Ζοφερή, καταθλιπτική, εφιαλτική; Όχι, η ζωή του διαχρονικού συγγραφέα Φραντς Κάφκα δεν είχε τίποτα το.. «καφκικό» υποστηρίζει νέα αιρετική ταινία [videos]
Στιγμιότυπο οθόνης από το τρέιλερ της σειράς έξι επεισοδίων KAFKA. Screenshot via YouTube@SuperfilmWien @SuperfilmWien/
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η όρος «καφκικός» έχει επικρατήσει για την περιγραφή της αίσθησης αδυναμίας όταν ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με γραφειοκρατικά συστήματα, όταν κάποιος χάνεται μέσα στα δαιδαλώδη διοικητικά γρανάζια, μηδενίζεται ή καταστρέφεται από απρόσωπους αξιωματούχους, όταν οι ελπίδες του πνίγονται από την γραφειοκρατία.
Βέβαια, ο όρος χρησιμοποιείται με μια ευρύτερη ή πιο ελεύθερη έννοια, προσδιορίζοντας κάποιον ή κάποια κατάσταση ως δυσοίωνο ή εφιαλτικό.
Όμως, ο όρος αυτός δεν κατάλληλος για να περιγράψει την ζωή του ανθρώπου που δάνεισε στον όρο το όνομά του, τουλάχιστον σύμφωνα με μια αιρετική βιογραφική ταινία για τον γεννημένο στην Πράγμα διάσημο και διαχρονικό συγγραφέα.
Σε μια τηλεοπτική σειρά έξι επεισοδίων του γερμανικού τηλεοπτικού δικτύου ARD, ο Φραντς Κάφκα δεν εμφανίζεται τόσο ως θύμα αλλά ως μαιτρ της γραφειοκρατίας – και μάλιστα αποτελεσματικός.
Το τέταρτο επεισόδιο του Kafka, που προβάλλεται σε πολλές ευρωπαϊκές πλατφόρμες ροής από τα τέλη Μαΐου, δείχνει ότι ο δημιουργός των κλασικών κλειστοφοβικών έργων, όπως η «Δίκη», ήξερε πώς να κινείται σε περίπλοκα γραφειοκρατικά συστήματα καλύτερα από πολλούς άλλους – εκ των έσω.
Ως υπάλληλος του Εργατικού Ινστιτούτου Ασφάλισης Ατυχημάτων για το Βασίλειο της Βοημίας, [την προγενέστερη Τσεχική Δημοκρατία] ο Κάφκα – τον οποίο υποδύεται ο Ελβετός ηθοποιός Τζόελ Μπάσμαν – φαίνεται να διαπρέπει στην καθημερινή του δουλειά.
Συντρίβει τους αντίπαλους δικηγόρους στα διαιτητικά δικαστήρια κάνοντας επιδέξια ταχυδακτυλουργικές κινήσεις. «Αν κάποια υπόθεση μπορεί να κερδηθεί, τότε ο Κάφκα είναι αυτός που θα την κερδίσει», αναφέρει ενθουσιασμένος ένας από τους ανωτέρους του.
- Ο Ντάνιελ Κελμαν, Αυστρο-Γερμανός μυθιστοριογράφος που έγραψε το σενάριο της σειράς, είπε: «Ο Κάφκα ήταν ένας από τους πρώτους συγγραφείς του 20ου αιώνα που αναγνώρισε τη γραφειοκρατία ως φαινόμενο σχεδόν υπαρξιακής βαρύτητας.
«Είδε ότι οι ζωές μας μπλέκονται σε ένα σύστημα που δεν καταλαβαίνουμε πλέον. Αλλά το κατάλαβε γιατί ήταν και ο ίδιος γραφειοκράτης».
Ανίσχυρα άτομα που προσπαθούν να βρουν το δρόμο τους μέσα από λαβύρινθους διαδρόμους εξουσίας βρίσκονται στο επίκεντρο των πιο γνωστών έργων του συγγραφέα. Στη «Δίκη» (1925), ο πρωταγωνιστής, Joseph K, συλλαμβάνεται και διώκεται από μια απρόσιτη αρχή για ένα έγκλημα που δεν του εξηγείται ποτέ. στον «Πϋργο» (1926), ένας επιθεωρητής παλεύει να βρει το δρόμο του μέσα στα αλλεπάλληλα διοικητικά στρώματα μιας μυστηριώδους ακρόπολης.
Μια μακρά σειρά κινηματογραφιστών, συμπεριλαμβανομένων των Όρσον Γουέλς, Μάικλ Χάνεκε και Στίβεν Σόντερμπεργκ, προσπάθησαν να προσαρμόσουν τις αινιγματικές και απόκρυφες ιστορίες του Κάφκα για τη μεγάλη οθόνη. Στην πορεία, λίγοι μπόρεσαν να αντισταθούν στον πειρασμό να συνδέσουν τις τελείες ανάμεσα στα καταθλιπτικά έργα του και τη βιογραφία του συγγραφέα.
Ένα γλυκανάλατο ειδύλλιο βασισμένο στην υποτιθέμενη καθαρτική τελική σχέση του Κάφκα πριν από το θάνατό του από φυματίωση στα 40 του, που ονομάζεται The Glory of Life, κυκλοφόρησε στη Γερμανία αυτή την άνοιξη. Η Πολωνή σκηνοθέτις Ανιέσκα Χόλαντ, φέρεται να έχει ξεκινήσει να δουλεύει φέτος σε μια άλλη βιογραφική ταινία, που ονομάζεται Franz.
Αντίθετα, το τηλεοπτικό σήριαλ Kafka, το οποίο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην τρίτομη βιογραφία του συγγραφέα την οποία έγραψε ο Reiner Stach και δημοσιεύτηκε στα γερμανικά μεταξύ 2002 και 2014, διερευνά τα κενά μεταξύ του γραπτού έργου του και της ζωής του – το ένα υπαρξιακό και αγωνιώδες, το άλλο μερικές φορές προβληματισμένο αλλά όχι αμείλικτα.
Χωρισμένο σε έξι μη χρονολογικά κεφάλαια, εξετάζει το φαινόμενο Κάφκα από την οπτική γωνία του στενού του φίλου Max Brod, της αστικής οικογένειάς του, των συναδέλφων του στο γραφείο και των τριών γυναικών με τις οποίες έκανε σοβαρές σχέσεις: Felice Bauer, Milena. Jesenská και Dora Diamant.
Το άτομο που αναδύεται απέχει πολύ από τον μύθο του βασανισμένου καλλιτέχνη που είναι αποξενωμένος από την οικογένεια, τους φίλους και τη δουλειά του: ένας εκκεντρικός δημιουργός που μαστιζόταν από αμφιβολίες για τον εαυτό του και σοβαρή κατάθλιψη, αλλά παρ’ όλα αυτά απολάμβανε μια σχετικά προνομιακή ζωή, με αφοσιωμένους λάτρεις του έργου του ανάμεσα σε έναν στενό κύκλο φίλων και σε υψηλούς λογοτεχνικούς κύκλους.
Ο Κέλμαν είπε: «Ο Κάφκα προήλθε από μια παράδοση της μοντερνιστικής λογοτεχνίας της Ανατολικής Ευρώπης. Αλλά η τάση ήταν να τον διαβάζουμε ως τον Εβραίο Καμπαλιστή προφήτη που προέβλεψε τη φρίκη του 20ου αιώνα σε πλήρη απομόνωση και αποκλεισμένος από τον κοινωνικό του κύκλο».
Στη σειρά, μερικοί από τους πιο ένθερμους θαυμαστές του Κάφκα είναι οι ανώτεροί του στο Εργατικό Ινστιτούτο Ασφάλισης Ατυχημάτων, που ονειρεύονται να γίνουν συγγραφείς. «Οι υπάλληλοι του Κάφκα τον έβλεπαν ως ένα είδος μυστικού όπλου για την επίλυση νομικών διαφορών και φρόντισαν να γνωρίζει πόσο εκτιμούσαν το επαγγελματικό και λογοτεχνικό του έργο», είπε ο Κέλμαν.
«Ο Κάφκα είχε άδεια να φύγει από το γραφείο του στις δύο η ώρα κάθε μέρα και δεν έπαιρνε ποτέ δουλειά στο σπίτι», είπε ο συγγραφέας.
Ήταν τέτοιος ο θαυμασμός των αφεντικών του Κάφκα για τον αστέρα υπάλληλο τους που όταν ο συγγραφέας αποφάσισε –για λόγους που παραμένουν δύσκολο να κατανοηθούν– ότι έπρεπε να καταταγεί για να πάει στο μέτωπο στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι προϊστάμενοί του τον απάλλαξαν από την υποχρέωσή του να υπηρετήσει το στράτευμα επιμένοντας ότι ήταν απαραίτητος για τη συνέχιση της λειτουργίας της επιχείρησής τους.
Η «Δίκη» τελειώνει με τον πρωταγωνιστή να εκτελείται «σαν σκύλος» για τα ανεξήγητα εγκλήματά του. «Η μεγαλύτερη ειρωνεία της ζωής του Κάφκα είναι ότι ήταν το αντίστροφο», λέει ο Κέλμαν. «Οι γραφειοκράτες του έσωσαν τη ζωή».
Με πληροφορίες από The Guardian
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE