Ένα ζήτημα ζωής ή θανάτου: Οι θάνατοι της απελπισίας και το (έωλο) μέλλον του καπιταλισμού

Οι οικονομολόγοι Anne Case και Angus Deaton στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον. (Image credit: Courtesy of Princeton University




Βιβλίο: Deaths of Despair and the Future of Capitalism
Συγγραφείς:  Ann Case  και Angus Deaton
Εκδ. Princeton University Press, 2020, σελ 312

ΕΝΑ ΖΗΤΗΜΑ  ΖΩΗΣ Η ΘΑΝΑΤΟΥ

Του ΑΧΙΛΛΕΑ ΠΑΠΑΡΣΕΝΟΥ*

Ο Angus Deaton, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ στα οικονομικά το 2015 και η σύζυγος του Ann Case, ομότιμοι καθηγητές οικονομικών στο Πρίνστον, στους « Θανάτους της  Απελπισίας» αποκαλύπτουν το μέγεθος και τα αίτια μιας ανθρωπιστικής  τραγωδίας που πλήττει κυρίως την Αμερική και δευτερευόντως  άλλες πλούσιες χώρες , πολύ πριν την επέλαση του κορωνοιού.

Πρόκειται για την  επιδημία των οπιοειδών,  απότοκο  της  απόγνωσης  στην οποία έχει οδηγηθεί  η εργατική τάξη,  με αποτέλεσμα να  εκτοξευθούν   την τελευταία εικοσαετία  οι θάνατοι  από αυτοκτονίες, κατάχρηση  αλκοόλ  και εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες, με εκατοντάδες  χιλιάδες θύματα .

Οι συγγραφείς ρίχνουν φως στο  οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο της  κρίσης, που έχει πλήξει ιδιαίτερα  περιοχές  και κλάδους  που περιθωριοποιήθηκαν  από την παγκοσμιοποίηση και την αποβιομηχάνιση.

  • Δείχνουν ότι το αμερικανικό όνειρο έχει ξεθωριάσει  για τους λευκούς εργάτες  χωρίς πανεπιστημιακό δίπλωμα, που παλαιότερα διέθεταν καλά αμειβόμενες δουλειές στη μεταποίηση, αλλά  τώρα  έχουν καταδικασθεί  σε μακροχρόνια  ανεργία  ή σε χαμηλόμισθη απασχόληση  στον κλάδο των υπηρεσιών χωρίς  προοπτική  για ένα καλύτερο μέλλον  και πεθαίνουν στην κυριολεξία από  πόνο και  απελπισία.

Γι’αυτούς ο καπιταλισμός  δεν φαντάζει  πλέον ως μηχανή ευημερίας  για όλους, αλλά ως όχημα εύνοιας  για ολίγους, ως σύστημα  οικονομικής ανισότητας και κοινωνικής  αδικίας  .

Χρησιμοποιώντας πλήθος στατιστικών στοιχείων με τρόπο κατανοητό στο μέσο αναγνώστη  δείχνουν ότι από  το 1999 παρατηρείται μια ανοδική πορεία της θνησιμότητας και νοσηρότητας  για μεσήλικες  λευκούς  Αμερικανούς, αντίθετα   με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες , όπου καταγράφεται  πτωτική τάση.

Για τους συγγραφείς  το μορφωτικό επίπεδο αποτελεί το κλειδί  για να κατανοήσουμε ποιός πεθαίνει και γιατί.  Η πανεπιστημιακή  μόρφωση έχει χωρίσει τον πληθυσμό σε αυτούς  που ευημερούν  και σε εκείνους που δυστυχούν, στους υγιείς και στους ασθενείς, στους καλά αμειβόμενους  και στους κακοπληρωμένους.

Υπάρχουν  δύο ασανσέρ, ένα  γρήγορο για τους  πτυχιούχους πανεπιστημίου, που αποτελούν το εν τρίτον του εργατικού δυναμικού και ένα αργόσυρτο για τους υπόλοιπους.

Μόνο το 2017 στην Αμερική σημειώθηκαν  158 χιλιάδες  θάνατοι απελπισίας, 70 χιλιάδες από οπιούχες ουσίες, 47 χιλιάδες  από αυτοκτονίες και 41 χιλιάδες από κίρρωση του ήπατος , καθώς η απόγνωση από τον εγκλωβισμό σε ένα οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο, οδήγησε στην εξάρτηση από  οπιούχες ουσίες  και το ακλοόλ  για ανακούφιση  από τον φυσικό και ψυχικό πόνο.

Παλαιότερα οι περισσότερες αυτοκτονίες  αφορούσαν  μορφωμένους, αλλά την τελευταία εικοσαετία πλήττουν κυρίως  λευκούς  χωρίς μόρφωση.  Τα οπιοειδή, από φυσικές, ημισυνθετικές και συνθετικές ουσίες,  νόμιμα και παράνομα, δρουν ως  κάτι περισσότερο από αναλγητικά, προκαλώντας  ευφορία, εθισμό και  εξάρτηση,  πρώτα με ιατρικές  συνταγές  και κατόπιν  στη μαύρη αγορά.

  • Το αναλγητικό  OxyContin, που υπερυνταγογραφείται  κυρίως  στους  λευκούς,  έφερε από το 1995 στην φαρμακοβομηχανία Purdue  έσοδα  δεκάδων δισεκατομμυρίων  δολαρίων, ενώ  από το 2013 η  παράνομη διάδοση  του Fentanyl  έπληξε  ιδιαίτερα τους  μαύρους και ισπανόφωνους.

Για τους συγγραφείς καθοριστικοί παράγοντες στην εξάπλωση της  επιδημίας των οπιοειδών δεν είναι  ιοί ή βακτήρια, αλλά οι αρπακτικές φαρμακοβιομηχανίες, που πλούτισαν  σπρώχνοντας βασανισμένες ψυχές στον εθισμό και στο θάνατο , τα μέλη του Κογκρέσου που τις προστάτευσαν, οι ρυθμιστικές αρχές που ενέκριναν την κυκλοφορία φαρμάκων  παρά  τις κοινωνικές παρενέργειες   και  οι γιατροί που τα υπερσυνταγογράφησαν.

Ολοι έριξαν λάδι στη φωτιά, αλλά η Αμερική δεν  θα κατέγραφε τόσους θανάτους απελπισίας, αν η εργατική τάξη δεν είχε προηγουμένως εγκαταληφθεί στη τύχη της , αντίθετα με άλλες πλούσιες  χώρες, στις οποίες είχε  προστατευθεί.  Ετσι, παρά τη λιτότητα στη δεκαετία 2010 δεν παρατηρήθηκε επιδημία θανάτων απελπισίας στην Ευρώπη, που έχει αναπτύξει ένα αποτελεσματικότερο δίχτυ κοινωνικής προστασίας.

Βασικό επιχείρημα του βιβλίου είναι ότι περισσότερο από την  ανεργία και την  εισοδηματική ανισότητα  οι ρίζες του φαινομένου πρέπει να αναζητηθούν στην καταστροφή  ενός  τρόπου ζωής, που μια καλή εργασία εξασφάλιζε . Ως επακόλουθο επικράτησαν  τα  αισθήματα αναξιοπρέπειας ,  εγκατάλειψης  και κοινωνικής απομόνωσης, προκαλώντας διάρρηξη των δεσμών  με την οικογένεια και την κοινότητα και δημιουργώντας  ένα  τοξικό  μείγμα, που εκμεταλλεύθηκαν κάθε είδους  λαικιστές  .

Για τους συγγραφείς ο κύριος ένοχος  της υγειονομικής  τραγωδίας  είναι το τεράστιο κόστος του αμερικανικού συστήματος υγείας, που στην ουσία κλέβει το εισόδημα της εργατικής τάξης.

Η Αμερική το 2017 ξόδευε 17.9% του ΑΕΠ για υγεία,  ή 10.739 δολάρια κατά κεφαλήν, ποσό τετραπλάσιο  από τις δαπάνες της  για άμυνα και τριπλάσιο από τις δαπάνες  για παιδεία. Η αμερικανική ιατρική περίθαλψη είναι η  ακριβότερη στον κόσμο και από τις  χειρότερες στις πλούσιες  χώρες και το  προσδόκιμο ζωής χαμηλότερο.

  • Οι αμοιβές των γιατρών είναι διπλάσιες από τον μέσο όρο  των χωρών του ΟΟΣΑ,  το κόστος  φαρμάκων τριπλάσιο, ο  ιατρικός εξοπλισμός  και οι εγχειρήσεις ακριβότερα, ενώ  ο κλάδος  υγείας  το 2018 δαπάνησε  567 εκατομμύρια δολάρια σε 2.829 λομπίστες στην Ουάσιγκτον, για να εξασφαλίσει την υποστήριξη  του πολιτικού συστήματος.

Η  παγκοσμιοποίηση , η αυτοματοποίηση και η τεχνολογική πρόοδος παράγουν  νικητές και χαμένους  και το ζητούμενο είναι η μετάβαση στη νέα οικονομία να γίνει λιγότερο επώδυνη για τους ευάλωτους  με ένα  ευρύτερο και ανθεκτικότερο δίχτυ ασφαλείας , αυστηρότερη  εφαρμογή των αντιμονοπωλιακών νόμων , περιορισμό της επιχειρηματικής απληστίας  και  ισχυρότερα  εργατικά συνδικάτα.

Εν κατακλείδι για να είναι ευοίωνο το μέλλον του καπιταλισμού θα πρέπει να θεραπεύσει τις αδικίες του συστήματος  και να υπηρετήσει  τους  πολλούς και όχι τους ολίγους.

Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον  ως προστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας.

Ακούσαμε και αυτό από “ελληνικά” χείλη: Ήθελε να αποχωρήσει η Τουρκία από την Κύπρο και εμείς δεν την αφήσαμε!

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: