Ανδρέας Παπανδρέου, 50 χρόνια αργότερα: Μια προσωπική ανάμνηση για τον Πρωθυπουργό που έφερε τη μεγάλη Αλλαγή στην Ελλάδα, μελαγχολικές σκέψεις για το αύριο…

Του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΡΥΩΤΗ – Ουάσιγκτον

Ήταν πρωτομαγιά του 1969 στο Κάλγκαρυ του Καναδά, όταν πήρα το τραίνο για  να συναντήσω τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Τορόντο. Το ταξίδι κράτησε τρεις ημέρες και δυο νύχτες.

Πολύ σύντομα κατάλαβα ότι είχα μπροστά μου ένα σπουδαίο οικονομολόγο αλλά πολύ περισσότερο ότι είχα μπροστά μου αυτόν που εγώ θεωρώ ως τον μεγαλύτερο Έλληνα πολιτικό του 20^ου αιώνα μετά τον Ελευθέριο Βενιζέλο!

Εκείνο το καλοκαίρι πήρα ένα μάθημα μαζί του (Mathematics for Economists) στο York University , όπου δίδαξε μέχρι την επιστροφή του στην Ελλάδα. Τον Σεπτέμβρη, επέστρεψα στο Κάλγκαρυ και πήρα το πτυχίο μου στην Οικονομική Επιστήμη. Ο Ανδρέας, όπως τον αποκαλούσαν όλοι οι Έλληνες, μου πρότεινε να συνεχίσω τις σπουδές μου στο American University στην Ουάσιγκτον, που πρόσφερε μαθήματα στα  ριζοσπαστικά οικονομικά( Radical Economics). Έφτασα στην Ουάσιγκτον την 1^η Σεπτεμβρίου του 1972, επί κυβερνήσεως Ρίτσαρντ Νίξον και παραμένω έκτοτε  εδώ!

Η τελευταία μου αντιστασιακή ενέργεια συνέβη , όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο και με τον Γιάννη Ρουμπάτη βάψαμε με κόκκινες μπογιές στα ελληνικά «Δολοφόνε Κίσινγκερ» και «Κάτω η Χούντα». (Ήταν, ταυτόχρονα, και μια κωμική ενέργεια γιατί το σύνθημα το γράψαμε στα ελληνικά!)

• Ο πρώτος μεγάλος θριαμβος

Θυμάμαι σαν να ήταν χθες την ημέρα των εκλογών την Κυριακή 18 Οκτωβρίου 1981. Ήμουν στο σπίτι μου στην Ουάσιγκτον και το απόγευμα μου τηλεφώνησε, από την Αθήνα, ένας φίλος μου και μου είπε: «Έπρεπε να ήσουν εδώ Καρυώτη. Πρασίνισε ο χάρτης της Ελλάδας». Τότε δεν υπήρχαν ελληνικές τηλεοράσεις και ραδιόφωνα στην Ουάσιγκτον.

Αντιλαμβανόμενος τον επερχόμενο θρίαμβο έφυγα από το σπίτι μου και ντυμένος στα πράσινα, κατευθύνθηκα στην ελληνική πρεσβεία. Εκεί συγκεντρώθηκαν  πολλοί Έλληνες,  που ήθελαν να πληροφορηθούν  το εκλογικό αποτέλεσμα. Ανεβαίνοντας τις σκάλες της πρεσβείας, κάποιοι που με γνώριζαν μου έδιναν συγχαρητήρια. Ένας που δεν με γνώριζε,  άκουσα να λέει «Ρε τους μπαγάσες, ακόμα δεν κέρδισαν και έστειλαν άνθρωπο από την Αθήνα».

Τρεις ημέρες αργότερα ανακάλυψα ότι ο τότε πρέσβης Ιωάννης Τζούνης, μιλώντας στους συνεργάτες του, τους είπε ότι δεν θα επιστρέψει στην Αθήνα! Βρισκόμουν στο σπίτι μου με την 9 μηνών κόρη μου και  τηλεφώνησα στο Καστρί. Ήταν μια κωμική στιγμή, διότι όταν ο Ανδρέας ήρθε στη γραμμή, σηκώθηκα ανεπαίσθητα από τον καναπέ, κρατώντας στην αγκαλιά μου την κόρη μου Αλεξάνδρα!

Του εξήγησα τον λόγο που του τηλεφώνησα και μου είπε ότι θα ενημέρωνε τον Κάρολο Παπούλια. Στο τέλος της συνομιλίας μου ζήτησε να αναλάβω οικονομικός σύμβουλος στην πρεσβεία της Ουάσιγκτον. Έτσι, αργότερα, έγινα μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και ξεκίνησα τον αγώνα μου για την ΑΟΖ. And that is history, όπως θα έλεγαν οι Αμερικανοί φίλοι μου.

Μετά το τέλος της πρώτης του οκταετίας (1981-1989) επιμελήθηκα στα αγγλικά το πρώτο βιβλίο – αξιολόγηση της κυβέρνησης του Ανδρέα με τίτλο “ΤHE GREEK SOCIALIST EXPERIMENT” Papandreou’s Greece 1981-1983. Πολλά χρόνια αργότερα, πληροφορήθηκα από τον Τηλέμαχο Χυτήρη ότι ο Ανδρέας το διάβασε αλλά στενοχωρήθηκε κάποια από τα σχόλια του βιβλίου. Αργότερα ο Κώστας Λαλιώτης μου ζήτησε να μεταφραστεί το βιβλίο στα ελληνικά, χωρίς όμως τελικά η πρόταση αυτή να υλοποιηθεί.

• Περιεχόμενα του βιβλίου

Introduction

Christopher Hitchens

The Rise and Fall of the Green Sun

Theodore C. Kariotis

The Eighteenth October of Andreas Papandreou

Peter Pappas 

Andreas Papandreou: The Style and Substance of Leadership

Theodore A. Couloumbis

The Contradictions of Greek Socialism

James Petras

Papandreou’s Foreign Policy

John O. Iatrides

PASOK on Greco-Turkish Relations and Cyprus 1981-1989: Ideology, Pragmatism, Deadlock

Van Coufoudakis

The Political Economy of Greece in the Eighties

Kostas Vergopoulos

Fiscal Management, Social Agenda, and Structural Deficits

Stavros B. Thomadakis and Dimitris B. Seremetis

Socialist Attitudes toward European Integration in the Eighties

Panos Kazakos

Gender and Social Change in Greece: The Role of Women

Adamantia Pollis

Education in Socialist Greece: Between Modernization and Democratization

Constantine Tsoucalas and Roy Panagiotopoulou

• Όπως έγραψε ο Σπύρος Δραϊνας:

“Είναι κοινά αποδεκτό ότι η αφηγηματική δεινότητα του Παπανδρέου λειτούργησε καθοριστικά στην ανάδειξή του ως χαρισματικού ηγέτη και την ραγδαία άνοδο του ΠΑΣΟΚ που οδήγησε, εντέλει, στις νικηφόρες εκλογές του 1981.

Αυτό το ταλέντο ήταν έκδηλο όταν, στις 31 Γενάρη του 1982, ο νέο-εκλεγμένος πρωθυπουργός απευθύνθηκε στα περίπου 4000 στελέχη του ΠΑΣΟΚ που συγκεντρώθηκαν στο Σπόρτιγκ για να πανηγυρίσουν το εκλογικό θρίαμβο που συντελέστηκε κάπου 100 μέρες πριν.

Σε μία ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, ο Παπανδρέου χαιρέτησε την «αγωνιστική παρουσία» των στελεχών ως επιβεβαίωση ότι «βρισκόμαστε σε τάξη μάχης» για την συνέχεια του αγώνα για την «μεγάλη Αλλαγή.» Και αφού επισήμανε ότι η εκλογική νίκη του περασμένου Οκτώβρη «είναι μόνο το εισιτήριο για το μεγάλο αγώνα,” προσδιόριζε την φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ με τρόπο  εμβληματικό.

«Το ΠΑΣΟΚ ενσαρκώνει πραγματικά μια ανεπανάληπτη, λαογέννητη, μαζική πρωτοβουλία,” δήλωσε. «Στο ΠΑΣΟΚ συμπορεύτηκαν, συνεκφράστηκαν και ενοποιήθηκαν τρία ρεύματα και τρεις γενιές. Η γενιά της Εθνικής Αντίστασης με κύριο φορέα το ΕΑΜ, η γενιά των Ανένδοτων Αγώνων—που έθεσαν τα θεμέλια για την πορεία που ακολούθησε—και η αντίσταση στην ξενοκίνητη δικτατορία των συνταγματαρχών με σύμβολο τον αγώνα της νέας γενιάς, τον αγώνα της γενιάς του Πολυτεχνείου.»

• Το μεγάλο μου λάθος

Θυμάμαι ότι ήταν μια Παρασκευή απόγευμα όταν λίγα χρόνια αργότερα επισκέφθηκα τον μεγάλο μου δάσκαλο στο Καστρί. Κατά κάποιον περίεργο τρόπο, όποτε επέστρεφα από την Ουάσιγκτον στην Αθήνα τον συναντούσα Παρασκευές απόγευμα. Στις συναντήσεις μας ήταν πάντα παρών ο στενότερος συνεργάτης του, ο Αντώνης Λιβάνης. Εκείνη λοιπόν την Παρασκευή του μίλησα για την ΑΟΖ!

