Πενήντα χρόνια από το «Βέλος» στην καρδιά της χούντας ένας ναύτης θυμάται: «Λέγανε στη μάνα μου ‘το παιδί σου θα το φάνε τα ψάρια’»
Φωτογραφίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΓΕΕΘΑ/STR και ΑΠΕ – ΜΠΕ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
«Το «Βέλος» πρέπει να το αγαπάει όλη η Ελλάδα και όλος ο δημοκρατικός κόσμος διότι είναι ένα πολεμικό πλοίο που έχει συνδέσει το όνομά του και την ιστορία του με τη δημοκρατία».
Με τα λόγια αυτά ένας ταχύς στο λόγο, φορτισμένος θαρρείς με την ενέργεια ενός εικοσάχρονου, ο πλοίαρχος ε.α ξεκινά μια κουβέντα που γυρίζει το χρόνο στις ημέρες που έζησε πριν από 50 χρόνια μαζί με τους συναδέλφους του, το πλήρωμα του αντιτορπιλικού «Βέλος» υπό τον κυβερνήτη Νίκο Παππά.
Λίγα λεπτά πριν ο κ. Παναγιώτης Χατζηπέρος, μέλος του πληρώματος του ελληνικού αντιτορπιλικού τον Μάιο του 1973, είχε βρεθεί πρωταγωνιστής σε μια δημόσια συζήτηση για τα ιστορικά εκείνα 24ωρα. Μια εποχή που το μη επιτυχημένο αντιδικτατορικό Κίνημα του Ναυτικού της 23ης Μαΐου και η ανταρσία του αντιτορπιλικού υπό τον αείμνηστο, όπως τον αποκαλεί ο κ. Χατζηπέρος, πλοίαρχο του σκάφους, Νίκο Παππά έγινε είδηση σε όλο τον κόσμο.
«Εμείς την εποχή εκείνη παίξαμε τη ζωή μας κορώνα-γράμματα. Κυριολεκτικά. Τότε υπήρχε ακόμη η θανατική ποινή και εάν γυρίζαμε πίσω θα μας στήναμε στο τοίχο. Σίγουρα πράγματα,» αναφέρει στο ΑΠΕ ΜΠΕ ο κ. Χατζηπέρος. Καθώς γυρνά το χρόνο πίσω στην περίοδο από την οποία πέρασε μισός αιώνας, το τότε μέλος του πληρώματος του «Βέλους» που αποχώρησε από άσκηση του ΝΑΤΟ που ήταν σε εξέλιξη στα ανοικτά της Σαρδηνίας για να καταπλεύσει στο ιταλικό λιμάνι Φιουμιτσίνο, όπου και ζήτησε πολιτικό άσυλο, περιγράφει την άγνωστη πορεία στην οποία μπήκε το προσωπικό.
«Το παιδί σου θα το φάνε τα ψάρια»
«Εμείς δεινοπαθήσαμε, κινδυνέψαμε. Εγώ για παράδειγμα (σ.σ μετά από την απόφαση μέρους του πληρώματος του «Βέλους» να εγκαταλείψει τη στρατιωτική άσκηση και να αναζητήσει πολιτικό άσυλο στην Ιταλία) δεν είχα δικαίωμα να έρθω στην Ελλάδα» εξηγεί ο κ. Χατζηπέρος που περιέγραψε και πως στην περίοδο μετά από την παραμονή του στην Ιταλία, ως μηχανικός πια σε εμπορικό πλοίο ενώ έπλεε σε ελληνικά ύδατα χρειάστηκε να αποβιβαστεί μόνος σε μικρό νησί του Αιγαίου ώστε να μην πέσει στα χέρια των χουντικών αρχών αφού ήταν καταζητούμενος και η παραμικρή αφορμή για συνάντηση με τις αρχές της δικτατορίας μπορούσε να θέσει τη ζωή του σε κίνδυνο. «Εάν έπεφτα στο συγκεκριμένο για παράδειγμα περιστατικό στα χέρια του επικεφαλής της ΕΣΑ στη Θεσσαλονίκη όπου είχε πάρει εντολή να πάει το καράβι στο οποίο δούλευα, εγώ ήμουν τελειωμένος. Και δεν ήταν αυτό το μόνο περιστατικό (σ.σ στο οποίο κινδύνεψαν όσοι είχαν ζητήσει πολιτικό άσυλο στην Ιταλία), είχαμε πολλά τέτοια περιστατικά», σχολιάζει ο κ. Χατζηπέρος.
Ο Έλληνας ναυτικός εξήγησε μάλιστα πως την περίοδο μετά από την πρωτοβουλία του Νίκου Παππά και των υπόλοιπων αξιωματικών και ναυτών του «Βέλους» οι συγγενείς των ανδρών του πλοίου – καθώς δεν είχαν παρά μια απόλυτα ελεγχόμενη εικόνα για τις διεθνείς εξελίξεις, πίσω στην Ελλάδα δέχονταν ψυχολογικό βασανισμό. «Εκείνη την περίοδο πήγαιναν (σ.σ άνθρωποι της χούντας των συνταγματαρχών), και έλεγαν στη μάνα μου πως δεν θα δει ποτέ το παιδί της κάνοντας μάλιστα την σύγκριση με την Ισπανία. Εκεί όπου ο δικτάτορας, όπως της τόνιζαν, ήταν στην εξουσία για εξήντα χρόνια. Της έλεγαν πως το παιδί της θα το ‘…φάνε τα ψάρια’ και εκείνη μάλιστα έφυγε από τη ζωή από νευρικό κλονισμό» διηγείται ο πλοίαρχος ε.α.
Λιθαράκι για τη διεθνοποίηση
Ο κ. Χατζηπέρος θυμήθηκε πως η πράξη του πληρώματος του αντιτορπιλικού «Βέλος» είχε γίνει θέμα σε διεθνή ΜΜΕ. «Αυτό που έγινε μαθεύτηκε σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο στην Ευρώπη. Εγώ θυμάμαι πως είχα δώσει συνεντεύξεις σε δημοσιογράφους π.χ της Χιλής, του Καναδά, της Κορέας, της Ιαπωνίας… Όταν δώσαμε συνέντευξη στο ξενοδοχείο «Agip» (σ.σ όπου για λόγους ασφαλείας διέμεναν με την ευθύνη της ιταλικής κυβέρνησης οι οι 31+1 άνδρες του πλοίου) εκεί ήταν πάνω από 150 δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο», εξιστορεί ο κ. Χατζηπέρος. Η ταχύτητα δε με την οποία έγινε γνωστή σε ΜΜΕ η πράξη των ανδρών του πλοίου με τον κατάπλου του στο Φιουμιτσίνο της Ιταλίας ήταν, σημειώνει, εντυπωσιακή.
«Βγήκαμε έξω (σ.σ στο μικρό λιμάνι της περιοχής) στις 25 του μήνα μέχρι τότε όμως από το απόγευμα της 24ης, όλα τα ειδησεογραφικά πρακτορεία είχαν δώσει την είδηση. Έτσι εμείς όταν βγήκαμε έξω υπήρχαν γύρω στις δέκα χιλιάδες Έλληνες φοιτητές και Ιταλοί δημοκράτες οι οποίοι πραγματικά μας επευφημούσαν και μας ζητωκραύγαζαν. Δεν ήταν αυτό που λέγανε οι χουντικοί, ότι θα ‘σας αποδοκιμάσουν’», διηγείται το 23ρονο τότε μέλος του πληρώματος του «Βέλους». Ήταν μια υποδοχή που οι άνδρες του πλοίου περίμεναν; «Ήταν κάτι το πρωτοφανές. Δεν το περιμέναμε…, όχι σε τέτοια έκταση. Όταν κατεβήκαμε εμείς πηγαίναμε στο άγνωστο αν και ξέραμε ότι έξω υπάρχει κόσμος, τους βλέπαμε με τα κιάλια από το πλοίο. Αν και μας έλεγαν πως θα είναι αντίθετοι όσοι οι θα συγκεντρώνονταν – δεν είχαμε δα και τηλέφωνα να καλέσουμε για να μάθουμε – εμείς είχαμε άλλη αίσθηση. Το διαισθανόμασταν πως οι συγκεντρωμένοι στο λιμάνι ήταν μαζί μας,» εξηγεί ο κ. Χατζηπέρος που εξιστορεί και το συναίσθημα που κυριαρχούσε μέσα του όταν επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον πατέρα του. «Εκείνη τη στιγμή με την τόσο έντονη συγκίνηση και ένταση, ένιωθα πως θα ρίξουμε τη χούντα, το ένιωθα αυτό…», αναφέρει το μέλος του πληρώματος του «Βέλους».
Αυτό(ς) που καθόρισε τις εξελίξεις
«Εάν δεν ήταν ο Παππάς θα πηγαίναμε στην άσκηση», απαντά στην ερώτηση για το πως σήμερα, 50 χρόνια μετά, κρίνει την κατάταξη της βαρύτητας των παραγόντων που οδήγησαν στην πρωτοβουλία των ανδρών του «Βέλους» ο πλοίαρχος ε.α. «Ο κυβερνήτης Νίκος Παππάς ήταν ηγέτης, εξαιτίας του έγινε αυτό που έγινε», αναφέρει ο κ. Χατζηπέρος. «Ο Παππάς έκανε αυτό που έκανε και διεθνοποίησε την όλη κατάσταση και έτσι ο κόσμος έξω πήρε χαμπάρι το τι συμβαίνει στην Ελλάδα όπως και το ότι όλες οι Ε.Δ δεν είναι με το δικτατορικό καθεστώς. Ήταν η πρώτη φορά που έγινε αυτό και κάτι τέτοιο δεν θα ξαναγίνει», σχολίασε.
Πριν από 50 χρόνια, στις 25 Μαΐου 1973 η πρωτοβουλία του πλοιάρχου του Πολεμικού Ναυτικού Νίκου Παππά και αξιωματικών και ναυτών του «Βέλους» ήταν η τελευταία πράξη στο Κίνημα του Ναυτικού της 23ης Μαΐου όταν αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του ελληνικού πολεμικού ναυτικού είχαν σχεδιάσει να στασιάσουν με στόχο την ανατροπή και της χούντας των συνταγματαρχών. Το Κίνημα του Ναυτικού τελικά προδόθηκε μια ημέρα πριν την εκδήλωσή του με την αποτυχία να έρχεται όταν υπήρξε προδοσία και οι χουντικές αρχές συνέλαβαν τους εκατοντάδες συμμετέχοντες. Πως νιώθει για την επέτειο αυτή σήμερα το τότε μέλος του πληρώματος του «Βέλους»; «Είμαι συγκλονισμένος. Νιώθω μια υπερφόρτωση συναισθηματική. Η ημέρα αυτή με φέρνει πίσω 50 χρόνια σε εκείνες τις στιγμές που, δεν θα πω πως ήταν ηρωικές, αλλά ήταν στιγμές με μια μεγάλη προσδοκία ότι θα καταφέρουμε να ρίξουμε τη Χούντα, θα καταφέρουμε να κάνουμε κάτι σημαντικό για την πατρίδα μας. Αυτό ήταν κάτι πάρα πολύ σημαντικό ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα που είχαμε», καταλήγει ο πλοίαρχος ε.α., μέλος του πληρώματος του «Βέλους».
Η μεγάλη προσέλευση στη Θεσσαλονίκη και το μέλλον του πλοίου
Περίπου 240.000 επισκέπτες έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα πάνω στο ιστορικό αντιτορπιλικό Α/Τ «Βέλος», Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα (Μ.Α.Α) ενόσω βρίσκεται στο παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης. Το πλοίο ξεκίνησε την υποδοχή πολιτών στους χώρους του τον Σεπτέμβριο του 2019 και, παρά την περίοδο των μέτρων κατά της Covid-19 στην οποία ήταν κλειστό για το κοινό, συγκριτικά έχει μεγαλύτερη προσέλευση από εκείνη που είχε στον προηγούμενο το χώρο όπου βρίσκονταν, στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης – Αβέρωφ στην Αθήνα.
Πρόκειται για ένα σκάφος που ναυπηγήθηκε στην Βοστώνη των ΗΠΑ, καθελκύστηκε στις 3 Ιουνίου του 1942 και υπηρέτησε επί 32 χρόνια το ένδοξο ΠΝ της Ελλάδας σε αποστολές και ασκήσεις. Το «Βέλος» το 1994 χαρακτηρίστηκε ως Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα (Μ.Α.Α.). Ένα πλοίο με πλούσια ιστορία αφού πέρα από την υπηρεσία του στο Πολεμικό Ναυτικό της Ελλάδας είναι και βετεράνος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου καθώς αποτέλεσε μάχιμο αντιτορπιλικό που πολέμησε σε πλειάδα μαχών όπως στις ναυτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στον Ειρηνικό Ωκεανό. Σε αυτές τις επιχειρήσεις του Αμερικάνικου Ναυτικού κατά των Ιαπώνων στα σκούρα νερά του Ειρηνικού Ωκεανού το τότε USS «CHARRETTE» DD 581 έδρασε ως πλοίο υποστηρίξεως αεροπλανοφόρων, πλοίο ανθυποβρυχιακής και αντιαεροπορικής προστασίας νηοπομπών ενώ βύθισε ιαπωνικό υποβρύχιο όπως και έτερο πλοίο των Ιαπώνων. Του απενεμήθησαν δεκατρείς σταυροί μάχης όπως και άλλα παράσημα στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1958 πλοίο παραχωρήθηκε στο τότε Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό αφού εκσυγχρονίστηκε στα ναυπηγεία Long Beach της Καλιφόρνιας μαζί με τρία ομοίου τύπου, παραχώρηση που έγινε στο πλαίσιο αμοιβαίας βοήθειας ΗΠΑ – Ελλάδας. Το πλοίο που έχει κινηθεί με τους 3.050 τόνους ατσάλι και τον πλήρη οπλισμό του στον μακρινό Ειρηνικό Ωκεανό όπως και στο σκληρό ελληνικό Αιγαίο, παροπλίσθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1991 ενώ ήταν το 1994 όταν χαρακτηρίστηκε ως Μουσείο Αντιδικτατορικού Αγώνα (Μ.Α.Α).
Όσο για το μέλλον του ίδιου «Βέλους» που ο κ. Χατζηπέρος τόνισε πως επιθυμεί να δει διασφαλισμένο και σχετικά με την χωροθέτηση σήμερα του πλοίου στη Θεσσαλονίκη, ο πλοίαρχος ε.α ήθελε να δώσει τη δική του ανάλυση. «Το «Βέλος» το αγαπάω ακόμη περισσότερο γιατί το θεωρώ παιδί μου και θέλω να είναι προστατευμένο σύμφωνα με τους κανόνες του ISPS. Είναι κανόνες που λένε πως και πότε ένα πλοίο είναι ασφαλώς ελλιμενισμένο» σχολίασε το μέλος του πληρώματος του 1973 και ανέφερε και κατά την άποψη του το πλοίο θα είναι πιο ασφαλές στο λιμάνι της πόλης.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ- ΜΠΕ, Θεσσαλονίκη
Σωτήρης Κυριακίδης
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE