Πως οδηγηθήκαμε στα ματωμένα Χριστούγεννα του 1963, στην Κύπρο: Τα διχοτομικά σχέδια της Τουρκίας και η σύνδεση με την εισβολή του 1974

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δεν περίμενε την απειλή του Κωνσταντίνου Καραμανλή: Οι αποκαλύψεις, από τον …τάφο, του Σπύρου Κυπριανού μέσα από τις αφηγήσεις του

Αν είχε τολμήσει ο Καραμανλής, ο δεύτερος Αττίλας δεν θα γινόταν ποτέ: Οι ΗΠΑ θα σταμάταγαν τη δεύτερη εισβολή διότι δεν ήθελαν πόλεμο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας

«Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974» με τον Αλέξη Παπαχελά: Πρεμιέρα τη Δευτέρα 14 Οκτωβρίου στις 21.00, στον Σκάι ενός ιστορικού δημοσιογραφικού ντοκουμέντου

Του ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ (ΝΤΙΝΟΥ) ΑΥΓΟΥΣΤΗ*, Λάρισα

Ο επικός αγώνας της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών (Ε.Ο.Κ.Α.), παρά τους απίστευτους ηρωισμούς των παιδιών της Κύπρου, δεν φέρνει δυστυχώς το ποθούμενο και καταλήγει, το 1959, στις εκτρωματικές συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, δια των οποίων η Κύπρος μπήκε ουσιαστικά σε μια περίοδο απολύτως ελεγχόμενης ανεξαρτησίας.

Ο Κυπριακός Ελληνισμός που ζούσε για αιώνες με το όραμα της Ελλάδας, βλέπει τα Εθνικά του όνειρα να ενταφιάζονται για  πάντα.

Το δικαίωμα αρνησικυρίας που παρείχαν οι Συμφωνίες στους Τούρκους της Κύπρου μετατράπηκε σε φονικό όπλο και στο πιο μεγάλο αγκάθι, αφού για την λήψη μιας απόφασης σχετικής με κρίσιμα ζητήματα απαιτείτο χωριστή πλειοψηφία των βουλευτών και των δύο κοινοτήτων.

• Στην πραγματικότητα αρκούσε η αρνητική ψήφος επτά μόνο Τούρκων βουλευτών, για να απορροφηθεί κάποιο νομοσχέδιο και μάλιστα υψίστης σημασίας για την λειτουργία του κράτους!

Τον Νοέμβριο του 1963 ο Μακάριος κάνει την ύστατη προσπάθεια να κρατήσει όρθια την Κυπριακή Δημοκρατία, υποβάλλοντας τις γνωστές προτάσεις των δεκατριών σημείων για αναθεώρηση του Κυπριακού Συντάγματος (ο Μακάριος υπέβαλε προτάσεις και δεν προέβη σε αναθεώρηση του συντάγματος όπως κακώς υποστηρίζουν πολλοί).

Όπως γράφει στην «Κατάθεση του» ο Γλαύκος Κληρίδης, ο Κύπριος Πρόεδρος συναντήθηκε με τον Arthur Clark (Βρετανός ύπατος Αρμοστής) στις 23 Οκτωβρίου 1963 και του έκανε γνωστές τις προτεινόμενες αλλαγές.

Ο Άγγλος αξιωματούχος ομολογεί ότι ο Μακάριος ήταν απολύτως συνεργάσιμος μαζί του και πρότεινε τη συζήτηση όλων των προτάσεων κατά την διάρκεια της ετοιμασίας τους, εισήγηση που έγινε αποδεκτή από το γραφείο της κοινοπολιτείας.

Τελικά, ο Μακάριος διαβίβασε επισήμως στον Τούρκο Αντιπρόεδρο Φαζίλ Κουτσιούκ, προς συζήτηση, στις 29 Νοεμβρίου 1963, με ταυτόχρονη κοινοποίηση στις κυβερνήσεις των τριών εγγυητριών χωρών, Ελλάδας, Μ. Βρετανίας, και Τουρκίας, έγγραφο του, στο οποίο υπήρχαν οι προτάσεις για τροποποίηση δεκατριών σημείων του Κυπριακού Συντάγματος.

Οι προτεινόμενες αναθεωρήσεις αφορούσαν τα εξής:

1. Εγκατάλειψη του δικαιώματος αρνησικυρίας του Προέδρου και του Αντιπροέδρου.
2. Ο Αντιπρόεδρος να μπορεί να αντικαθιστά τον πρόεδρο σε περίπτωση προσωρινής απουσίας του ή αδυναμίας του να εκτελέσει τα καθήκοντα του.
3. Ο Έλληνας Πρόεδρος της Βουλής των αντιπροσώπων και ο Τούρκος Αντιπρόεδρος να εκλέγονται από την Βουλή συνολικώς και όχι ξεχωριστά.
4. Ο Αντιπρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων να αντικαθιστά τον Πρόεδρο της Βουλής σε περίπτωση προσωρινής απουσίας του ή αδυναμίας του να εκτελέσει τα καθήκοντα του.
5. Κατάργηση των συνταγματικών προνοιών οι οποίες επιβάλλουν χωριστές πλειοψηφίες για την θέσπιση ορισμένων νόμων από την Βουλή των Αντιπροσώπων.
6. Ίδρυση Ενιαίων Δήμων.
7. Ενοποίηση της Δικαιοσύνης.
8. Κατάργηση της διαίρεσης των Δυνάμεων Ασφαλείας σε Αστυνομία και χωροφυλακή.
9. Καθορισμό με νόμο της αριθμητικής δύναμης των Δυνάμεων Ασφαλείας και των Δυνάμεων Άμυνας.
10. Τροποποίηση της αναλογίας συμμετοχής Ελλήνων και Τούρκων στη Δημόσια υπηρεσία και των Δυνάμεων Ασφαλείας αναλόγως με τον πληθυσμό της κάθε κοινότητας.
11. Οι αποφάσεις της επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, να λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία.
12. Κατάργηση των Κοινοτικών Συνελεύσεων.
13. Να μειωθεί σε πέντε από δέκα, ο αριθμός των μελών της επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας

Στις 17 Δεκεμβρίου 1963, ο Τούρκος πρέσβης στη Λευκωσία επέδωσε υπόμνημα της κυβερνήσεως του προς τον Πρόεδρο Μακάριο, με το οποίο απέρριπτε τις προτάσεις για συνταγματικές τροποποιήσεις. Παρά τις αρχική θετική διάθεση του Φ. Κιουτσιούκ να συζητήσει τις προτάσεις Μακαρίου, στη συνέχεια αναγκάζεται να συμμορφωθεί πλήρως με τις υποδείξεις της Άγκυρας.

• Τα Ματωμένα Χριστούγεννα του 1963

Τη συνταγματική κρίση διαδέχονται αιματηρές διακοινοτικές ταραχές. Στις 21 Δεκεμβρίου, αστυνομική περίπολος επιχείρησε να ερευνήσει αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν Τούρκοι Κύπριοι στα όρια της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής συνοικίας της Λευκωσίας.

Οι Τούρκοι αρνήθηκαν να υποβληθούν σε έρευνα, ακολουθώντας τις οδηγίες της Τ.Μ.Τ. και το επεισόδιο εξελίχθηκε σε συμπλοκή μεταξύ του Τουρκοκυπριακού πλήθους που άρχισε να συγκεντρώνεται στο σημείο του συμβάντος και των Ελληνοκύπριων αστυνομικών με αποτέλεσμα τον θάνατο δύο Τούρκων Κυπρίων.

Γράφει ο Σπύρος Παπαγεωργίου:

«Την 2.30΄ π.μ. της 21^ης  Δεκεμβρίου 1963, μία συντροφιά Τουρκοκυπρίων, δύο άνδρες και δύο γυναίκες εκινούντο με δύο αυτοκίνητα εις τας παρυφάς της εντός των τειχών Ελληνικής συνοικίας της Λευκωσίας και δη πλησίον του ιστορικού σωματείου “Ολυμπιακός”, της οδού Ερμού, το οποίον είχε πυρποληθή κατά την εξέγερσιν των Τούρκων του 1958.

Οι ανακοπέντες υπό της περιπόλου, μεταξύ των οποίων ήτο η περιώνυμος ανά τον κόσμον, ελευθερίων ηθών Τούρκισσα Τζεμαλιέ, ηρνήθησαν να ελεγχθούν υπό των Ελληνοκυπρίων, προεκλήθη δε επεισόδιον, κατά την διάρκεια του οποίου έτεροι Τούρκοι, προσέτρεξαν με απειλητικάς διαθέσεις. Οι αστυνομικοί ανέσυραν τα περίστροφα των, τότε ήρχισαν να ρίπτωνται πυροβολισμοί εναντίον των, συνεπεία των οποίων εις ετραυματίσθη. Εκ των ιδικών των πυροβολισμών εφονεύθησαν εις Τούρκος και η αναφερθείσα Τζεμαλιέ, η περίπτωσις της οποίας έδωσε την ευκαιρίαν βραδύτερον εις την Κυπριακήν αντιπολίτευσιν να γράψη (εφημερίδα “Πατρίς” 21.12.1966) και τα ακόλουθα:

“Εφονεύθη μία πόρνη και κατέρρευσεν εν κράτος! Φαινόμενον μοναδικόν εις την παγκόσμιον ιστορία. Γεγονός συμβολικόν της σαθρότητας του κράτους, το οποίον διελύθη μετά από εν τυχαίον επεισόδιον ρίψεως πυροβολισμών και φόνου μιάς γυναικός ελευθερίων ηθών. Ολίγων προ της αυγής τη 21^ης Δεκεμβρίου 1963, προ τριών ακριβώς ετών, η ‘κυρίαρχος’ και ανεξάρτητος Κυπριακή ‘Δημοκρατία’ εξέπνεε ταυτοχρόνως με την αιμόφυρτον τούρκισαν πόρνην Τζεμαλιέ! Βίαιως θάνατος επισφράγισε τον αμαρτωλόν βίον αμφοτέρων”». *Σ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ «ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΥΡΙΧΗΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΤΤΙΛΑΝ» τ.α., σσ. 229-230.

Τα επεισόδια συνεχίσθηκαν και την επόμενη μέρα και μέχρι το απόγευμα οι συγκρούσεις επεκτάθηκαν και σε άλλες συνοικίες της κυπριακής πρωτεύουσας.

Την επόμενη μέρα, Ελληνοκυπριακές οικογένειες που κατοικούσαν στο στρατηγικής σημασίας προάστιο της Ομορφίτας, που κατοικείτο κυρίως από Τούρκους Κύπριους, δέχεται σφοδρή επίθεση από Τουρκοκυπριακές ένοπλες ομάδες. Λίγο μετά, οι συγκρούσεις επεκτείνονται και στην Αμμόχωστο. Συγκρούσεις αναφέρονται επίσης στην Κερύνεια και στην Λάρνακα.

Η περιοχή στην οποία οι Τούρκοι δημιούργησαν το πρώτο σκηνοθετημένο αιματηρό επεισόδιο βρίσκεται σε ένα σημείο όπου αρχίζει η τουρκική συνοικία της Λευκωσίας, στην ιστορική και άλλοτε ακμάζουσα συνοικία Αγίου Κασιανού και Χρυσαλινιώτισσας.

Δεν ήταν καθόλου τυχαίο που οι Τούρκοι στασιαστές επέλεξαν αυτή την περιοχή για να δημιουργήσουν το πρώτο επεισόδιο, αφού το σχέδιο τους προέβλεπε τη δημιουργία ενός ειδικού κλειστού θύλακα (μεταξύ των πολλών θυλάκων που δημιούργησαν σε διάφορα μέρη της κυπριακής επικράτειας στους οποίους οδήγησαν δια της βίας όλους τους Τούρκους οι οποίοι υποχρεωθήκαν από τις ένοπλες ομάδες του Ραούφ Ντενκτάς να εγκαταλείψουν τις εργασίες τους), στην περιοχή Κιόνελη – Αγύρτας, εντός της οποίας βρισκόταν το στρατόπεδο της Τουρκικής Δύναμη Κύπρου (ΤΟΥΡ.ΔΥ.Κ.).

Τα βόρεια  προάστια της Λευκωσίας αποτελούσαν την ιδανική λύση για τη εφαρμογή των διχοτομικών σχεδίων της Άγκυρας. Από την περιοχή αυτή περνά η κύρια οδική αρτηρία η οποία συνδέει τη Λευκωσία με την Κερύνεια, εκατέρωθεν της οποίας -στα σημεία που διασχίζει την οροσειρά του Πενταδακτύλου- δεσπόζουν οι κορυφογραμμές της Άσπρης Μούτης και του Αγίου Ιλαρίωνος τις οποίες επίσης κατέλαβαν οι στασιαστές.

Τουρκικά έγγραφα αποδεικνύουν ότι η δημιουργία των θυλάκων ήταν προσχεδιασμένη για να υποστηρίξουν μια μελλοντική στρατιωτική επιχείρηση-εισβολή, όπως τελικώς και έγινε δέκα χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 1974. Από την διάβαση αυτή πέρασε ο κύριος όγκος των εισβολέων, μετά την κατάρρευση του μετώπου στο χώρο της απόβασης.

* Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή
Καθηγητής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Από το Μονάγρι Λεμεσού
av.avgoustinο[email protected]

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΔΩ, ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ ΕΔΩ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ

ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΕΔΩ – ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΔΩ

Ελληνοτουρκική φιλία και τουρκική κατοχή στην Κύπρο δεν πάνε μαζί: Θετικό κλίμα στη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν χωρίς καμία ουσιαστικά συμφωνία και με το Κυπριακό στο ράφι!