Πως φτάσαμε στην 20ή Ιουλίου του 1974; Καραμανλής και Αβέρωφ ήταν πεισμένοι ότι (η ένταξη) της Κύπρου στο ΝΑΤΟ ήταν η καλύτερη λύση και για τα ελληνικά συμφέροντα…

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Στην Τουρκία οι αριθμοί τείνουν προς βελτίωση αλλά οι πολίτες πένονται και η ύφεση καραδοκεί: Φήμες για νέα αντικατάσταση του υπουργού Οικονομικών

Κυρώθηκε με μεγάλη πλειοψηφία στη Βουλή το Μνημόνιο Συνεργασίας Ελλάδας-Κύπρου, στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού: Υπέρ ψήφισαν ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ

Το τροποποιημένο Σχέδιο Ανάπτυξης και Παραγωγής για το έργο «Αφροδίτη» επωφελές για την Κυπριακή Δημοκρατία διαβεβαιώνει η αμερικανική Chevron

Του ΒΑΣΙΛΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΟΥΣΚΑ*

Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους γύρω απ’ το πρόσωπο και την πολιτική του Αρχιεπισκόπου Μακάριου σε σχέση με τη Τουρκική εισβολή, είναι ότι η ομιλία του στις 19 Ιουλίου στην Νέα Υόρκη στον ΟΗΕ, όπου μίλησε για εισβολή της Ελληνικής χούντας στη Κύπρο, νομιμοποίησε, έως και προκάλεσε, την Τουρκική εισβολή την επόμενη μέρα.

Αυτός ο μύθος, όπως όλοι οι μύθοι, δεν αντέχουν στην εξονυχιστική καταγραφή των γεγονότων και των αλληλουχιών τους, τόσο στη συγκεκριμένη συγκυρία του Ιουλίου, όσο και γενικότερα σε ότι αφορά τις γενικές συντεταγμένες της λύσης για το Κυπριακό που είχε συμφωνήσει όχι μόνο η Ελληνική χούντα αλλά και όλες οι Ελληνικές ελίτ από το 1956.

Το 1956, οι Κων/νος Καραμανλής και Ευάγγελος Αβέρωφ, υπό Αγγλο-Αμερικανική πίεση, είχαν συζητήσει και μερικώς συμφωνήσει, σε μυστικές συνομιλίες με τη Τουρκία, παροχή διαδρόμου προς τη θάλασσα για τη Τουρκοκυπριακή κοινότητα, την ασφάλεια της οποίας θα εγγυάται ο Τουρκικός στρατός.

Αυτό διαφαίνετα σαφέστατα από τις εκθέσεις του Νιχάτ Ερίμ προς τον Μεντερές, οι οποίες υπογραμμίζουν το ΝΑΤΟϊκό πλαίσιο επίλυσης του Κυπριακού με την Ελλάδα να αποδέχεται τον ελάχιστο στρατηγικό στόχο της Τουρκίας επί της Κύπρου, που ήταν αυτός της διχοτόμησης (ο μέγιστος ήταν η προσάρτηση ή ο στρατηγικός έλεγχος όλης της Κύπρου από τη Τουρκία).

• Καραμανλής και Αβέρωφ ήταν πεισμένοι ότι αυτή ήταν η καλύτερη λύση και για τα Ελληνικά συμφέροντα σε συνθήκες Ψυχρού Πολέμου. Ο ίδιος ο Αβέρωφ, σε χειρόγραφο σημείωμά του θα πει: «πάντα πίστευα ότι η Κύπρος είναι στρατιωτικά υποθηκευμένη στη Τουρκία».

Το πλαίσιο αυτό επίλυσης του Κυπριακού παίρνει μία πιο θεσμική μορφή με το μυστικό πρωτόκολλο των Καραμανλή-Μεντερές το 1959, η οποία μιλά ευθέως για ΝΑΤΟποίηση της Κύπρου και παραμερισμό του ΑΚΕΛ, κοντολογίς, πρόκειται για μία πολιτική ακραιφνώς αντι-Μακαριακή και υπονομευτική της στρατηγικής του Μακάριου για μια ανεξάρτητη και αδέσμευτη Κύπρου, από τη στιγμή που «ένωσις χωρίς ανταλλάγματα δεν είναι δυνατή».

Το διχοτομικό ΝΑΤΟϊκό πλαίσιο λύσης το είχε υιοθετήσει και η Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, με εξαίρεση την αριστερή της πτέρυγα υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Αλλά και η ΕΔΑ του Ηλία Ηλιού αντιστεκόταν στη διχοτόμηση και ΝΑΤΟποίηση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Τα μυστικά σχέδια Άτσεσον – τα οποία ανακάλυψε ο Μακάριος και τα κατήγγειλε δημόσια – και η κάθοδος της Ελληνικής μεραρχίας στη Κύπρο το 1964 αποσκοπούσαν στην άσκηση πίεσης επί του Μακαρίου προκειμένουν να τον αναγκάσουν να δεχτεί τη διχοτόμηση υπό το πέπλο της «ένωσης».

Ο Μακάριος δεν ενέδωσε. Και όχι μόνο δεν ενέδωσε, αλλά και αντι-προτείνει ότι αν έχει πρόβλημα η Τουρκία με την ασφάλειά της σε περίπτωση ανόθευτης ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, τότε μπορεί κάλλιστα να μετατραπεί μία από τις Αγγλικές βάσεις σε ΝΑΤΟϊκή βάση με συμμετοχή τόσο Τουρκικού όσο και Ελληνικού στρατού.

Η Τουρκία απέρριψε τη πρόταση, καθώς και όλο το πλαίσιο του σχεδίου λύσης για λόγους που δεν είναι του παρόντος ν’ αναφερθούν. Αυτό όμως που έχει νόημα ν’ αναφερθεί είναι μία συνέντευξη του Κων/νου Καραμανλή στην Γαλλική εφημερίδα Le Monde στις 29 Νοεμβρίου 1967, όπου εμμέσως πλην σαφώς υποστηρίζει ότι οι σχέσεις της Ελλάδας με τη Τουρκία είναι απείρως πιο σημαντικές από τις σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η χούντα ήταν απόρροια μιας, τρόπν τινά, «φυσικής» εξέλιξης των γεγονότων μεσολαβούσης της κρίσης των Ιουλιανών, της υπόθεσης «ΑΣΠΙΔΑ» και της αποστασίας του Κων/νου Μητσοτάκη, προκειμένου να λυθεί το Κυπριακό με βάση το διχοτομικό σχέδιο Άτσεσον και ν’ αποφευχθεί η πρωθυπουργοποίηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Η χούντα δεν επινόησε ουδεμία στρατηγική για το Κυπριακό.

Δεν είχε εξάλλου το κατάλληλο βαθμό ευφυίας. Η χούντα διεκπεραίωσε με το πιο προδοτικό και ηλίθιο τρόπο το προϋπάρχον πρωτόκολλο επίλησης του θέματος που είχαν προσυπογράψει όλες οι Ελληνικές κυβερνήσεις από το 1956 και μετά. Το πρωτόκολλο αυτό, επαναλαμβάνω, ήταν η υιοθέτηση εκ μέρους της Ελλάδας του ελάχιστου στρατηγικού στόχου της Τουρκίας επί της Κύπρου – διχοτόμηση.

• Επί χούντας, υπήρξαν τέσσερις απόπειρες δολοφονίας κατά του Μακάριου και δοτές, κινούμενες από τη χούντα, απόπειρες μητροπολιτών οι οποίοι με επιστολή τους ζητούσαν από το Μακάριο να παραιτηθεί του αξιώματος του Προέδρου λόγου του ασυμβίβαστου με την ιδιότητά του ως Αρχιεπίσκοπος.

Η ΕΟΚΑ Β, σε αγαστή σύμπνοια με τη χούντα και την ΣΙΑ, ενεργοποιούσαν τη Γκλάντιο της Κύπρου, δηλ. την τεχνητή κατασκευή κοινωνικής και πολιτικής έντασης, όπου θα έφερνε «νομοτελειακά» την επιβολή ενός καθεστώτος εκτάκτου ανάγκης, προκειμένου να επιβάλλει τάξη στην αναρχία.

Ένας πραγματικός νέος Ελληνικός εμφύλιος είχε ξεσπάσει στη Κύπρο, αλλά ο Μακάριος έμεινε ακλόνητος και, κατά το μάλλον, κέρδιζε τον αγώνα του για ανεξαρτησία. Η χούντα του Παπαδόπουλου αναγκάζεται τότε σε οπισθοχώρηση. Εισαγάγει το λεγόμενο «πείραμα Μαρκεζίνη» για εκδημοκρατισμό της χώρας, το οποίο όμως αποτυγχάνει.

Η ακροδεξιά φράξια της χούντας υπό τον Δημήτρη Ιωαννίδη, με το κατευόδιο της ΣΙΑ, ανατρέπει τον Παπαδόπουλο μία εβδομάδα μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνίου το 1973, θέτοντας ως αποκλειστικό της πολιτικό σκοπό τη συνομωσία για την ανατροπή του Μακάριου.

Ο βασικός συνομιλητής του Ιωαννίδη δεν ήταν η Αμερικανική Πρεσβεία των Αθηνών, η οποία υποστήριζε τη διαδικασία εκδημοκρατισμού της χώρας, αλλά οι Ελληνο-Αμερικανοί πράκτορες, με τους οποίους και συνεχή συνενόηση, ενημέρωση και συνδιαλλαγή.

Ο Φαίδων Γκιζίκης, σε προσωπική εκμυστήρευση που έκανε στον Ευάγγελο Αβέρωφ μετά τα γεγονότα και την εμπέδωση του Ατίλα στη Κύπρο, λέει ξεκάθαρα ότι ο Ιωαννίδης θα έπρεπε να είχε προχωρήσει στο πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου κατά του Μακαρίου αφού είχε πάρει το «πράσινο φως» από τη ΣΙΑ.

Σε ερώτηση-παρέμβαση του Αβέρωφ για το πως είναι δυνατόν να το έκανε η Αμερική αυτό από τη στιγμή που ένας Ελληνο-Τουρκικός πόλεμος θα ήταν απολύτως δυνατός και θα διέλυε το ΝΑΤΟ, ο Γκιζίκης τον διακόπτει για να του πει ότι δεν ήταν η Αμερική, δηλ. το Αμερικανικό κράτος, που ενεθάρρυνε τον Ιωαννίδη, αλλά μόνο η ΣΙΑ.

Τουλάχιστον από το Φεβρουάριο του 1974΄ένας σκληρός χουντικός πυρήνας 4-5 ατόμων υπό τον Ιωαννίδη συναντιόταν μυστικά στην οικία του πρωθυπουργού Αδαμάντιου Ανδρουτσόπουλου, με αντικείμενο συζήτησης τη πραξικοπιματική ανατροπή του Μακαρίου. Η κορύφωση αυτών των συζητήσεων με το τελικό σχέδιο επήλθε τον Ιούνιο του 1974.

Ήταν τότε, θα μας πει ο υπολοχαγός και διευθυντής του παραρτήματος της ΚΥΠ στη Κυρήνεια, Αλέξανδρος Σημαιοφορίδης, που ο Τουρκικός στρατός στην Μερσίνα και την Αλεξανδρέτα απαγορεύει κάθε μετακίνηση, σταματά όλες τις άδειες και ετοιμάζει εντατικά με ασκήσεις συγκρότημα τριών συνταγμάτων της 39^ης μεραρχίας – η οποία, σημειωτέον, από το 1964 είχε τεθεί εκτός πλαισίου ΝΑΤΟ, υπακούοντας ακραιφνώς σε εθνικές εντολές.

Όλα αυτά γίνονται από τις 15 Ιουνίου και μετά και ο Σημαιοφορίδης καθημερινώς τα αναφέρει στο αρχηγείο του ΓΕΕΦ, στην ΕΛΔΥΚ και στην Ελληνική Πρεσβεία στη Λευκωσία αλλά και στην Αθήνα. Μάλιστα, ήταν τόσο ακριβής στα μυνήματά του ο Σημαιοφορίδης που ανέφερε μέχρι και το ότι «οι Τούρκοι στρατιώτες θα πρέπει να αγνοήσουν τη ζέστη και να φορέσουν μακρυμάνικα διότι θα κάνουν έρπην στη Κύπρο».

• Προκύπτει σαφέστατα ότι οι Τούρκοι ετοιμαζόταν να επιχειρήσουν στη Κύπρο τη στιγμή που Ιωαννίδης τελειοποιούσε τα σχέδια της πραξικοπηματικής ανατροπής τους Μακαρίου. Κοντολογής, η ανατροπή του Μακαρίου από τον Ιωαννίδη θα γινόταν ούτως ή άλλως, ανεξάρτητα από την περόφημη επιστολή του Μακαρίου προς τον Γκιζίκη στις 2 Ιουλίου 1974, που ζητούσε την απόσυρση των χουντικών αξιωματικών απ’ την Εθνοφρουρά φοβούμενος πραξικόπημα εναντίον του.

Αν κάτι έκανε η επιστολή ήταν να αλλάξει την ημερομηνία του πραξικοπήματος, μερικές ίσως ημέρες νωρίτερα. Είναι δε άξιος θαυμασμού ο παράλληλος συντονισμός Ελληνικής χούντας και Τουρκικού στρατού για επιχειρήσεις στη Κύπρο, αν και δεν υπάρχει κανένα έγγραφο μέχρι στιγμής που να δείχνει ότι υπήρξε συντονισμένος και συννενοημένος συνδυασμός. Προκαλεί απλώς εντύπωση το παράλληλο των διαδικασιών ετοιμασίας.

Αφού έγινε το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου, οι Τούρκοι στρατηγοί αμέσως συνεδριάζουν και αποφασίζουν, τα ξημερώματα τις 16^ης προς την 17^ης Ιουλίου, να εισβάλλουν στη Κύπρου με το συγκρότημα των τριών συνταγμάτων της 39^ης μεραρχίας. Το πρώτο κύμα αποβίβασης ήταν 2,500 άνδρες και το σχέδιο προέβλεπε συνεχείς αποβιβάσεις κατά φάσεις.

Ο Σημαιοφορίδης στις τραγικές αναφορές του μεταξύ 15 και 20 Ιουλίου ανέφερε, μεταξύ άλλων, τέτοιες λεπτομέρειες μέχρι και κόψιμο των δέντρων στην παραλία της Μερσίνας προκειμένου να μπορέσουν να μπουν στα αποβατικά σκάφη πολεμικό υλικό και τανκς που παρεμπόδιζαν τα δέντρα.

Η απόφαση των Τούρκων στρατηγών να καταλύσουν την Κυπριακή Δημοκρατία ήταν τελεσίδικη. Σχέδια απόβασης και εισβολής υπήρχαν από το 1963-64, αλλά η απόφαση που πάρθηκε τότε μετά το πραξικόπημα ήταν τελική και αμετάκλητη. Το μόνο αίτημα που έθεταν οι στρατηγοί στον πρωθυπουργό της εισβολής, Μπουλέντ Ετσεβίτ, ήταν διεθνή διπλωματική στήριξη της στρατιωτικής τους ενέργειας.

Ο Ετσεβίτ ήρθε σε αντιμέτωπος με δύο «ακραίες» πολιτικές θέσεις. Η μία ήταν του Ισλαμιστή και συγκυβερνώντα Νεχμεντίν Ερμπακάν, ο οποίος ζητούσε κατάληψη όλης της Κύπρου ή στρατηγικό έλεγχο όλης της Κύπρου (ο μέγιστος στόχος της Τουρκίας).

Η άλλη, περισσότερο σοβαρή, ήταν η θέση του αντιπολιτευόμενου Ντεμιρέλ. Ο Ντεμιρέλ θεωρούσε, και πολύ λογικά, ότι εισβολή της Τουρκίας στη Κύπρο θα προκαλέσει άμεση Ελληνική στρατιωτική αντίδραση με αποτέλεσμα την παρέμβαση των ΗΠΑ προκειμένου να σταματήσουν Ελληνοτουρκικό πόλεμο.

Έτσι, κατέληγε ο Ντεμιρέλ, θα πληγεί το κύρος του Τουρκικού στρατού, ο οποίος θ’ αναγκαστεί ν’ ανακόψει τις επιχειρήσεις και το Τουρκικό όνειρο θα μείνει όνειρο θερινής νυκτός.

Καταλήγω: την αποβίβαση του Τουρκικού στρατού στη Κύπρο την προκάλεσε και την νομιμοποίησε η συνομωτική πρακτική της χούντας του Ιωαννίδη από τον Μάρτιο του 1974 και η κρατοκτόνα ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου.

• Ουδεμία σχέση έχουν οι αποφάσεις των Τούρκων στρατηγών με την ομιλία του Αρχιεπισκόπου στον ΟΗΕ, την οποία όσο περισσότερο διαβάζω και μελετώ και τη φέρνω σε αντιπαράθεση με ένα σωρό άλλα στοιχεία και γεγονότα, τόσο περισσότερο τη βρίσκω ακριβή, ανυπέρβλητη και ηγετική.

Αγανακτισμένος και προδομένος, μετά από τόσες προσπάθειες αποκαθήλωσής του και τόσες απόπειρες δολοφονίας εναντίον του, τόλμησε είπε σε όλο τον κόσμο την αλήθεια: ότι υπάρχει εισβολή της Ελληνικής χούντας στη Κύπρο. Τώρα, για το αν η πρώτη εισβολή του Ατίλα ήταν νόμιμη, η προσωπική μου γνώμη είναι ότι δεν ήταν διότι ο καταστατικός χάρτης του ΟΗΕ δεν δικαιολογεί στρατιωτική επέμβαση κατάλυσηςκρατικής κυριαρχίας.

Ωστόσο, να θυμίσω ότι τόσο το λεγόμενο «Ελληνικό λόμπυ» στην Ουάσινγτον στα πρόσωπα του γερουσιαστή Σαρμπάνη και του βουλευτή Μπραδήμα, είχαν αποδεχτεί το νομότυπο της πρώτης Τουρκικής εισβολής η οποία είχε προκληθεί από το πραξικόπημα του Ιωαννίδη (δεν δεχόταν τον Αττίλα 2 που έγινε 14-17 Αυγούστου). Σε ότι δεν αφορά τη στάση των Καραμανλή-Αβέρωφ κατά τη διάρκεια της ψευτο-εκεχειρίας (22 Ιουλίου 13 Αυγούστου) στη κυβερνηση της «εθνικής ενότητας», οι οποίοι, παρεπιπτόντως, θα πρέπει να θυμίσω, έρχονται αντιμέτωποι με τις πραγματικότητες της διχοτόμησης που οι ίδιοι συμφώνησαν από το 1956, περιορίζομαι να πω το εξής: τουλάχιστον, να ήταν σε θέση να άκουγαν τις αντιρρήσεις του Ντεμιρέλ…

* Ο Βασίλης Κωνσταντίνου Φούσκας καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου, είναι ο συγγραφέας του: Το Μελάνωμα της Κύπρου. Οι Ευθύνες των Κων/νου Καραμανλή και Ευάγελλου Αβέρωφ για τη Κυπριακή Τραγωδία, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο (για παραγγελίες: [email protected])

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΔΩ, ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ ΕΔΩ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ

ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΕΔΩ – ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΔΩ

Με κλιμάκωση της έντασης, η Άγκυρα προετοιμάζει τα πανηγύρια της 20ης Ιουλίου για την μαύρη επέτειο της εισβολής: Ο ενοχλητικός Νίκος Δένδιας και οι “κόκκινες γραμμές”…