Οι κυρώσεις του νόμου CAATSA πλησιάζουν στην Τουρκία: Η πρόκληση δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη…
File Photo: Ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Αριστερά η εκπρόσωπος Μόργκαν Ορτάγκους. State Department photo by Freddie Everett
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Σε ένα εξαιρετικό βιβλίο του με τίτλο ”Αμερικανική Αυτοκρατορία: Πραγματικότητες και Συνέπειες της Αμερικανικής Διπλωματίας”, ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, Andrew Bacevich επιχειρεί να ξεμπλέξει το κουβάρι του μύθου της απρόθυμης δύναμης που έχει καλλιεργηθεί για τις ΗΠΑ σε σχέση με την πολιτική των ανοικτών θυρών.
Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ επιχείρησαν συστηματικά από το 1898 και μετά να ανασυγκροτήσουν τη διεθνή πολιτική ”κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν” τους, με διαφορετικούς τρόπους ανά περίοδο. Άλλοτε οι ΗΠΑ υπήρξαν πιο άμεσα παρεμβατικές και άλλοτε πιο υπομονετικές.
Αυτή η διαφοροποίηση, έχει να κάνει σαφώς με το τι επιδίωκε -επιδιώκει κάθε φορά να πετύχει η υπερδύναμη, με το πώς σκέφτεται ο -διαχρονικά απρόθυμος να εμπλέκεται η χώρα του σε διεθνείς υποθέσεις- Αμερικανός ψηφοφόρος και βέβαια με το πώς είναι διαμορφωμένοι οι εκάστοτε συσχετισμοί ισχύος στον κόσμο.
Αυτά είναι τα κριτήρια που κυρίως εξετάζουν οι Αμερικανοί για να πάρουν αποφάσεις. Υπάρχουν και επιμέρους κριτήρια τα οποία βέβαια εγκιβωτίζονται στα παραπάνω και από αυτά, δεν εξαιρούνται οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
- Η αμερικανική γραφειοκρατία και η ρουτίνα της Τουρκίας.
Η ρουτίνα είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί κάθε γραφειοκρατία. Το γραφειοκρατικό μοντέλο και το πώς αυτό επηρεάζει την αμερικανική εξωτερική πολιτική, αναλύθηκε διεξοδικά κατά τα έτη 1969 και 1971 από τον Graham Allison ο οποίος σήμερα είναι γνωστός για την Θουκυδίδεια Παγίδα η οποία πλαισιώνει τις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.
Η γραφειοκρατία των ΗΠΑ ζητά σταθερότητα και συνέχεια της ρουτίνας της και όπως κάθε γραφειοκρατία που στηρίζεται στην επανάληψη διαδικασιών, έχει αλλεργία στις αλλαγές πόσο μάλλον στις μεγάλες αλλαγές.
Από την άλλη, ο Charles Kupchan πρώτος διαπίστωσε τη μεγάλη απροθυμία των φοιτητών στις ΗΠΑ να ασχοληθούν με την εξωτερική πολιτική, προτιμώντας να ασχοληθούν με άλλα επαγγέλματα μετά την αποφοίτησή τους από σχολές διεθνών σχέσεων.
- Η Αμερική ευνοήθηκε πολύ από τον αυτόματο πιλότο της μονοπολικής περιόδου όπου η παγκοσμιοποίηση ουσιαστικά υποκατέστησε την εξωτερική πολιτική σε τέτοιο βαθμό που ο Henry Kissinger έγραψε βιβλίο με τίτλο ”Do the US need a Foreign Policy?”.
Μπορεί σαν Έλληνες να μας στεναχωρεί και να μας εξοργίζει το γεγονός οτι η Τουρκία ήταν μέρος αυτής της γραφειοκρατίας των ΗΠΑ. Εξυπηρετούσε πρακτικά πολλές υποθέσεις των ΗΠΑ που δεν μπορούσαν να είναι ταυτόχρονα παντού στον κόσμο.
Ο αμερικανικός στρατός δεν είναι δομημένος έτσι ώστε να κάνει χερσαίες επιθέσεις και έτσι για τις ΗΠΑ, χώρες σαν την Τουρκία που ενώνουν την Ευρασιατική ενδοχώρα με το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας, την Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο. Κατά τραγική ειρωνεία, το ίδιο το γραφειοκρατικό σύστημα είναι αυτό που δεν αντέχει άλλο να συνεργάζονται οι ΗΠΑ με τις υφιστάμενες συνθήκες με την Τουρκία.
Είναι η πολεμική βιομηχανία και το Πεντάγωνο, είναι το Υπουργείο Εξωτερικών που δεν μπορούν πλέον να εγγυηθούν την ασφάλεια συγκεκριμένων κρατών όπως αυτό του Ισραήλ και της Πολωνίας, λόγω Τουρκίας. Η αρχιτεκτονική ασφάλειας που προκρίνουν οι ΗΠΑ στην περιοχή, είναι τελείως αντίθετη με την τουρκική πολιτική η οποία αντιστέκεται, υπονομεύοντας τα αμερικανικά συμφέροντα.
Ο Ralph Peters είχε δημοσιεύσει έναν χάρτη ο οποίος έκανε την Τουρκία στην αυγή του 21ου αιώνα να φτιάχνει δικούς της, ανυπόστατους. Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι προσώρας ο μόνος άνθρωπος που κρατάει το νήμα της συμμαχικής (τύποις συμμαχικής) σχέσης των ΗΠΑ με την Τουρκία. Δεν θα μπορεί για πάντα, ακόμη και αν επανεκλεγεί σε λίγες μέρες.
Τα αμερικανικά συμφέροντα είναι παγκόσμια και ο παραδειγματισμός παίζει σημαντικό ρόλο. Οι S-400 στην Τουρκία προκαλούν μεγαλύτερη αναρχία ακόμη και σε αυτόν τον πολυπολικό κόσμο που κάθε μέρα γίνεται όλο και πιο ανασφαλής.
- Ακόμη και αν επανεκλεγεί, είναι σχεδόν αδύνατο να συνεχίσει να προστατεύει την Τουρκία η οποία τον έχει αγνοήσει ήδη όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ ζήτησε ”ηρεμία” από τον Ερντογάν κατά την αμερικανική προεκλογική περίοδο.
Η δοκιμή των S-400 ήταν μια πρόκληση που δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη καθώς οι ΗΠΑ θα στείλουν μήνυμα αδυναμίας σε όλον τον πλανήτη με ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο για τους συμμάχους αλλά και για τους εχθρούς των ΗΠΑ. Ο CAATSA ψηφίστηκε στις 27/7/2017 για συγκεκριμένους λόγους και η Τουρκία δεν μπορεί να εξαιρεθεί από την επιβολή κυρώσεων οι οποίες είναι έτοιμες από το Κογκρέσο.
- Ο Καναδάς και οι χώρες του Κόλπου έδειξαν τον δρόμο.
Οι χώρες του Περσικού Κόλπου με εξαίρεση βέβαια το Ιράν και το Κατάρ που με διαφορετικούς τρόπους είναι οι σπόνσορες της τουρκικής ασυδοσίας, έχουν επιβάλλει embargo προϊόντων στην Τουρκία. Η ΕΕ θα αναγκαστεί να επιβάλλει κυρώσεις καθώς η Τουρκία διεκδικεί οικονομικά ανταλλάγματα από την ΕΕ στα οποία η σημερινή Ένωση δεν μπορεί να ανταπεξέλθει.
Η ενεργειακή διαφοροποίηση της ΕΕ είναι κυρίαρχος στόχος για τις ΗΠΑ οι οποίες έχουν ενεργοποιήσει τον CAATSA για τον Nord Stream 2. O East Med είναι δύσκολος αλλά αναγκαίος για την αμερικανική αρχιτεκτονική στην περιοχή. Ο Καναδάς που συνήθως προηγείται των αμερικανικών αποφάσεων και έχοντας ειδική σχέση με τις ΗΠΑ, επέβαλε κυρώσεις στην Τουρκία οι οποίες πλήττουν το πρόγραμμα κατασκευής drones της Τουρκίας.
Οι ΗΠΑ δε θα καταφέρουν για καιρό να βρίσκονται στην βολική άρνηση της πραγματικότητας σε σχέση με την Τουρκία. Είναι πολύ δύσκολο για μια υπερδύναμη που είχε μάθει σε έναν προβλέψιμο και από αυτήν δομημένο κόσμο να παραδεχτεί οτι ο σημερινός κόσμος (και αυτός που ραγδαία εξελίσσεται) είναι η μέρα με τη νύχτα με αυτόν στον οποίον η Αμερική βασίλευε.
Αν οι ΗΠΑ θέλουν να κόψουν πρώτες το νήμα στο τέλος του 21ου αιώνα καθιστώντας τον και αυτόν ”Αμερικανικό” όπως συμβούλευαν τα έγγραφα εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ ήδη από την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα, τότε οφείλουν να δουν την Τουρκία ως ένα κράτος που ναι μεν έχει αξία για τη Δύση αλλά που δεν την ορίζει μόνο του με βάση μονομερείς εκτιμήσεις υπεραξίας.
- CAATSA και ΔΝΤ.
Αναλύσεις ακόμη και από μεγάλα think tanks όπως του CSIS, παραδέχονταν οτι υπάρχει μια μεγάλη δυσκολία από πλευράς ΗΠΑ στο να μεταχειριστεί σκληρά την Τουρκία καθώς υπάρχει ισχυρή αλληλεξάρτηση μεταξύ των δύο χωρών σε στρατηγικό επίπεδο. Το επιχείρημα όσων στήριζαν την ανοχή απέναντι στην Τουρκία, ήταν οτι η Άγκυρα θα σπεύσει στην αγκαλιά της Ρωσίας και της Κίνας, πράγμα που λίγες βδομάδες πριν, ανέλυσε το Politico (για τις συζητήσεις για δανεισμό της Τουρκίας από την Κίνα).
Παραδόξως, η ανοχή και ο κατευνασμός οδηγούν σε αυτό για το οποίο υποτίθεται οι ΗΠΑ δεν αντιδρούν απέναντι στην Τουρκία βάσει του νόμου CAATSA. Η Τουρκία σνομπάρει τη Δύση και θεωρεί οτι είναι χαμένη από χέρι στη σύγκρουσή της με τις αναδυόμενες ανατολικές δυνάμεις.
Ο διευθυντής του Penn-Biden Center , Michael Carpenter με θητεία τόσο στο Πεντάγωνο όσο και στον Λευκό Οίκο (σύμβουλος) ο οποίος θα αναλάβει πιθανότατα ρόλο συμβούλου του Biden εάν εκλεγεί πρόεδρος, είχε προειδοποιήσει πως εφεξής οι ΗΠΑ θα συντονίζουν κοινές προσπάθειες με την Ε.Ε. για τα θέματα που αφορούν την Τουρκία.
- Ωστόσο ο μεγάλος εχθρός της Τουρκίας ίσως είναι η Kamala Harris και ο λόγος είναι πως η Αμερικανίδα υποψήφια αντιπρόεδρος, έχει μια νοοτροπία 180 μοιρών διαφορετική από αυτήν του ΑΚΡ. Η χημεία μεταξύ Ερντογάν και Τραμπ, δε θα μπορεί να λάβει χώρα στις ΗΠΑ.
Η υπόθεση της HalkBank είναι μια επίσης μεγάλη πρόκληση για τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις οι οποίες είναι σχέσεις ανοχής και όχι εμπιστοσύνης. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα και η αρχιτεκτονική ασφάλειας των ΗΠΑ πάνε μαζί σε έναν κόσμο που το Magnitsky Act θα μετατραπεί σε δόγμα καθώς οι ΗΠΑ προσπαθούν να εφαρμόσουν την πολιτική της αποκοπής τους από την αλληλεξάρτηση που έχουν με την Κίνα (Decoupling China).
Το Δόγμα των ΗΠΑ για έναν ”Ανοικτό Κόσμο” μέσα από την επανεπένδυση στην διπλωματία (Reinvest in Diplomacy) που διακηρύσσουν αρκετοί στις ΗΠΑ, δεν μπορεί να αφήνουν χώρες σαν την Τουρκία καθώς ο πολυπολικός κόσμος οδεύει ταχύτατα στο να μετασχηματιστεί σε διπολικό.
Ο παραδειγματισμός υπήρχε και υπάρχει στην αμερικανική εξωτερική πολιτική αρκεί τα εθνικά συμφέροντα να μην έρχονται δεύτερα από τα ιδιωτικά. Μην ξεχνάμε οτι έτσι οι ΗΠΑ υπέστησαν ζημιά από την Κίνα η οποία σήμερα, δημιουργεί έναν δικό της κόσμο.
- Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις θα περάσουν σε μια άλλη βάση, νομοτελειακά. Ο Ερντογάν δεν πρόκειται να συμμορφωθεί διαφορετικά και η επόμενη πολιτική μέρα της Τουρκίας, θα υποχρεωθεί σίγουρα στο να αλλάξει άποψη για τον τουρκοϊσλαμικό μεγαλοιδεατισμό.
Ο νόμος CAATSA ίσως εφαρμοστεί στην Τουρκία σαν το προοίμιο της υπαγωγής της στο ΔΝΤ ή μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν τον ”κακό μπαμπούλα” προκειμένου η Τουρκία να δει ως θετική εναλλακτική την ανανέωση της σχέσης της με το ΔΝΤ. Μένει να δούμε σε ποιό πολιτικό σύστημα και με ποιά πρόσωπα η Τουρκία θα επανέλθει σε μια σταθερή τροχιά.
Σαφώς υπάρχει και το ενδεχόμενο ολικής ρήξης της Τουρκίας με τη Δύση.
*Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ – Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council)
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΕΔΩ
Ακολουθήστε το Hellas Journal στο NEWS GOOGLE
Η Ρωσία δεν επεμβαίνει στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ διότι χρειάζεται ακόμα την Τουρκία εναντίον της Δύσης