Η Ουάσιγκτον και η Άγκυρα μετά τον Ντόναλντ Τραμπ: Ποιά θα είναι η πολιτική του Μπάιντεν…
File Photo: Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο Τούρκος ομόλογός του Ταγίπ Ερντογάν στις Βρυξέλλες. EPA, OLIVIER HOSLET
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Θα μπορούσε να προβληθούν δυο, τουλάχιστον, αντιρρήσεις για την ακρίβεια αυτού του τίτλου. Η πρώτη είναι ότι είναι πρόωρος επειδή από σήμερα μέχρι τις 21 Ιανουαρίου, 2021 ημερομηνία ανάληψης Προεδρικών καθηκόντων από τον Joe Biden, μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα, σχεδόν δυόμιση μήνες, στη διάρκεια του οποίου θα μπορούσαν να υπάρξουν σημαντικές εξελίξεις που να επηρεάσουν τις διμερείς σχέσεις.
Η ένσταση είναι κατά βάση ορθή λαμβανομένης υπόψη της ιδιοσυγκρασίας των πρωταγωνιστών αυτών των σχέσεων Τράμπ και Ερντογάν. Όμως οι μέχρι σήμερα αντιδράσεις από την πλευρά της Αγκύρας όπως η μη αποστολή (μέχρι χθες) συγχαρητήριου τηλεγραφήματος προς τον νεοεκλεγεντα Πρόεδρο, το διερευνητικό τηλεφώνημα Τσαβούσογλου προς τον Έλληνα ΥΠΕΞ για την επανέναρξη συνομιλιών και η εσπευσμένη παραίτηση του Υπουργού Οικονομικών, γαμπρού του Τούρκου Προέδρου, προδίδουν αμηχανία και εκνευρισμό και όχι αναπροσανατολισμό της Τουρκικής πολιτικής. Φυσικά τίποτε δεν αποκλείεται.
Η δεύτερη ένσταση είναι ότι ο τίτλος δεν εμπεριέχει αναφορά στην Αθήνα και τα Ελληνικά εθνικά συμφέροντα όπως θα όφειλε δεδομένου ότι ο συγγραφέας αυτού του κειμένου έχει πολυετή ενασχόληση με την Ελληνική εξωτερική πολιτικη. Το σημαντικότερο ο νεοεκλεγεις Αμερικανός Πρόεδρος έχει πολυετείς δεσμούς με την Ελληνο-Αμερικανική κοινότητα και προσωπική εμπλοκή στη επιβολή και διατήρηση της κορυφαίας συμβολής της στα Ελληνικά εθνικά θέματα: την επιβολή τα έτη 1975-78 embargo όπλων στη Τουρκία λόγω της εισβολής της στην Κύπρο.
- Η Τουρκική εισβολή μετεξέλιξε την Ελληνο-αμερικανική κοινότητα από μια διχασμένη- τα χρόνια της χούντας- ομογένεια σε ένα ισχυρό εθνικό λόμπι το οποίο κατέκτησε τη δική του θέση στη διεθνή φιλολογία των διασπορών.
Πρωταγωνιστές του λόμπι, ο John Brademas, o Paul Sarbanes, o John Rossides, ιδρυτής του Hellenic-American Institute, και βέβαια Αμερικανοί πολιτικοί πέραν της ομογένειας οι οποίοι θεωρούσαν τις επιδιώξεις του απολύτως συμβατές με τις αρχές και αξίες της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Όμως η επιτυχία αυτή προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις που με τη πάροδό του χρόνου, τη συνεχιζόμενη Τουρκική κατοχή της Βόρειας Κύπρου και, ευτυχώς, την παράλληλη εδραίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αυτόνομου κρατικού παράγοντα στη ΝΑ Μεσόγειο, περιθωριοποίησαν τον αυτόνομο ρόλο της ομογένειας. Είναι εύλογο η εκτίμηση της προοπτικής των Αμερικανό-Τουρκικών σχέσεων να γίνεται χωρίς άμεση συσχέτιση με την Ελλάδα και την ομογένειά της.
Άποψη του συγγραφέα αυτού του κειμένου είναι ότι οι σχέσεις Ουάσιγκτον-‘Αγκυρας τα επόμενα χρόνια θα επανενταχθούν στις γενικότερες κατευθύνσεις της Αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής. Στη διάρκεια της Προεδρίας Τράμπ η αρχή αυτή χαρακτήριζε τις Ελληνοαμερικάνικες σχέσεις οι οποίες αναπτυχθήκαν σε σημαντικό βαθμό όπως προκύπτει από το πλήθος διμερών συμφωνιών, επισκέψεων, φιλικών για τα Ελληνικά συμφέροντα δηλώσεων κ.λπ. Το ακριβώς αντίθετο συνέβη με τις σχέσεις Ουάσιγκτον – Άγκυρας.
- Οι προσωπικές σχέσεις Τράμπ-Ερντογάν έθεσαν τις Αμερικανοτουρκικές σχέσεις εκτός πλαισίου παγίων στρατηγικών επιδιώξεων των ΗΠΑ με κορυφαίο παράδειγμα την ατιμωρησία που απολαμβάνει η Άγκυρα για την αγορά και τις δοκιμές των Ρωσικών πυραύλων S-400 που θέτουν σε κίνδυνο τη συνοχή αλλά και την ασφάλεια οπλικών συστημάτων των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ.
Ένα άλλο εύγλωτο παράδειγμα της επιρροής που είχε η προσωπική συνεννόηση Τραμπ-Ερντογάν είναι η περίπτωση του Ψηφίσματος για τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Τον Οκτώβριο του 2019 η Βουλή των Αντιπροσώπων υιοθέτησε με συντριπτική πλειοψηφία και πάρα τις λυσσαλέες αντιδράσεις της ‘Αγκυρας Ψήφισμα για τη Γενοκτονία των Αρμενίων.
Όταν ο Ερντογάν επισκέφτηκε την Ουάσιγκτον στις 13 Νοέμβριου, ο Προέδρος Τράμπ χαρακτήρισε την επίσκεψη «wonderful» πάρα τις σοβαρές αντιδράσεις και των δυο νομοθετικών σωμάτων στις Τουρκικές επιχειρήσεις στη Συρία και τις αγορές Ρωσικού οπλισμού.
Όμως στις 12 Δεκέμβριου 2019 η Γερουσία παραμέρισε τις Προεδρικές αντιρρήσεις και ψήφισε ομόφωνα την Αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας χωρίς το Ψήφισμα να λάβει ποτέ την υπογραφή του Προέδρου o οποίος λίγες ημέρες στις αργότερα στις 19 Δεκέμβριου διατύπωσε την άποψη ότι η «Αρμενική Γενοκτονία δεν ήταν γενοκτονία»!
Μια νέα Αμερικανική Κυβέρνηση υπό τον Joe Biden θα αξιοποιήσει τη μάστιγα της πανδημίας ως αφορμή για την αναδιάρθρωση και ενίσχυση διεθνών θεσμών και οργανισμών όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, την άμεση επιστροφή των ΗΠΑ στη Συμφωνία των Παρισίων για τη Κλιματική Αλλαγή, τη βελτίωση της λειτουργίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Όμως θα δώσει απόλυτη προτεραιότητα στον «Ανεπτυγμένο» ή «Δυτικό» Κόσμο που δέχτηκε βαρύτατα πλήγματα από την πανδημία αλλά και τις πολιτικές Τράμπ. Θα ενισχύσει τους Ευρώ-ατλαντικούς δεσμούς, τη συνεργασία ΗΠΑ-Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Ατλαντική Συμμαχία. Δεν υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι η βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία θα είναι στις άμεσες προτεραιότητές της.
Από την άλλη πλευρά, η υπολειτουργία των δημοκρατικών θεσμών στη Τουρκία και οι πολιτικές της στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν φέρει την Άγκυρα στα πρόθυρα πλήρους ρήξης με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Η «εγκάρδια συνεννόηση» της Άγκυρας με τη Μόσχα σε θέματα που εκτείνονται από την αγορά οπλικών συστημάτων, μέχρι τον καθορισμό ζωνών επιρροής στη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και τη Λιβύη, θα θέσουν σοβαρά εμπόδια στην προσπάθεια συνδιαλλαγής με την Άγκυρα που ενδεχομένως επιχειρήσει η νέα Αμερικανική ηγεσία.
Από την άλλη πλευρά ούτε η αλλαγή κατεύθυνσης από την Κυβέρνηση Ερντογάν είναι εύκολη υπόθεση εφόσον η εσωτερική νομιμοποίηση και η περιφερειακή απήχηση του καθεστώτος του εξαρτάται από τη συνέχιση αυτών ακριβώς των πολιτικών.
Ενδεικτική για την πορεία των σχέσεων της Άγκυρας με τη νέα Αμερικανική ηγεσία ίσως είναι η απόφαση που θα κληθεί να λάβει η Ουάσιγκτον για την τύχη των 50 Αμερικανικών πυρηνικών βομβών στην Νατοϊκή βάση στο Ιντσιρλικ της Τουρκίας κοντά στα σύνορα με τη Συρία, θέμα για το οποίο η τοποθέτηση του Joe Biden, στους New York Times πριν μερικούς μήνες, είχε προκαλέσει την οξύτατη αντίδραση της Κυβέρνησης Ερντογάν.
*Fellow Πανεπιστημίου Dalhousie, Χάλιφαξ Καναδά. Ιδρυτικού Διευθυντή (1989-2005) του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ). Πρώην Πρέσβη εκ Προσωπικοτήτων
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.