Η απέραντη τραγωδία της Θεσσαλίας και το “μήνυμα” από τη Γαλλία: Οι πλημμύρες, η έλλειψη νερού και το διακύβευμα του μέλλοντος της ελληνικής γεωργίας
FILE PHOTO: Ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Βασίλης Κικίλιας (Δ) σε σύσκεψη, στο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων, στη Λάρισα. ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΝΤΟΜΑΛΗΣ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Εκατόμβη νεκρών που φτάνουν τους 268 και 88 αγνοούμενοι από τον τυφώνα Γιάγκι στη Μιανμάρ: Οι πλημμύρες βύθισαν δρόμους, γέφυρες, σχολεία, σπίτια [videos]
Η Κεντρική Ευρώπη πνίγεται: Οχυρωματικά με σακιά έναντι των πλημμυρισμένων ποταμών, δεκάδες χιλιάδες εκτοπισμένοι, καταστροφές σε γέφυρες και σπίτια, νεκροί σε 4 χώρες [videos]
Στην καταστροφή του κάμπου της Θεσσαλίας από τις δύο μεγάλες πλημμύρες, αναφέρεται ρεπορτάζ της εφημερίδας, Μediapart (κείμενο της Amélie Poinssot).
Σημειώνει ότι οκτώ μήνες μετά η γεωργία στην περιοχή βρίσκεται αντιμέτωπη με στρατηγικές επιλογές, καθώς η βιωσιμότητα της καλλιέργειας βαμβακιού μακροπρόθεσμα είναι ακατάλληλη, λόγω του ό,τι απαιτεί μεγάλη κατανάλωση νερού.
Περιγράφεται η κατάσταση σήμερα, μιας απέραντης λίμνης με μυρωδιά αποσύνθεσης, εκεί, όπου κανονικά, είναι μία από τις πιο εύφορες της Ελλάδας, με τον
Παναγιώτης Καλφούντζο, αγρότη και πρόεδρο ενός από τους μεγάλους συνεταιρισμούς της περιοχής να αναφέρε, ότι «18.000 στρέμματα βρέθηκαν κάτω από το νερό τον Σεπτέμβριο και 8.000 παραμένουν ακόμη», προσθέτοντας: «Ένα κανάλι κατασκευάστηκε το 1962. Αλλά αυτό δεν είναι πλέον αρκετό. Πρέπει να φτιάξουμε νέα κανάλια, ώστε το νερό να μπορεί να ρέει στη θάλασσα, καθώς και φράγματα για να το συγκρατούν στα βουνά γύρω μας. »
«Τώρα, που ξέρουμε πού βρίσκονται οι πλημμυρικές ζώνες, πρέπει να φτιάξουμε υποδομές στα σωστά σημεία», συνεχίζει, υποστηρίζοντας: «H ζημιά θα κοστίσει στο κράτος πολύ περισσότερο από ό,τι αν είχε προβλεφθεί. Η κλιματική αλλαγή μας υποχρεώνει να προετοιμαστούμε τώρα σοβαρά.»
Σημειώνοντας, ότι η κυβέρνηση υπολόγισε τη ζημιά στα 4,5 δισ. ευρώ, ο δ/φος αναφέρει, ότι προς το παρόν, ωστόσο, τίποτα από όσα καταστράφηκαν δεν έχει ξαναχτιστεί και είναι απίθανο να αποζημιωθούν όλες οι οικονομικές απώλειες που υπέστησαν οι αγρότες, οι οποίοι δεν έλαβαν παρά μόνο μια προκαταβολή από τις υποσχεθείσες αποζημιώσεις.
Παρατίθεται μαρτυρία της Ιωάννας Καρρά στο χωριό Ζηλευτή, η οποία αφηγείται το τραύμα από την απώλεια ολόκληρου του κοπαδιού της και την απογοήτευση που βρέθηκε μόνη της για να διαχειριστεί την καταστροφή, ενώ υπογραμμίζεται η μη απάντηση των υγειονομικών αρχών στο αίτημά τους για εκκένωση των ψόφιων ζώων, το οποίο, όπως σημειώνεται, έγινε μετά από ανάρτηση της ιδίας στα κοινωνικά δίκτυα φωτογραφίας ενός ομαδικού τάφου.
«Είχαμε πολλές ζημιές στα μηχανήματα, οι καλλιέργειές μας είναι σάπιες και έχουμε δάνεια να αποπληρώσουμε… Δεν πρόκειται να ξαναφτιάξουμε ολόκληρο το κοπάδι αμέσως», αναφέρει η ίδια και τάσσεται υπέρ της κατασκευής φραγμάτων για να συγκρατείται το νερό στα γύρω βουνά. Θα ήταν δυνατό με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια, αναφέρει χαρακτηριστικά. Θα παράγουμε υδροηλεκτρική ενέργεια –πολύ ελάχιστα αναπτυγμένη στην Ελλάδα– αντί να χτίσουμε φωτοβολταϊκά πάρκα στα χωράφια, όπως αυτά που πολλαπλασιάζονται στην περιοχή, με τη βοήθεια ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, σημειώνει.
Όπως πολλοί αγρότες στην περιοχή, διαδήλωσε τον Ιανουάριο, όταν η αγροτική οργή που ξέσπασε εδώ κι εκεί στην Ευρώπη επηρέασε και την Ελλάδα, σημειώνει ο δ/φος, κατά τον οποίον, η καταστροφή στη Θεσσαλία προστέθηκε σε άλλους λόγους δυσαρέσκειας: κριτική για την ΚΓΠ (κοινή γεωργική πολιτική), της οποίας η πολυπλοκότητα δεν ταιριάζει με το μικρό μέγεθος των ελληνικών αγροκτημάτων, η αύξηση του κόστους παραγωγής με την άνοδο των τιμών της ενέργειας και των χημικών λιπασμάτων, ασυνέπειες στην οικονομική απελευθέρωση κ.λπ.
Κατά τον δ/φο, ο κλάδος βρίσκεται πλέον σε άμυνα. Όπως αναφέρει, δεν τίθεται θέμα αλλαγής του μοντέλου παραγωγής, παρόλο που αποδεικνύεται ολοένα και πιο προβληματικό, ενόψει των σημερινών κλιματικών ανατροπών, δεδομένου, ότι πέρα από τις ανθρώπινες τραγωδίες και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκάλεσε η καταστροφή του Σεπτεμβρίου στη Θεσσαλία, αποκαλύφθηκε το παράδοξο της κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων νερού, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, όταν υπάρχει μεγάλη έλλειψη υδάτινων πόρων.
Επισημαίνοντας τη σε μεγάλη κλίμακα ανάπτυξη «ιδιαίτερα άπληστων καλλιεργειών», με πρώτο το βαμβάκι, αλλά και το καλαμπόκι και η δενδροκομία, με αγροτεμάχια από καρυδιές, αμυγδαλιές και φιστικιές, ο δ/φος σημειώνει, ότι αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η Θεσσαλία να έχει ένα από τα ευρωπαϊκά ρεκόρ, με το 93% των υδάτινων πόρων να καταναλώνεται από τον αγροτικό τομέα, τη στιγμή που στη Γαλλία, το ποσοστό είναι 45%. Οι αγρότες αντλούν τόσο πολύ στα υπόγεια ύδατα – έως και 300 μέτρα βάθος και μερικές φορές χωρίς άδεια – που η στάθμη του νερού έχει αρχίσει να πέφτει. Με τις συνεχιζόμενες κλιματικές αναταραχές, αυτό το μοντέλο παραγωγής δεν είναι βιώσιμο, υπογραμμίζεται.
Στο ερώτημα, πως μπορεί να ανταπεξέλθει η γεωργία στην περιοχή, μεταξύ υπερβολικής κατανάλωσης νερού, και ανεπαρκούς μακροπρόθεσμα, η απάντηση δόθηκε, κατά τον δ/φο, με την έκθεση της ολλανδικής εταιρείας, στην οποία ανατέθηκε από την δεξιά κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, για τη μεταρρύθμιση του αγροτικού τομέα στη Θεσσαλία, η οποία συνιστά απομάκρυνση από την κυρίαρχη κουλτούρα του βαμβακιού. Κρίνει επίσης απαραίτητο το να ιδιωτικοποιηθεί η διαχείριση του νερού και να κατασκευαστούν περίπου τριάντα φράγματα στα γύρω βουνά, εκτροπή του Αχελώου ποταμού, ανοίγοντας κανάλι κάτω από τον ορεινό όγκο της Πίνδου που τον χωρίζει από την αγροτική πεδιάδα, ώστε να καταστεί δυνατό το πότισμα για τα επόμενα χρόνια.
Ωστόσο, όπως σημειώνεται, στη μοναδική ευρωπαϊκή χώρα, όπου διατηρείται η βαμβακοκαλλιέργεια, εις βάρος ενός ειδικού καθεστώτος ΚΓΠ που την έχει επιδοτήσει πολύ βαριά από την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (185 εκατ. ευρώ ετησίως), η πρώτη προοπτική απορρίφθηκε ομόφωνα από τον κλάδο.
Στη συνέχεια, παρατίθεται δήλωση του Δημήτρη Μπουσιάκη από το χωριό Ζάρκος, ενός μικρού παραγωγού βαμβακιού, καλαμποκιού, αμυγδάλων και καρυδιών, ο οποίος δεν βλέπει τι άλλο θα μπορούσε να βάλει στο χώμα του, αναφέροντας: «Είμαι 56, ποιο είναι το νόημα; Το βαμβάκι είναι πιο εύκολο: φυτεύουμε τέλη Απριλίου, αρχές Μαΐου και συγκομίζουμε τέλη Σεπτεμβρίου, αρχές Οκτωβρίου…» Ο ίδιος εργάζεται επίσης σε ένα ντόπιο κλωστήριο και επαινεί έναν ποιοτικό ευρωπαϊκό τομέα, σημειώνοντας: «Εδώ τηρείται η εργατική νομοθεσία και δεν βάζουμε ανηλίκους να δουλεύουν όπως σε άλλες χώρες! »
Η κλωστοϋφαντουργία, ωστόσο, εξαφανίστηκε από την περιοχή τη δεκαετία του 2000, τα περισσότερα από αυτά που φύονται στα ελληνικά χωράφια πηγαίνουν στην Τουρκία, όπου κατασκευάζονται τα ρούχα. Ο Χαράλαμπος Κασσίμης, συνταξιούχος καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρώην αγροτικός σύμβουλος του Σύριζα, υπερασπίζεται ωστόσο την διατήρηση αυτής της κουλτούρας. Αντί όμως να συνεχίσουμε να εξάγουμε βαμβάκι στην Τουρκία, πρέπει να αναζωογονήσουμε τον ελληνικό κλωστοϋφαντουργικό τομέα δημιουργώντας μια αγορά για ποιοτικά προϊόντα με υψηλή προστιθέμενη αξία, πιστεύει. «Δεν θα μπορέσουμε να αντικαταστήσουμε το βαμβάκι σε ολόκληρη την περιοχή, είναι καλύτερα να επικεντρωθούμε στη μείωση της κατανάλωσης νερού, βελτιώνοντας τις τεχνικές άρδευσης», λέει αυτός ο ειδικός, τώρα μέλος της «Νέας Αριστεράς», που προέκυψε από την τελευταία διάσπαση του Σύριζα. Στην πραγματικότητα, τεράστια σπατάλη σημαίνει, ότι πολύ νερό χάνεται ή εξατμίζεται πριν απορροφηθεί από τα φυτά.
Ο Αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλίας, αρμόδιος για τα κλιματικά θέματα, με έδρα τα Τρίκαλα, Νίκος Ράπτης, είναι από τις σπάνιες φωνές που παρακαλούν για εγκατάλειψη του βαμβακιού, σημειώνει ο δ/φος, παραθέτοντας δήλωση του κ. Ράπτη, που αναφέρει: «Είναι φθηνότερο ούτως ή άλλως αλλού, όπου το κόστος εργασίας είναι πολύ χαμηλότερο από εδώ. Δεν βλέπω πώς θα μπορούσαμε να αναβιώσουμε τα εργαστήρια κλωστοϋφαντουργίας στην περιοχή, που έχουν εξαφανιστεί. Πρέπει να απομακρυνθούμε από αυτό το μοντέλο για να διατηρήσουμε τους υδάτινους πόρους μας και να τους προστατεύσουμε από τη ρύπανση των χημικών λιπασμάτων. »
Από τις δεκατρείς ελληνικές περιφέρειες, η Θεσσαλία είναι η μόνη που διοικείται από έναν αριστερό συνασπισμό της αντιπολίτευσης, καθώς όλες οι άλλες διοικούνται από το κυβερνητικό κόμμα, τη Νέα Δημοκρατία. Ένα πλαίσιο που δυσκολεύει τους τοπικούς εκλεγμένους αξιωματούχους και τους εμποδίζει να πραγματοποιήσουν μια φιλόδοξη μετάβαση, σημειώνει ο δ/φος και προσθέτει: «Είδαν επίσης την ψήφιση νόμου στις 26 Απριλίου, χωρίς καν να τους ζητηθεί η γνώμη, στην ελληνική Βουλή, που επικυρώνει μία από τις προτάσεις της ολλανδικής έκθεσης, την ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των υδάτων στη Θεσσαλία.»
«Φαίνεται ότι η κυβέρνηση ενέπλεξε τους Ολλανδούς σε αυτό. Αυτή η ιδιωτικοποίηση θα επιτρέψει σε μια ιδιωτική εταιρεία να αποκομίσει κέρδος για ένα κοινό καλό, να επηρεάσει τις επιλογές των καλλιεργειών και να καθορίσει τις ποσότητες νερού που διατίθενται για γεωργικές δραστηριότητες. Όλα γίνονται πολύ γρήγορα και η αντιπολίτευση κοιμάται», αναφέρει με λύπη ο Νίκος Ράπτης.
«Η κυβέρνηση κάλεσε μια εμπορική εταιρεία που προσφέρει λύσεις χωρίς καμία επιστημονική βάση και αντίκειται στη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων. Ωστόσο, αυτό είναι ζήτημα επιβίωσης, όχι μόνο για τη Θεσσαλία, αλλά για ολόκληρη τη χώρα», καταγγέλλει η Θεοδότα Νάντσου, διευθύντρια προγράμματος του WWF Ελλάς. Η ίδια επικρίνει το έργο κατασκευής τριάντα περίπου φραγμάτων, καθώς κατά την άποψή της, «θα αυξήσουν την πίεση σε περίπτωση έντονης βροχόπτωσης», ενώ αντίθετα, «θα πρέπει να αφεθεί το νερό να κυλήσει αργά», ενώ χαρακτηρίζει «έγκλημα» την εκτροπή του Αχελώου, καθώς θα διαταράξει τα οικοσυστήματα από κάτω.
Σημειώνεται, ότι το έργο δεν είναι νέο και ότι χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980, ενώ σταμάτησε πριν από δέκα χρόνια με απόφαση του Ελληνικού Συμβουλίου της Επικρατείας, με την Θεοδότα Νάντσου να υπογραμμίζει: «Για να γίνει πιο ανθεκτική η γεωργία στη Θεσσαλία, πρέπει να προσαρμοστούμε στους υδάτινους πόρους της τοπικής λεκάνης και όχι να τους μεταφέρουμε από αλλού»
Στην πραγματικότητα, η διακοπή του βαμβακιού και η ανάπτυξη καλλιεργειών πιο προσαρμοσμένων στους τοπικούς πόρους, θα απαιτούσε την υποστήριξη νέων τομέων και την κατάρτιση ορισμένων ανθρώπων, σε μια χώρα, όπου τα ερευνητικά ιδρύματα είναι σχεδόν ανύπαρκτα, αναφέρει ο δ/φος, επισημαίνοντας, ότι τα περίπου 55.000 αγροκτήματα στη Θεσσαλία είναι 20 στρέμματα κατά μέσο όρο, στοιχεία ασύγκριτα με το γαλλικό αγροτικό τοπίο, όπου το μέσο μέγεθος είναι πάνω από τρεις φορές μεγαλύτερο.
Αναφερόμενος στο χωριό Ζάκρος, σημειώνει, ότι υπάρχουν σχεδόν 200 αγρότες, με μερικούς να διατηρούν μικροσκοπικά οικόπεδα, μαζί με μια δεύτερη δουλειά ή μια σύνταξη γήρατος και η ιδέα αλλαγής συνηθειών δεν ενθουσιάζει κανέναν. Διερωτάται ωστόσο, τι μπορεί να γίνει, αν δεν υπάρξει υποστήριξη, αν δεν υπάρξει ώθηση από διοικητικούς κύκλους, για το λανσάρισμα ενός νέου κλάδου στην αγορά;
Ο Παναγιώτης Καλφούντζας, επικεφαλής μιας μεγάλης φάρμας για την περιοχή με 200 εκτάρια, συμπεριλαμβανομένων 40 βαμβακιού, θα μπορούσε, με τον συνεταιρισμό του να φέρει κόσμο μαζί του, αν ξεκινούσε την πορεία προς μια οικολογική μετάβαση, ωστόσο, αυτή τη στιγμή δεν το σκέφτεται. Από τον ολλανδικό έλεγχο, δεν συγκρατεί την παύση της παραγωγής βαμβακιού, αντίθετα υποστηρίζει το τιτάνιο έργο της εκτροπής του Αχελώου, τονίζοντας: «Έτσι κι αλλιώς μας λείπει νερό, θα πρέπει να μεταφερθεί εδώ. »
Ωστόσο, κατά τον δ/φο, υπάρχει μια καλλιέργεια που καταναλώνει λιγότερο νερό από το βαμβάκι για την παραγωγή υφασμάτων, αυτή της κάνναβης. Εναλλακτική, ως προς την οποία τα άτομα που ερωτήθηκαν εξέφρασαν επιφυλάξεις ή διασκεδαστικά χαμόγελα ως απάντηση. Πέραν αυτού, λείπει το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο, αναφέρουν, ακόμη και έγινε πείραμα πριν από μερικά χρόνια. Προφανώς, αυτή η επιλογή δεν εξετάζεται, προς το παρόν, στην περιοχή.
ΠΗΓΗ: Μediapart, Amélie Poinssot – Entre inondations et manque d’eau, l’avenir compromis de l’agriculture grecque en Thessalie
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE