Κατάρ.
Αποτέλεσμα; η Άγκυρα μόνο «απομονωμένη» δεν ήταν, όπως προέβαλαν ορισμένες φωνές – ενδεχομένως και σκόπιμα. Αντίθετα, είδε τον ρόλο της να αναβαθμίζεται στην περιοχή. Αυτό επιβεβαιώθηκε και με τις αμέσως επόμενες κινήσεις στη διεθνή σκηνή: η πρόεδρος της Κομισιόν και ο Αμερικανός ΥΠΕΞ έσπευσαν να συναντηθούν με τον Τούρκο πρόεδρο, αναγνωρίζοντάς τον ως έναν βασικό «διαμορφωτή» των εξελίξεων.
Η ταπείνωση της Ελλάδας στην περιφέρειά της
Ενώ η Τουρκία επεκτείνει την εξωτερική της πολιτική πολυεπίπεδα και με επιθετικές κινήσεις, η Ελλάδα παραμένει εγκλωβισμένη σε έναν αδρανή ρόλο «κομπάρσου», υποβαθμίζοντας τη θέση της στην περιοχή.
Η Άγκυρα συστηματικά επεκτείνει την επιρροή της με μια σειρά από διπλωματικά, οικονομικά και στρατιωτικά μέσα, αποκαλύπτοντας την ανεπάρκεια της Αθήνας που εμμένει σε μια ψευδή αίσθηση «νηνεμίας» και «ήρεμων νερών».
Ωστόσο, οι πρόσφατες τουρκικές ενέργειες αποδεικνύουν ότι η Τουρκία δεν στέκεται στα λόγια: αμφισβητεί τα σύνορα της Λωζάνης (βόρεια Συρία), επιβραβεύεται από την ΕΕ με δισεκατομμύρια ευρώ για να περιορίσει τις μεταναστευτικές ροές και σχεδιάζει νέα εισβολή σε συριακό έδαφος, με κύρια της φιλοδοξία την εκδίωξη του κουρδικού στοιχείου από τα σύνορα της, μετακινώντας παράλληλα Σύρους πρόσφυγες που φιλοξενεί, εντός δυνητικά ελεγχόμενης από εκείνης ζώνης βάθους 30 χλμ εντός Σύριας και κατά μήκος των συνόρων των δύο χωρών.
Επιπλέον, ετοιμάζεται να συνάψει τουρκο-συριακή οριοθέτηση ΑΟΖ (Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης), αγνοώντας επιδεικτικά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το νέο αυτό παράνομο «Μνημόνιο Συνεργασίας» δεν θα περιορίζεται στις παρακείμενες ακτές των δύο χωρών, αλλά θα αγνοεί την ύπαρξη της μεγαλονήσου. Όσο κι αν η Αθήνα και η Λευκωσία το χαρακτηρίσουν «ανυπόστατο» μη παράγοντας έννομες συνέπειες, η Άγκυρα δια της ισχύος ενδέχεται να επιβάλει τη θέληση της στη διεθνή κοινότητα, ακολουθώντας τα χνάρια της προκλητικής της στάσης με το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.
Χαρακτηριστική του συνέπεια συνιστά και η έκδηλη αδυναμία της Ελλάδας όπως αποτυπώθηκε στο σοβαρό επεισόδιο της πόντισης ηλεκτρικού καλωδίου κοντά στα 6 ναυτικά μίλια (χωρικά ύδατα) από την Κάσο, όπου το ιταλικό ερευνητικό πλοίο παρεμποδίστηκε με επιθετικό τρόπο από τουρκικά πολεμικά σκάφη, υπογραμμίζοντας την επιθετική στάση της Τουρκίας στο όνομα της τουρκολιβυκής συμφωνίας.
Στον τομέα της ενέργειας, η Τουρκία επιδιώκει να παρακάμψει την Ελλάδα και την Κύπρο, διαμορφώνοντας έναν οικονομικότερο «ενεργειακό διάδρομο» που θα της επιτρέπει να ελέγχει ζωτικά ενεργειακά συμφέροντα μέσω Συρίας. Με αυτόν τον τρόπο, αποδυναμώνει την προοπτική του αγωγού -ελληνικών συμφερόντων- EastMed (έργο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος-PCI), ενώ ταυτόχρονα συνεχίζει να υλοποιεί το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Στόχος της η δημιουργία τετελεσμένων σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, προτού καν η νέα αμερικανική κυβέρνηση διατυπώσει σαφή γραμμή πολιτικής.
Η παταγώδης αποτυχία της ελληνικής διπλωματίας
Η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει εγκλωβιστεί εξαιτίας της δικής της βολικής αυταπάτης περί «απομονωμένης» Τουρκίας, οδηγώντας σε απαράδεκτη πολιτική αδράνεια.
Παρά το casus belli και την ευθεία απειλή πολέμου, η Αθήνα περιορίζεται σε χαλαρές λεκτικές καταγγελίες για τις παραβιάσεις της Άγκυρας, επιδεικνύοντας ανεπαρκή διπλωματικά αντανακλαστικά, όπως η ισχνή διεθνοποίηση των παράνομων διεκδικήσεων της και οι ελάχιστες συντονισμένες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ.
Εν τω μεταξύ, η Τουρκία έχει διευρύνει το πλέγμα αμφισβητήσεων για την ελληνική κυριαρχία θέτοντας συνεχώς νέες διεκδικήσεις, έχοντας παράλληλα ενσωματώσει τη «Γαλάζια Πατρίδα» στο εκπαιδευτικό της σύστημα.
Επιπλέον, ο λεγόμενος «Χάρτης της Σεβίλλης», που εκπονήθηκε εκ μέρους της ΕΕ για τις θαλάσσιες οικονομικές ζώνες των κρατών-μελών, έχει μπει στο «συρτάρι» από την Ελλάδα που τον αποκήρυξε επίσημα με επιστολή της στον ΟΗΕ το 2020.
Παράλληλα, η Αθήνα παρουσιάζει ατολμία στη δημοσίευση του εύρους και των χαρτών των προαναγγελθέντων θαλάσσιων «πάρκων» εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης της, ενώ προχώρησε σε αμφιλεγόμενη νομοθεσία που απαγορεύει την τουριστική ανάπτυξη σε βραχονησίδες και νησιά εκτάσεως κάτω των 300 στρεμμάτων και απόστασης 10 ναυτικών μιλίων από τα σύνορα.
Αυτό στερεί από τις εν λόγω περιοχές κάθε οικονομική δραστηριότητα και κατ’ επέκταση πλήττει τα κυριαρχικά δικαιώματα σε θαλάσσιες οικονομικές ζώνες που απορρέουν από το άρθρο 121 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας που αποτελεί και κανόνα Εθιμικού Δικαίου.
Πρακτικά, η Αθήνα παραμένει θεατής σε μια κλιμακούμενη κρίση, δίνοντας την εικόνα ότι αποδέχεται τη στρεβλή τουρκική θεώρηση στο Αιγαίο και την νοτιοανατολική μεσόγειο, αποδεχόμενη διεθνώς μια «αντικανονική κανονικότητα» που οδηγεί σε μια συνεχιζόμενη «φινλανδοποίηση» και παρουσιάζοντας την ως τον αδύναμο-«junior»-εταίρο.
Αν τα ίδια τα κράτη που θίγονται άμεσα από την αναθεωρητική και επεκτατική ατζέντα της Τουρκίας δεν αντιδράσουν είναι σαν έμμεση αποδοχή τετελεσμένων στην διεθνή κοινότητα.
Επιπροσθέτως η Ελλάδα φάνηκε ιδιαίτερα αδύναμη να προβάλει την προστασία των θρησκευτικών μειονοτήτων στη Συρία, πριν παγιωθούν οι περιφερειακές ανακατατάξεις προς όφελος της Άγκυρας.
Θα έπρεπε να παρθούν από την Ελλάδα πρωτοβουλίες για την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών στη Συρία, ενισχύοντας το ιστορικό της προφίλ ως θεματοφύλακας των δικαιωμάτων τους. Απαιτούνται σε αυτή την κρίσιμη καμπή άμεσες και ουσιαστικές δράσεις.
Η καίρια ευκαιρία με το Συμβούλιο Ασφαλείας
Σε αυτή τη συγκυρία η Ελλάδα, τηρώντας την παθητική και υποχωρητική στάση της, δεν θα μπορέσει να αξιοποιήσει επαρκώς την δυνατότητα που της δίνει η εκλογή και συμμετοχή της για 2 χρόνια στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ως μη μόνιμο Μέλος, μία σαφής διπλωματική επιτυχία του πρώην ΥΠΕΞ Νίκου Δένδια.
Αντίθετα, οφείλει να καταγγείλει με κάθε δυνατό τρόπο διεθνώς τον επιθετικό τουρκικό αναθεωρητισμό και να επιδιώξει ουσιαστικά ψηφίσματα ή ακόμη και κυρώσεις εις βάρος της Τουρκίας, αντιδρώντας αποφασιστικά στις επανειλημμένες προκλήσεις της, εφόσον οι έκνομες ενέργειες της συνεχιστούν.
Παράλληλα , να αναβαθμίσει και να διαμορφώσει διεθνείς συμμαχίες με περαιτέρω δικτύωση, καθώς και να ενισχύσει τον ρόλο της και το κύρος της στο παγκόσμιο στερέωμα.
Άμεση δράση ή συνεχόμενη περιδίνηση
Οι τρέχουσες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο καθιστούν επιτακτική την ανάγκη η Ελλάδα να προβάλει τις θέσεις της και την προάσπιση των εθνικών και ευρωπαϊκών συμφερόντων στην περιοχή.
Η ελληνική εξωτερική πολιτική καλείται να ενσαρκώσει τον ρόλο του καθοριστικού διαμορφωτή τόσο με το κύρος του κυρίαρχου κράτος-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και με την σκέπη του πυλώνα σταθερότητας και ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή, ώστε να αποφύγει το νέο-οθωμανικό «τσουνάμι». Μονόδρομος να ξεφύγει από την παθητικότητα που θα την ωθήσει στο περιθώριο απέναντι σε μια περιφερειακή δύναμη που περιφρονεί τις αξίες του δικαίου. Με πολυδιάστατη, ενεργητική εξωτερική πολιτική χωρίς εφησυχασμό και πίστη στις δημοκρατικές αξίες, υπάρχει ελπίδα.
Άλλωστε, η αλήθεια απεχθάνεται την καθυστέρηση.
* Δρ. Λυκούργος Λιακάκος
Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου
-
Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
