ΓΝΩΜΕΣ
27/11/2024 | 06:05
Δρ. Strangelove στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή: Σταυροδρόμι για τη Διπλωματία, την Παγκόσμια Ειρήνη και την Ασφάλεια
Η εμβληματική ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ (Stanley Kubrick), Dr. Strangelove or How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb (1964), σατιρίζει με εξαιρετικό τρόπο την παράνοια του Ψυχρού Πολέμου και τις καταστροφικές του συνέπειες.
Γυρισμένη δύο χρόνια μετά την κρίση των πυραύλων της Κούβας, αποτυπώνει πως ο φόβος και η έλλειψη ορθολογισμού στις αποφάσεις, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πυρηνικό Αρμαγεδδώνα. Ενώ η παράνοια γεννά παραλογισμό, ο Ψυχρός Πόλεμος είχε ως καθοριστικό του γνώρισμα τον ορθολογισμό στη λήψη αποφάσεων — έναν κρίσιμο παράγοντα που απέτρεψε την καταστροφή στη διάρκειά του.
Σχεδόν 60 χρόνια αργότερα, η ταινία Dr. Strangelove, παραμένει επίκαιρη όσο ποτέ, καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει διασυνδεδεμένες κρίσεις στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή. Και οι δύο συγκρούσεις, τροφοδοτούμενες από επικίνδυνες και συχνά παράλογες αποφάσεις, απειλούν να αποσταθεροποιήσουν την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια με ορισμένους να υποστηρίζουν ότι η ανθρωπότητα μπορεί να βρίσκεται στο κατώφλι του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μήπως παρακολουθούμε την κατάρρευση του ορθολογισμού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή; Είναι ο Αρμαγεδδών ante portas; Ελπίζουμε όχι. Αλλά η ελπίδα δεν είναι πολιτική—ούτε μειώνει τους κινδύνους και δεν προσφέρει λύσεις.
Ουκρανία: Οι Κίνδυνοι Κλιμάκωσης
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει φτάσει σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι . Η κυβέρνηση Μπάιντεν εξουσιοδότησε πρόσφατα τη χρήση μακράς εμβέλειας αμερικανικών όπλων (ATACMS) από τις ουκρανικές δυνάμεις, επιτρέποντάς τους να χτυπήσουν βαθιά μέσα στην Ρωσική ενδοχώρα. Αυτή η απόφαση σηματοδοτεί μια σημαντική κλιμάκωση και έρχεται καθώς ο εκλεγμένος Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ετοιμάζεται να αναλάβει καθήκοντα. Αξιοσημείωτο είναι ότι η ανακοίνωση έγινε μετά από συνάντηση στον Λευκό Οίκο μεταξύ Μπάιντεν και Τραμπ. Ο τελευταίος παρέμεινε μέχρι τη γραφή του παρόντος κειμένου σιωπηρός, αναφορικά με τη χρήση αυτών των όπλων, εγείροντας ερωτηματικά ως προς τη θέση του.
Η απάντηση του Ρώσου ηγέτη υπήρξε η δημοσιοποίηση αλλαγών στο ρωσικό πυρηνικό δόγμα. Ουσιαστικά οι Ρώσοι χαμήλωσαν τον πήχη ως προς το τι αποτελεί «υπαρξιακή απειλή» που δικαιολογεί την χρήση πυρηνικών όπλων. Στο παρελθόν, Ρώσοι αξιωματούχοι υπαινίχθηκαν επίσης την απενεργοποίηση αμερικανικών δορυφόρων, με «ατυχήματα» στο διάστημα, αυξάνοντας έτσι το ενδεχόμενο απροσδιορίστων συνεπειών.
Για να υπογραμμίσει αυτές τις απειλές και ως μήνυμα ιδιαίτερα στα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ, η Μόσχα εκτόξευσε για πρώτη φορά στον πόλεμο ένα νέο υπερηχητικό βαλλιστικό πύραυλο μεσαίας εμβέλειας (Medium-Range Ballistic Missile (MRBM) με κωδικό όνομα Oreshnik – «φουντουκιά») εναντίον της ουκρανικής πόλης Ντνίπρο. Αυτοί οι πύραυλοι προορίζονται για πολέμους στην Ευρώπη. Δεν είναι διηπειρωτικοί. Μπορούν εύκολα να τροποποιηθούν για να φέρουν πολλαπλά τακτικά πυρηνικά όπλα. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις πως η Μόσχα ενημέρωσε εκ των προτέρων την Ουάσιγκτον για την εκτόξευση του πυραύλου και πως δεν έφερε πυρηνική κεφαλή. Εάν αυτό ευσταθεί, είναι μια πολύ σημαδιακή εξέλιξη.
Οι ΗΠΑ φαίνεται να ακολουθούν τη στρατηγική της «κλιμάκωσης για αποκλιμάκωση», ένα δόγμα όπου η στρατιωτική κλιμάκωση στοχεύει στην ενίσχυση της διαπραγματευτικής ισχύος με απώτερο στόχο τις ειρηνευτικές συνομιλίες.
Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση είναι γεμάτη κινδύνους. Εύκολα μπορεί η κλιμάκωση να καταστεί ανεξέλεγκτη και παράλογη. Ο Ψυχρός Πόλεμος παρέμεινε «ψυχρός» χάρη στη διαρκή επικοινωνία και τον ορθολογισμό στη λήψη αποφάσεων. Χωρίς υψηλού επιπέδου επαφών και διαλόγου σήμερα, ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης είναι τεράστιος, επαναφέροντας τις ζοφερές προειδοποιήσεις του Κιούμπρικ.
Η Μέση Ανατολή: Από μια «Διαχειρίσιμη» Σύγκρουση σε μια περιφερειακή πολεμική ανάφλεξη
Στη Μέση Ανατολή, οι συγκρούσεις στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και τον Λίβανο έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Αυτό που ξεκίνησε ως «τοπικός» πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, δηλαδή ενός κρατικού και ενός μη κρατικού δρώντα, έχει επεκταθεί για να περιλάβει τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, τους Χούθι στην Υεμένη, και το Ιράν—ένα κράτος στα πρόθυρα απόκτησης πυρηνικών όπλων. Παρόλο που το Ιράν δεν διαθέτει ακόμα πυρηνικά όπλα, βρίσκεται στο χείλος της απόκτησής τους και μπορεί σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης να καταφύγει στη χρήση «βρώμικων» πυρηνικών όπλων.
Οι φιλόδοξες πολιτικές του Ιράν, σε συνδυασμό με τη σκληρή ρητορική Ισραηλινών για ολοκληρωτική νίκη επί της Χαμάς, της Χεζμπολάχ ακόμα και της Παλαιστινιακής Αρχής, υπονομεύουν τα μέγιστα τις προοπτικές για λύση δύο κρατών και κινδυνεύουν να πυροδοτήσουν έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο.
Διασυνδεδεμένοι Κίνδυνοι
Παρόλο που οι συγκρούσεις στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή διαφέρουν στη φύση τους, μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά: και οι δύο δοκιμάζουν τα όρια του ορθολογισμού και αποκαλύπτουν πόσο εύθραυστο είναι το παγκόσμιο πλαίσιο ασφάλειας.
Στην Ουκρανία, η ανεξέλεγκτη κλιμάκωση αυξάνει τον κίνδυνο πυρηνικής σύγκρουσης, ανοίγοντας την προοπτική για την πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στη Μέση Ανατολή, η ανεξέλεγκτη κλιμάκωση απειλεί με έναν ατελείωτο κύκλο βίας. Παρόλο που μόνο το Ισραήλ διαθέτει πυρηνικά όπλα στην περιοχή, η εμπλοκή του Ιράν, ενός πυρηνικά ικανού κράτους, αυξάνει τον κίνδυνο υπέρβασης των ορίων και την χρήση στη Μέση Ανατολή πυρηνικών όπλων.
Έκκληση για Διπλωματία
Ο κόσμος βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Οι αποφάσεις στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή μας έχουν φέρει πιο κοντά στην καταστροφή από ποτέ άλλοτε. Ωστόσο, η ιστορία προσφέρει ελπίδα. Ο Ψυχρός Πόλεμος παρέμεινε «ψυχρός» επειδή τελικά επικράτησε ο ορθολογισμός. Το ίδιο πρέπει να γίνει τώρα.
Η αποφυγή του Αρμαγεδδώνα απαιτεί απόρριψη της κλιμάκωσης και καθολική δέσμευση για την επίλυση διαφορών μέσω διπλωματίας. Διαφορετικά η παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια θα παραμένουν επισφαλείς και με τον Dr Strangelove να μας μισοκοιτάζει.
* Ευριπίδης Λ. Ευρυβιάδης
Πρέσβης (Επί Τιμή)
Λευκωσία, 22 Νοεμβρίου 2024
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΔΩ, ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ ΕΔΩ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ
ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΕΔΩ – ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΔΩ
