Η εμφάνιση του συμβούλου του Μπάιντεν στο Κουρδιστάν ταράζει την Άγκυρα: Πρόβλημα η νέα ένταση με το Ιράκ
Ο ανώτερος σύμβουλος του προέδρου Τζο Μπάιντεν, για τη Μέση Ανατολή, Brett McGurk. Φωτογραφία via State Department
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Το πρόβλημα του τουρκικού αναθεωρητισμού και οι υπαρξιακά αναγκαίες στρατηγικές επιλογές της Ελλάδας: Η τουρκική ρητορική προφανώς απάδει από τις έωλες υποσχέσεις της…
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ήταν ένας μεγάλος Έλληνας: Ένα είναι το πρόβλημα, η Τουρκία… Δεν υπάρχει Κουρδικό πρόβλημα, δεν υπάρχει Κυπριακό πρόβλημα, ούτε θέμα Αιγαίου…
Η ανάλυση στην ιστοσελίδα Arab news, (κείμενο Sinem Cengiz), εξετάζει τις σοβαρές δομικές αλλαγές που έχουν επισυμβεί τις δύο τελευταίες δεκαετίες στους μηχανισμούς άσκησης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Την ίδια στιγμή η εμφάνιση του συμβούλου του προέδρου Τζο Μπάιντεν στο Ιρακινό Κουρδιστάν έχει ταράξει τα νερά στην Άγκυρα.
Πριν από την έλευση στην εξουσία του κυβερνώντος κόμματος AKP το 2002, οι μηχανισμοί λήψης αποφάσεων στην εξωτερική πολιτική συνίσταντο τόσο από υψηλόβαθμους στρατιωτικούς όσο και από διπλωμάτες.
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας ήταν το σώμα-κλειδί εκείνους τους καιρούς. Οι πολιτικοί και οι εκλεγμένοι ηγέτες δεν είχαν μεγάλη επιρροή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ειδικά σε ζητήματα που αφορούσαν την εθνική ασφάλεια. Σταθερή επωδός ήταν ότι “τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας είναι πάρα πολύ σημαντικά για να αφεθούν σε μη στρατιωτικούς αξιωματούχους”.
Με τις δομικές αλλαγές που επέφερε το AKP, ωστόσο, η άσκηση εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας έγινε πιο “πολιτισμένη” παρά “στρατιωτικοποιημένη”, καθώς αμφισβητήθηκε το μονοπώλιο της στρατιωτικής γραφειοκρατίας και των αποστράτων στρατηγών.
Έκτοτε, σχεδόν όλοι στην Άγκυρα μπορούν να μιλούν για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ακόμη και να συμμετέχουν στη διαδικασία εφαρμογής εξωτερικής πολιτικής. Από τον Εκπρόσωπο του Προέδρου μέχρι τον Υπουργό Εσωτερικών, πολλοί αξιωματούχοι πέραν του Υπουργού Εξωτερικών παρεμβαίνουν στη διαδικασία άσκησης εξωτερικής πολιτικής.
Μέχρι το 2010, η Άγκυρα χρησιμοποιούσε σε μεγάλο βαθμό εργαλεία ήπιας ισχύος (soft power) στην εξωτερική της πολιτική, περιορίζοντας τη στρατιωτική της ισχύ στην αντιμετώπιση της απειλής του εκτός νόμου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK).
Ωστόσο, από το 2016, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έχει τροποποιηθεί σημαντικά, καθοδηγούμενη πλέον από την σκληρή ισχύ (hard power) κατ’ αντιδιαστολή προς την ήπια ισχύ, όπως διαπιστώνεται σε αρκετά μέτωπα. Η στρατιωτικοποίηση αυτή είναι το αποτέλεσμα τόσο εσωτερικών όσο και περιφερειακών παραγόντων. Στο εσωτερικό, η πολιτική αυτή ενδυναμώνει την προσπάθεια της κυβέρνησης να διατηρήσει τη λαϊκή υποστήριξη.
Σε περιφερειακό επίπεδο, μέσω αυτής της πολιτικής, η Τουρκία έχει σκοπό να αναδιατάξει τη θέση της στην περιφερειακή τάξη πραγμάτων, καθώς αντιμετωπίζει ανησυχητικούς κινδύνους για τη σταθερότητά της. Σήμερα, η Τουρκία έχει στρατιωτικές δυνάμεις ανεπτυγμένες σε τουλάχιστον εννέα χώρες, από τη Συρία στο Ιράκ, από τη Λιβύη στο Αζερμπαϊτζάν και από το Κατάρ στη Σομαλία, ενώ διεξάγει και μία σειρά διασυνοριακών επιχειρήσεων στην άμεση γειτονιά της.
Ωστόσο, η αυξανόμενη εξάρτησή της από στρατιωτικά εργαλεία για την επίτευξη στόχων εθνικής ασφάλειας έχει βάλει την Άγκυρα σε αντιπαράθεση με αρκετούς δρώντες στην περιοχή. Η τελευταία περίπτωση είναι το Ιράκ.
Η Βαγδάτη αυτή την εβδομάδα κλήτευσε τον διπλωματικό επιτετραμμένο της τουρκικής πρεσβείας για να διαμαρτυρηθεί για την επίσκεψη του Τούρκου Υπουργού Άμυνας Hulusi Akar σε στρατιωτική βάση στο βόρειο Ιράκ, καθώς τουρκικά στρατεύματα συνεχίζουν τη διασυνοριακή τους επίθεση εναντίον του PKK, το οποίο χρησιμοποιεί το ιρακινό έδαφος για να εξαπολύει επιθέσεις στην Τουρκία.
Ο Ιρακινός Υπουργός Εξωτερικών σε δήλωσή του τη Δευτέρα είπε ότι επέδωσε στον Τούρκο διπλωμάτη “νότα διαμαρτυρίας” για “παραβιάσεις της ιρακινής κυριαρχίας” από την επίσκεψη του Akar στην τουρκική εγκατάσταση. Η Άγκυρα απάντησε ότι οι διασυνοριακές της επιχειρήσεις και οι βάσεις της δεν συνιστούν παραβίαση της ιρακινής κυριαρχίας αλλά μία προσπάθεια εξάλειψης του PKK, και ότι θα εξακολουθήσει τη διεξαγωγή των επιχειρήσεών της.
Ο Akar, ο οποίος επισκέφθηκε την τουρκική βάση στο βόρειο Ιράκ το Σάββατο, συνοδευόταν από τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατηγό Yasar Guler και από τον Διοικητή Χερσαίων Δυνάμεων Umit Dundar. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, οι Τούρκοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι ενημερώθηκαν για την τελευταία επίθεση, με την ονομασία “Επιχείρηση Claw Lightning”, στην Metina στην περιοχή Dohuk του βορείου Ιράκ.
Μία ημέρα πριν από αυτή την επίσκεψη, ο Υπουργός Εσωτερικών Suleyman Soylu ανακοίνωσε ότι η Τουρκία θα εγκαταστήσει μία νέα βάση στην Metina, παρόμοια με μία βάση της στη βόρεια Συρία, και ότι αυτή θα χρησιμοποιηθεί για την επιτήρηση και αναχαίτιση των κινήσεων του PKK μεταξύ των στρατηγικών κρυψώνων του στα Όρη Qandil. Μιλώντας σε μέλη του εκτελεστικού συμβουλίου του AKP, ο Soylu είπε:
“Η Metina είναι μία σημαντική περιοχή. Όπως ακριβώς κάναμε και στη Συρία, θα κατασκευάσουμε μία βάση εδώ και θα παρακολουθούμε την περιοχή. Αυτή η περιοχή είναι ένας διάδρομος προς τα Qandil. Θα ελέγχουμε αυτή τη διαδρομή”.
Η Βαγδάτη έχει διαμαρτυρηθεί αρκετές φορές στο παρελθόν για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στο έδαφός της και έχει παραπονεθεί για την αυξανόμενη τουρκική στρατιωτική παρουσία μέσα στην επικράτειά της. Στο παρελθόν, οι τουρκο-ιρακινές σχέσεις εντάθηκαν σοβαρά από την παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στην στρατιωτική βάση της Bashiqa, την οποία η Άγκυρα εγκατέστησε το 2015.
Ωστόσο, η κυβέρνηση του Ιρακινού Πρωθυπουργού Mustafa Al-Kadhimi φαίνεται ότι είναι απίθανο να θελήσει να αυξήσει τις εντάσεις με την Άγκυρα επί του παρόντος εξαιτίας των εσωτερικών της προβλημάτων. Ωστόσο, το Ιράν, μέσω των Σιιτών αντιπροσώπων του στο Ιράκ, φαίνεται ότι εμμένει σθεναρά στην αντίθεσή του στην αυξανόμενη τουρκική στρατιωτική παρουσία στο κατώφλι του.
Τον περασμένο μήνα, η βάση στην Bashiqa δέχθηκε επίθεση με πυραύλους που πιθανόν είχαν εκτοξευθεί από ένοπλες ομάδες υποστηριζόμενες από το Ιράν. Ένας Τούρκος στρατιώτης έχασε τη ζωή του σε αυτή την επίθεση.
Εν μέσω των τουρκικών επιχειρήσεων εναντίον του PKK που προκάλεσαν προβλήματα με το Ιράκ, μία αντιπροσωπεία των ΗΠΑ υπό τον συντονιστή για τη Μέση Ανατολή Brett McGurk συναντήθηκε με κορυφαίους Ιρακινούς αξιωματούχους, προτού επισκεφθεί το Ιρακινό Κουρδιστάν την Τετάρτη.
Η Τουρκία θεωρεί τον McGurk αρχιτέκτονα της συνεργασίας της Αμερικής με την συριακή πτέρυγα του PKK, τις Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), και τον κατηγορεί ότι ενισχύει την κουρδική τρομοκρατία. Έτσι, ενώ η Τουρκία κάνει επίδειξη ισχύος εναντίον του PKK στις βόρειες περιοχές της Συρίας και του Ιράκ, η επίσκεψη του McGurk μπορεί να ενθαρρύνει τους Κούρδους μαχητές.
Η υιοθέτηση στρατιωτικών εργαλείων από την Τουρκία στην ατζέντα της εξωτερικής της πολιτικής είναι πιθανό να προσκρούσει σε τοπικούς και ξένους δρώντες οι οποίοι αποσκοπούν στην εμπέδωση της ισχύος τους στην περιοχή σε βάρος της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας.
ΠΗΓΗ: Arab news, Sinem Cengiz – Turkey’s militarized foreign policy provokes Iraq