Του εξήγησα την μεγάλη αξία της για τις θάλασσές μας και, ιδιαίτερα, για τα νησιά μας. Μου έκανε κάποιες ερωτήσεις και μετά μου είπε ότι θα τηλεφωνήσει στον Κάρολο και τον Γιάννη για να με συναντήσουν για το θέμα της ΑΟΖ. Εγώ, όπως έχω επαναλάβει πολλές φορές, ακόμα περιμένω το τηλεφώνημα των αείμνηστων Κάρολου Παπούλια και του Γιάννη Καψή. (Εκείνη την περίοδο έπρεπε να χτυπήσω την πόρτα τους και να τους πω «με έστειλε ο Ανδρέας»! Εκείνη  την περίοδο όμως δεν ήμουν αυτός που είμαι σήμερα).

Πέρασαν τα χρόνια και μετά το θάνατο του Ανδρέα επισκεπτόμουν τακτικά στο γραφείο του τον Αντώνη Λιβάνη και μια μέρα μου είπε «Δεν θέλω να γράψεις ένα βιβλίο για την ΑΟΖ, θέλω να γράψεις το βιβλίο για την ΑΟΖ.»  Κάτι που έγινε και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη με τίτλο: “Η ΑΟΖ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ”.

• Ο Οικονομολόγος

Ήταν ο μοναδικός πολιτικός από την εποχή του Περικλή τον οποίον οι Έλληνες πάντα αναφερόντουσαν μόνο με το μικρό του όνομα και αναμφίβολα θα τον θυμούνται για την εκπληκτική του ευφυΐα και τις τεράστιες ηγετικές πολιτικές του ικανότητες. Πολλοί από μας όμως, θα τον θυμόμαστε και θα τον έχουμε πάντοτε στην καρδιά μας σαν ένα μεγάλο πανεπιστημιακό δάσκαλο και σαν τον μεγαλύτερο Έλληνα οικονομολόγο της Ελλάδας από την εποχή του Αριστοτέλη.

Έφυγε νέος από την Ελλάδα και σπούδασε οικονομικές επιστήμες στο διάσημο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ όπου υπήρξε φοιτητής ενός από του πιο διάσημους οικονομολόγους της περιόδου εκείνης, τον Joseph Schumpeter. Όταν τελείωσε το διδακτορικό του πτυχίο το 1943, παρέμεινε και δίδαξε στο Χάρβαρντ μέχρι το 1947.

Κατόπιν έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότας και το 1955 πήγε στο Πανεπιστήμιο Berkeley στην Καλιφόρνια, όπου διετέλεσε και Πρόεδρος του Οικονομικού Τμήματος. Κατά την διάρκεια της θητείας του στο Berkeley έγραψε τα πιο σημαντικά βιβλία του με κορυφαίο αυτό που έφερε τον τίτλο «Τα Οικονομικά σαν Επιστήμη», βιβλίο που αφιέρωσε στους γονείς του Γιώργο και Σοφία.

Τα χρόνια της Χούντας, στο Τορόντο του Καναδά, παρόλο που ήταν ο ηγέτης του αντιστασιακού αγώνα στο εξωτερικό δεν παραμέλησε ποτέ τα καθηγητικά του καθήκοντα. Στο Τορόντο συντελέστηκε επίσης η αλλαγή του από ορθόδοξο σε ριζοσπαστικό οικονομολόγο που τον ακολούθησε την υπόλοιπη ζωή του.

Η αλλαγή αυτή έγινε παγκοσμίως γνωστή με την συγγραφή του τελευταίου επιστημονικού του έργου με τίτλο «Πατερναλιστικός Καπιταλισμός». Το βιβλίο αυτό υπήρξε βιβλίο αναφοράς την περίοδο εκείνη και χιλιάδες φοιτητές σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου το χρησιμοποίησαν ως σύγγραμμα στις οικονομικές σπουδές τους.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ξεκάθαρα αναφέρει ότι ο καπιταλισμός δεν είναι σε θέση να δώσει ικανοποιητικές απαντήσεις σε ερωτήματα που σχετίζονται με τα πιο κρίσιμα θέματα της πολιτικής οικονομίας, δηλαδή στα ερωτήματα της κατανομής του εισοδήματος και του πλούτου.

Στα 50 χρόνια από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και στα 43 από την πρώτη μεγάλη εκλογική νίκη του Ανδρέα Παπανδρέου, με κυριεύουν μελαγχολικές σκέψεις για το εάν σήμερα πιστεύουμε ότι μπορούν τα πράγματα να αλλάξουν προς το καλύτερο.

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΔΩ, ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ ΕΔΩ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ

ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΕΔΩ – ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΔΩ

Η πιο κρίσιμη στιγμή για την ΑΟΖ της Ελλάδας μας: Ήρθε η ώρα ο Πρωθυπουργός να φανεί  αντάξιος των περιστάσεων και να προχωρήσει σε οριοθέτηση με την μαρτυρική Κύπρο

Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE