«Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;»: Η Παναγιά Γοργόνα και οι ιχθυόμορφες Νεράιδες των Θρύλων του Αιγαίου [σπάνια εικόνα, video]
File Photo Η περίφημη εικόνα της Παναγίας Γοργόνας via , dogma.gr, romfea.gr
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Παναγιά η Γοργόνα είναι γνωστή σαν άκουσμα σε πολλούς, λίγοι όμως γνωρίζουν πως όντως υπάρχει.
Πρόκειται για μία εικόνα που βρίσκεται σε ένα μικρό εκκλησάκι, σε ένα ξωκλήσι κρεμασμένο πάνω στα βράχια σε ένα ψαροχώρι της Λέσβου, την Σκάλα Συκαμινιάς.
Αυτή η μοναδική και περίεργη ονομασία της Παναγιάς, έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό από το έργο του μεγάλου Στρατή Μυριβήλη που είχε και τον ομώνυμο τίτλο.
Το ξωκλήσι έχει πάρει το όνομά του από τη χαρακτηριστική τοιχογραφία άγνωστου λαϊκού ζωγράφου που απεικόνιζε την Παναγία με ουρά γοργόνας, αλλά δεν υπάρχει πια στην εκκλησία. Το καλοκαίρι γίνονται πολλά βαφτίσια και γάμοι εκεί, καμιά φορά στις νύφες αρέσει να έρχονται πάνω σε κάποιο ψαροκάικο. Ολες όμως οι λειτουργίες στην Παναγιά τη Γοργόνα αποκτούν άλλη χάρη, καθώς βγαίνουν από το μικρό ξωκλήσι και ανοίγονται στο λιμάνι και σε όλο το χωριό. Οσο για το ηλιοβασίλεμα από τα ράχτα με θέα το Αιγαίο, είναι ασφαλώς σαγηνευτικό. Από τον μεγάλο βράχο της Παναγιάς φυτρώνει και απλώνεται μια αγριοσυκιά που αντιστέκεται στην αρμύρα και δεν μαραίνεται.
Είναι μια παράδοξη απεικόνιση της Παναγιάς που ο αγιογράφος που την συνέλαβε ως ιδέα προφανώς θα ήθελε να παντρέψει τοπικές παραδόσεις και θρύλους με την χριστιανική πίστη που για κάποιους βέβαια μπορεί να περνά λιγάκι τα συνηθισμένα.
Μπορεί θεολογικά, δογματικά και συνειδησιακά να μην στέκει, παρ’όλα αυτά η εικόνα της Παναγιάς της Γοργόνας αποτελεί πραγματικότητα και πλέον κομμάτι της παραδόσεώς μας, δεν εικονίζεται όπως την έχουμε γνωρίσει μέσα από την Βυζαντινή και όχι μόνο αγιογραφική τέχνη αλλά ως γοργόνα, από την μέση και πάνω έχει την συνηθισμένη μορφή της Παναγιάς και κρατά στο ένα χέρι ένα καραβάκι και στο άλλο μία τρίαινα, ως προστάτιδα των θαλασσόλυκων.
Από την μέση και κάτω έχει σώμα ψαριού, όπως και οι γνωστές από τους θρύλους και τις παραδόσεις γοργόνες.
Παράδοξο ή μη για εμάς του ανθρώπους, η… Παναγιά είναι αυτή που γνωρίζει.
Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;
Στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση, ο Αλέξανδρος είναι η περισσότερο διαδομένη μορφή από την αρχαιότητα. Είναι πασίγνωστος ως Μεγαλέξαντρος και είναι επίσης ο μόνος αρχαίος ήρωας που εμφανίζεται στον Καραγκιόζη. Πολύ διαδεδομένη επίσης είναι η παράδοση που παρουσιάζει τη Γοργόνα ως αδερφή του Αλέξανδρου να ρωτά τους ναυτικούς αν «ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος» και να δέχεται ως απάντηση μόνο το «ζει και βασιλεύει», αλλιώς βυθίζει το πλοίο.
Γνωστός είναι ο θρύλος για τις «αδερφάδες του μεγάλου Αλεξάνδρου», που διασώζεται σε δύο εκδοχές, όπως τις έχει καταγράψει ο Ν. Πολίτης και τις παραδίδει στις Παραδόσεις του (χ.χ.). Στην περίπτωση μάλιστα του συγκεκριμένου θρύλου νομίζουμε ότι μπορούμε να ανιχνεύσουμε τις ιστορικές-μυθολογικές του απαρχές.
Στην Πέλλα λατρευόταν μια θεά που σε επιγραφή του 206 μ.Χ. αναφέρεται ότι λατρευόταν με τα ονόματα Συρία Θεά Παρθένος Γυρβιάτισσα, θεά των νερών, των λιμνών, της θάλασσας, επομένως θεά της γονιμότητας και συγχρόνως του θανάτου –όπως λ.χ. η Αφροδίτη. Η λατρεία της Συρίας θεάς μεταφέρθηκε από τη Συρία στη Μακεδονία από τον 3ο αι. π.Χ. Η θεά «παριστανόταν ως ωραία γυναίκα, άλλοτε όρθια πάνω σε κήτος, άλλοτε καθιστή σ’ αυτό, άλλοτε ως ψάρι με γυναικείο κεφάλι και άλλοτε με ψαρίσιο το κάτω μέρος του σώματός της» (Χρυσοστόμου, 1995, 128). Εικάζεται, λοιπόν, ότι η γοργόνα αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο ιχθυόμορφος δαίμων στο μυθιστόρημα Αλεξάνδρου, κατάγεται από τη Συρία θεά.
Σε πολλές περιοχές, διάφορα σημάδια του τόπου και ερείπια επιδεικνύονταν σαν να «ήταν του Αλέξανδρου». Σε κρητικό τραγούδι ο Αλέξανδρος παρουσιάζεται να έχει ενώσει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο ανοίγοντας τον Βόσπορο. Επίσης τον είχαν φανταστεί και ως άγιο και ασκητή, να έχει ιδρύσει μοναστήρια στην έρημο
Με πληροφορίες από Nick Drone dogma.gr, komvos.edu.gr, el.wikipedia.org
Ακολουθήστε την Hellas Journal στην GOOGLE NEWS
Άγνωστη Ελλάδα: Η μυστηριώδης βυθισμένη αρχαία γέφυρα και ο κρατήρας με τα νούφαρα