Καταλύτης εξελίξεων οι επερχόμενες εκλογές στο Ιράκ: Θα είναι σοβαρές οι διεθνείς προεκτάσεις

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο θαλάσσιος διάδρομος για την ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα προχωράει γρήγορα και σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα ενημερώνει η αμερικανική USAID

Η κοπέλα που αγαπούσε ήταν «Φρουρός της Επανάστασης»: Eρωτευμένος Ισραηλινός έστελνε φωτογραφίες του Iron Dome σε γυναικείο προφίλ που ανήκε σε Ιρανό πράκτορα

Σφοδροί Ισραηλινοί βομβαρδισμοί στο νότιο Λίβανο και ετοιμασίες για εισβολή στη Ράφα: Συνεχίζονται οι διαδηλώσεις για επιστροφή των ομήρων [βίντεο]

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΗ*

Τον Μάιο του 2020, μετά από πολύμηνες αντιπαραθέσεις και αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης, το ιρακινό κοινοβούλιο αποδέχθηκε την πρόταση του Προέδρου Μπαρχάμ Σάλεχ, επικυρώνοντας τον Μουσταφά αλ-Καντίμι ως Πρωθυπουργό του Ιράκ.

Ο πρώην διοικητής των Υπηρεσιών Πληροφοριών του Ιράκ, θα αναλάμβανε το δύσκολο έργο της διακυβέρνησης ενός κράτους στα όρια της κατάρρευσης δεδομένης της πρόσφατης επέλασης των τζιχαντιστών της Daesh, των ενδο-ισλαμιστικών συγκρούσεων, της επιρροής του φιλο-ιρανικού σιιτικού παράγοντα στις εσωτερικές του υποθέσεις και των γνωστών διαφορών με την Περιφερειακή Κουρδική Κυβέρνηση του Βορείου Ιράκ.

Ενάμιση χρόνο αργότερα, οι Ιρακινοί καλούνται να ψηφίσουν στις 10 Οκτωβρίου για την επόμενη μέρα του ιρακινού κράτους επιλέγοντας μεταξύ σχηματισμών έντονα συγκρουσιακών μεταξύ τους.

Oι σχηματισμοί αυτοί είναι το μπλοκ του σιίτη κληρικού Μοκτάντα αλ-Σαντρ (Sadrist Block), η σιιτική συμμαχία του Νούρι αλ Μαλίκι (State of Law Coalition), η σύμπραξη του πρώην Πρωθυπουργού Χάιντερ αλ-Αμπάντι και του Aμάρ αλ-Χακίμ (National State Forces Alliance), η κουρδική σύμπραξη των κομμάτων του ιρακινού Κουρδιστάν PUK και Gorran (Kurdistan Coalition), το κουρδικό κόμμα του Νερτσιβάν Μπαρζανί (ΚDP) που ηγείται της Περιφερειακής Κουρδικής Κυβέρνησης, η σουνιτική σύμπραξη με Τουρκμένους υπό τον Μοχάμεντ αλ-Χαλμπούσι (Taqadum Alliance), ο φιλο-ιρανικός σχηματισμός υπό τον Χάντι αλ-Αμίρι (Fatih Alliance) και ο σχηματισμός υπό τον Φαλίχ αλ-Φαγιάντ με συμμετοχή σουνιτών και σιιτών (Aqed al Watani Alliance).

Την τελευταία διετία οι εξελίξεις στο Ιράκ είναι ραγδαίες, και συντελούνται σε μία περίοδο ευρύτερων ανακατονομών ισχύος.

• H μετά-Daesh περίοδος στο Ιράκ, χαρακτηρίστηκε εν πολλοίς από την αδυναμία γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ των σιιτικών, σουνιτικών και κουρδικών πληθυσμών, την μόνιμη απειλή της επανεμφάνισης πυρήνων της Daesh ή της al-Qaeda, την αναβαθμισμένη επιρροή του Ιράν, και την εμπλοκή των παραστρατιωτικών οργανώσεων Hashd al-Shaabi, μέρος των οποίων συνεργάζεται με το Ιράν, στις πολιτικές διαδικασίες του ιρακινού κράτους.

Η εμπλοκή αυτή όπως αντιλαμβάνεται κανείς έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις αμερικανικές και ισραηλινές γεωστρατηγικές επιδιώξεις.

Το Ιράν αποτελεί «χώρα-κλειδί», αφού η συρρίκνωση της επιρροής του στην περιφέρειά του, εξασφαλίζει σημαντικά κέρδη στη νέα αμερικανική γεωστρατηγική που στοχεύει στην ανάσχεση της Κίνας (με την οποία το Ιράν έχει σημαντική συνεργασία) ενώ παράλληλα μειώνει τις ισραηλινές ανησυχίες σχετικά με την προβολή ισχύος που δύναται να ασκήσει η Τεχεράνη κυρίως στο τόξο Ιράν-Ιράκ-Συρία-Λίβανος. Ο αποκλεισμός ουσιαστικά του Ιράν, στοχεύει εκτός των άλλων σε μία νέα συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα η οποία θα αποτυπώνει τους νέους -εις βάρος του- συσχετισμούς ισχύος στο έδαφος.

Κρίνεται σκόπιμο στη βάση των παραπάνω να τονίσουμε ορισμένα στοιχεία υψηλής αξίας ως προς την κατανόηση του διακυβεύματος:

Α. Παρά την εκπεφρασμένη βούληση των Αμερικανών να αποσύρουν τα στρατεύματα τους από το Ιράκ, οι Αμερικανοί κάθε άλλο παρά αδιάφοροι είναι για το μέλλον της χώρας. Η εκτέλεση στις 3 Ιανουαρίου του 2020 των Σολεϊμάνι και Μουχάντις είχε υψηλό συμβολισμό. Οι HΠΑ έχουν μειώσει σημαντικά το στρατιωτικό τους αποτύπωμα στο Ιράκ ενώ το καλοκαίρι του 2021 πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ Μπάιντεν και Καντίμι σχετικά με την ολοκλήρωση της αποστολής των αμερικανικών στρατευμάτων, με τον Τζο Μπάιντεν να δηλώνει πως οι ΗΠΑ αναμένουν τις εκλογές τον Οκτώβριο.

Β. Οι σχέσεις της Περιφερειακής Κουρδικής Κυβέρνησης (KRG) και της Βαγδάτης αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις. Εκ των σημαντικότερων σημείων τριβής αποτελεί το ζήτημα του Κιρκούκ, το οποίο μετά το αμφιλεγόμενο κουρδικό δημοψήφισμα για ανεξαρτησία το 2017 έγινε πεδίο σύγκρουσης μεταξύ KRG και Βαγδάτης με συμμετοχή σιιτών παραστρατιωτικών και Τουρκμένων. H σημαντικότερη ίσως επίπτωση του δημοψηφίσματος για τους Κούρδους, ήταν η απώλεια του ελέγχου του πλουτοπαραγωγικού Κιρκούκ. Περαιτέρω σημεία τριβής μεταξύ Βαγδάτης και Ερμπίλ αποτελούν ζητήματα που αφορούν στις οικονομικές τους σχέσεις αλλά και στις διεθνείς τους συνεργασίες.

Γ. Ως προς τις εξελίξεις στο ιρακινό Κουρδιστάν, παρατηρείται σύγκλιση μεταξύ Τουρκίας-KRG σχετικά με την παρουσία του PKK στα βόρεια της χώρας. Η παρουσία του PKK στο Ντουχόκ αλλά και του συνεργατικού του PKK σώματος Γεζίντι (YBŞ) στη Σιντζάρ, αντιμετωπίζεται συνεργατικά από την Τουρκία και το κόμμα ΚDP του Νερτσιβάν Μπαρζανί που ηγείται της KRG[i]. Οι αεροπορικές επιδρομές τουρκικών αεροσκαφών κατά στόχων του PKK στο βόρειο Ιράκ είναι συνεχείς.

Δ. Στο εσωτερικό της Περιφερειακής Κουρδικής Κυβέρνησης παρατηρούνται έντονες αντιπαραθέσεις οι οποίες έχουν ιστορικό υπόβαθρο και δεν πρέπει να λανθάνουν της προσοχής μας. Το κόμμα KDP και το κόμμα PUK συχνά αντιπαρατίθενται όχι μόνο για ζητήματα που αφορούν στη διοίκηση του ιρακινού Κουρδιστάν αλλά και για ζητήματα που άπτονται της αντιμετώπισης του PKK, της ιρανικής παρουσίας μέσω των Hashd, τις σχέσεις KRG-Βαγδάτης αλλά και τις σχέσεις KDP-Τουρκίας. H εκλογική σύμπραξη του PUK με το τρίτο κουρδικό κόμμα Gorran (Kurdistan Coalition) αντιμετωπιζει επίσης σημαντικές προκλήσεις αφού και εντός του κόμματος του Ταλαμπανί (PUK) υπάρχουν έρριδες που έχουν μάλιστα ενδο-οικογενειακό χαρακτήρα.

Ε. Kατά τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 2021 η ηγεσία της KRG πραγματοποίησε υψηλού επιπέδου συναντήσεις σε ανώτατο επίπεδο. Κυριότερες εξ αυτών, η επίσκεψη Μακρόν τον Αύγουστο, η συνάντηση Μπαρζανί-Τζόνσον στο Λονδίνο η οποία συνοδεύτηκε από σειρά συναντήσεων αξιωματούχων των δύο πλευρών, και οι διμερείς επαφές με πρεσβευτές και υπουργούς των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Τουρκίας.

ΣΤ. Στις 24 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε ένα αρκετά ενδιαφέρον συνέδριο που διοργανώθηκε από το αμερικανικό Think Tank ‘Center for Peace Communications’ στην Ερμπίλ, πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν, με συμμετοχή Κούρδων, Σουνιτών αλλά και ορισμένων Σιιτών ηγετών με αντικείμενο την εξομάλυνση των σχέσεων Ιράκ- Ισραήλ στο πλαίσιο των «Συμφωνιών του Αβραάμ» (Abraham Accords). Η απάντηση της Βαγδάτης ήταν η έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για ορισμένους ομιλητές και παρευρισκόμενους, καταδικάζοντας τις εργασίες του συνεδρίου.

• Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω γίνεται ακόμη πιο εμφανής η σημασία των εξελίξεων σε νότιο Καύκασο και Αφγανιστάν. Το Ιράν αντιλαμβάνεται τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν ως πρόκληση στα ανατολικά του, διατηρώντας ωστόσο ήδη διαύλους επικοινωνίας με τους Ταλιμπάν.

Όσον αφορά στο νότιο Καύκασο, οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν και η πληροφορία που διοχετεύθηκε από ιρανικής πλευράς περί ισραηλινής στρατιωτικής παρουσίας στο Αζερμπαϊτζάν (υπενθυμίζοντας ένα σενάριο που είδε το φως της δημοσιότητας πριν μερικά χρόνια σχετικά με ισραηλινή επίθεση κατά του Ιράν από το Αζερμπαϊτζάν) οδήγησαν την Τεχεράνη σε μία επίδειξη στρατιωτικής ισχύος στα βόρεια σύνορά του με μεταφορά δυνάμεων που σε αρκετούς αναλυτές διεθνώς προκάλεσε την απορία αν πράγματι πρόκειται περί άσκησης. Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές ανακοινώνουν νέες παράλληλες ασκήσεις στα σύνορα Ιράν-Αζερμπαϊτζάν.

Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι σοβαρά.

Οι εξελίξεις καθιστούν πιθανή τη διχοτόμηση του Ιράκ ή πρόκειται περί ύστατων πιέσεων στη σχέση Βαγδάτης-Τεχεράνης με φόντο τις εκλογές στις 10 Οκτωβρίου;

Το Ιράν θα αποδεχθεί την συρρίκνωση της επιρροής του οδηγούμενο σε μία νέα συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα και ενδεχομένως τις σχέσεις του με τη Κίνα ή θα επιχειρήσει διάσπαση του κλοιού που σχηματίζεται γύρω του με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη διεθνή ασφάλεια;

Σε ποιό σημείο έχει υπάρξει συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας στο υποσύστημα Συρίας-Ιράκ, και τί θα σημαίνει η ύπαρξη μίας τέτοιας συμφωνίας για τους Κούρδους της Συρίας (SDF) και τις σχέσεις τους με το καθεστώς Άσαντ;

ΥΓ. Η Ερμπίλ ίσως να μην είναι το πλέον φιλικό μέρος για την Ελλάδα δεδομένης της πολυεπίπεδης εμπλοκής της Τουρκίας. Η αναβάθμιση της παρουσίας της χώρας στο βόρειο Ιράκ ωστόσο είναι απαραίτητη. Οι εξελίξεις στο Ιράκ αγγίζουν σημαντικές πτυχές ελληνικού ενδιαφέροντος.

ΥΓ2. Η τηλεφωνική συνομιλία του Bασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα και του Προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ έχει τεράστια σημασία. Εκτός των ενεργειακών ζητημάτων, είναι ένδειξη κάποιας υποβόσκουσας αμερικανο-ρωσικής συμφωνίας που ενδεχομένως επισπεύσει τις εξελίξεις στη Συρία.

YΓ3. Η γαλλική Τotal αναβάθμισε σημαντικά την παρουσία της στο νότιο Ιράκ όπως προκύπτει από την πρόσφατη τεράστια ενεργειακή συμφωνία της με την Βαγδάτη. Στο ιρακινό Κουρδιστάν, η «ενεργειακή πίτα» έχει και κινεζικό ενδιαφέρον…Το επόμενο διάστημα οι κινήσεις στον τομέα της ενέργειας ιδίως στο βόρειο Ιράκ, ίσως να είναι ενδεικτικές και των πολιτικών εξελίξεων.

[i] Εύφλεκτη περιοχή η Sinjar – Ερωτήματα για τους επερχόμενους συσχετισμούς δυνάμεων, 27/01/2017

*Ο Καζαντζής Γιώργος είναι Γεωπολιτικός Αναλυτής, Ερευνητής-Κέντρο Ανατολικών Σπουδών

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΕΔΩ

Απαιτείται σοβαρότητα κι εγρήγορση μετά το σημαντικό βήμα της ελληνογαλλικής συμφωνίας